Иако најчесто се поврзува со Прованса и разгледници од Франција, лавандата сè почесто ја бои српската почва во виолетова боја. Но колку се исплати одгледувањето лаванда?

Благодарение на климатските промени, намалените врнежи од дожд и зголемениот интерес за природни производи, ова миризливо растение станува сериозна опција за земјоделците и малите производители во Србија.

Недалеку од Бела Паланка, во селото Тамњаница, се наоѓа една од најголемите плантажи со лаванда во Европа, а најголемата во Србија. Површината каде што растат растенија со супериорни и лековити својства е повеќе од 30 хектари- објави Каматица. Оттаму доаѓа лавандата за поголемиот дел од приватните бизниси во Србија, но и за регионот.

Потоа, уште во 2015 година, Љиљана Петровиќ од Ниш засади 600.000 растенија француска лаванда „Вера“ – клучна сорта во парфемската и медицинската индустрија – на 27 хектари во подножјето на Сува планина, на земјиште кое не било обработувано 40 години.

Лавандата може да биде профитабилна култура бидејќи бара малку одржување, привлекува корисни инсекти како пчели, ги одбива штетниците и може да се користи за широк спектар на производи – дури и во туризмот и угостителството.

Експертите посочуваат дека лавандата, иако не е производно растение во класична смисла (не се наоѓа на берзата на производи), има свој простор на српскиот пазар, особено преку финални производи – сушени цветови, масло и козметика. Многумина ја користат во форма на есенцијално масло, кое има потенцијални придобивки за спиење, анксиозност и депресија, инфекции, опаѓање на косата и друго.

Покрај тоа, постои туристичка можност скриена во полињата со лаванда – многу луѓе би платиле за да ги посетат полињата со лаванда. На пример, лавандата во Прованса, со своите симетрични полиња и препознатлив мирис, привлекува милиони туристи секоја година. Обиколката на полето може да чини од пет до над 50 евра по лице, што дополнително ја истакнува вредноста на ова растение како туристичка атракција. Поради сите овие карактеристики, лавандата стана повеќе од хоби за многумина – таа прерасна во сериозен бизнис и начин на живот.

Една успешна приказна што оживеа на српскиот пазар е Balavander, бренд кој се занимава со производство и оригинална формулација на природна козметика и производи наменети за ароматерапија. Тие продаваат сапуни, чаеви, мириси, креми, букети, сушено цвеќе и други производи. Како што велат, нивниот експеримент започнал кога сакале да избегаат од градот.

„Отсекогаш сме се восхитувале на мирисот на лаванда и полињата со лаванда во Прованса. Кога се појави можност, сакавме да направиме експеримент и да видиме дали лавандата воопшто ќе може да преживее во наши услови“, изјавија тие за Bloomberg Adria.

Денес, по неколкугодишно искуство, можат да заклучат дека експериментот бил успешен.

„Одгледуваме лаванда професионално повеќе од пет години. Во моментов, за нашите производствени потреби користиме само лаванда од нашата органска плантажа- велат од таму.“

Сепак, бизнисот со лаванда во Србија е далеку од лесна прошетка низ виолетови полиња. Како што истакнува Балавандер, недостигот на работна сила, климатските промени и неизвесноста на пазарот претставуваат секојдневни предизвици.

„Постојат многу предизвици – од недостатокот на работна сила во селата, до климатските промени, каде што поради екстремна суша и топлина имавме загуби и моравме да инвестираме во систем за наводнување. Пазарот е сè уште во почетна фаза, така што секако има простор за подобрување, но со посветена работа успеваме да го пронајдеме својот пат“, велат тие.

Иако Србија сè уште нема развиен систем за купување, потенцијалот за извоз постои.

„Србија секако има потенцијал, бидејќи временските услови се променија и лавандата сега напредува тука без поголеми проблеми, што порано беше незамисливо. Есенцијалното масло или преработениот производ во форма на сува лаванда или чај дефинитивно е подобра опција за извоз. Свежата лаванда е проблематична бидејќи останува во таа форма многу кратко време, па затоа извозот на големи количини би барал сериозна логистика.“

Лавандата најдобро расте на сончеви, суви места и не бара многу одржување, но во подолги сушни периоди бара наводнување. Цвета од доцна пролет до лето и може да биде важно медоносно растение, бидејќи привлекува пчели и помага во производството на квалитетен мед.

Интересот за лаванда расте не само во Србија. Глобалниот пазар за екстракти од лаванда се проценува на 240 милиони долари во 2023 година и се очекува да надмине 360 милиони до 2032 година, со годишна стапка на раст од речиси петстотини. Растот на побарувачката е најмногу под влијание на пошироката примена на лавандата во прехранбената, фармацевтската и козметичката индустрија, како и транзицијата на потрошувачите кон природни, растителни решенија.