Двете најголеми работодавачки организации даваат начелна поддршка, за барањето на ССМ за враќање на хранарината и превозот, но и контрапредлог за уште поголеми бенефити за работниците преку умно колективно договарање меѓу газдите и синдикалците. Едно од клучните барања на синдикатите, кое беше испорачано на првомајскиот протест е враќање на овој надоместок, кој беше укинат во 2009 година со воведувањето на концептот за бруто плата, кога храната и превозот беа вкалкулирани во платата.

Според Слободан Трендафилов, претседател на ССМ, надоместокот за храна и превоз, треба да се плаќа посебно од платата и да изнесува 20 отсто од просечната нето плата во државата, што во моментов ја дава сумата од околу 8 илјади денари. Бруто платата е збир на сите парични средства што работодавачите се должни да им ги плаќаат на работниците во текот на еден месец. Работниците со ретки исклучоци веќе со години земаат нето плата плус хранарина и патни трошоци. Концептот на бруто плати е повеќегодишна пракса во европските земји, а кај нас беше воведен со образложение дека позитивно ќе влијае и врз намалување на стапката на сивата економија, бидејќи ќе се воведе подобра евиденција на сите работници кои работат во државата.

Со засилената индустријализација во Македонија, одредени компании почнаа поригорозно да го мерат времето и да „видат“ колку време работниците ќе потрошат на паузата за ручек. Сега на работниците им се достапни повеќе опции. Некои од фабриките на пример во Зоните, имаат мензи, каде се приготвува топол оброк, а некои имаат склучено договори со фирми за кетеринг, кои им ја обезбедуваат услугата. Поради далечината на работните места, речиси сите инвеститори обезбедуваат и автобуски превоз до и од фабриките. Службениците пак, ги користат своите паузи и сами си обезбедуваат храна. Слична е состојбата и со превозот.

-На превоз и храна ми оди една третина од платата, а двете ставки ги делам од ист извор. Што се однесува до мене, нека ми дадат поголема плата, па јас ќе одлучам како ќе се хранам и ќе се возам со тие пари – вели една службеничка од Скопје.

Ангел Димитров од Организацијата на работодавачите за „Слободен печат“ вели дека го поддржува барањето на ССМ за враќање на превозот и хранарината, како правично решение, но главниот проблем ќе биде како тоа ќе се одрази врз буџетите на компаниите.

-Во моментот имаме компании кои обезбедуваат бесплатен оброк и превоз, плус минималната плата, додека некои ја даваат само минималната плата.Тоа создава нееднаквост. Сега се случува да имаме неспоредливост на податоците со оние во регионот оти не е исто минимална плата со превоз и храна и само гол минималец. Инаку, како трошок овие две ставки, се на второ место меѓу вкупните трошоци кои ги имаат компаниите, по придонесите. Треба да се види како барањето на ССМ ќе влијае врз вкупните приходи на компаниските буџети, оти тие бараат нивно одвојување како посебна ставка, на која би се плаќал само персоналец – објаснува Димитров.

Миле Бошков, извршен претседател на Бизнис Конфедерацијата на Македонија е дециден дека не треба да се менува концептот на бруто плата, а работниците да „избоксуваат“ поголеми привилегии од превозот и хранарината, со умни преговори со работодавачите.

-Јас би отишол чекор понапред и сметам дека низ сериозни преговори, работниците може да ги унапредат колективните договори и да добијат други приволегии. Дел од работодавачите и сега нудат многу добри пакети за своите вработени, кои освен бесплатната храна и превозот, содржат и дополнително здравствено осигурување, бонуси за добредојде, бонуси ако донесете или препорачате нов работник, повеќе денови годишен одмор и слично. Така што низ преговори, синдикалците може да обезбедат нови бенефиции – објаснува Бошков за „Слободен печат“.

Хит од осумдесеттите – бонови за храна

Работниците кои ги „фатија“ осумдесеттите години од минатиот век, денес се главно пензионери, кои се сеќаваат на тогашните бенефиции, без многу размислување ќе кажат дека тогаш им било подобро на работниците.

„Барем формално целото општество беше поставено во интерес на работничката класа“, објаснуваат поранешни хравстки експерти. Според нив, тој концепт диктирал сосема поинаков систем од односот работодавач-вработен што го знаеме денес. А од таквиот концепт произлегоа многу придобивки кои со носталгија денес се споменуваат како права кои некогаш ги имале работниците. Значи, покрај додаток за топол оброк, за патни трошоци и право на родителско отсуство, дневен и годишен одмор и регрес за годишен одмор, имало и други поволности, како на пример можноста фирмата да ви додели стан, или поповолен заем, како евтин одмор во некое работничко одморалиште.

Системот на бонови за храна постоеше во осумдесеттите години во голем број македонски фирми, а работниците имаа можност да си обезбедат дневен оброк во работничките мензи.