Русија игра деликатна игра на Блискиот Исток, каде што одржува односи и со Иран, и со Израел, и со други регионални актери како Саудиска Арабија и Турција. Продавање на С-400 на Иран би било сфатено како директна провокација од страна на Израел и САД, што може да го наруши овој баланс.

Имено како што анализираат повеќето реномирани медиуми во средината на неколкудневните израелски воздушни напади и американските закани за нуклеарни напади врз иранските објекти, вниманието на светот е насочено кон една клучна дупка во одбраната на Иран – недостатокот на руски системи за воздушна одбрана С-400.

Додека руските системи С-400 станаа ‘рбет на воздушната одбрана на земји како Турција, Индија и Кина, Иран остана без нив. Официјалната реторика од Техеран тврди: „Ние сме самодоволни, нашиот ПВО систем Баварија 373 нè штити“.

Сепак, реалноста на терен фрла голема сенка на сомнеж.

Според бројни извештаи, поранешниот заменик-претседател на иранскиот парламент, Али Мотахари, јавно ја обвини Москва дека намерно одбива да го продаде С-400 на Иран, од страв да не ги наруши односите со Израел. Тој, исто така, изјави дека Русија истовремено им го понудила овој систем на Турција и Саудиска Арабија – две земји кои се спротивставија на Техеран.

Историја на неуспеси: од С-300 до празни ветувања

Во 1990-тите и 2000-тите, Иран се обидуваше да ги купи системите С-300, но Русија одбиваше да ги испорача со години, дури и откако договорот беше потпишан во 2007 година. Конечно, дури во 2017 година, Иран ја доби верзијата С-300ПМУ-2, но во ограничени количини.

Во меѓувреме, Иран започна сопствен развој на системи за воздушна одбрана, првенствено Бавар 373, кој за време на сегашните напади наводно успеа да собори до десетина израелски беспилотни летала. Сепак, со оглед на интензитетот на израелските операции длабоко на иранска територија, многу експерти се прашуваат: дали С-400 може да ги одврати повеќето од тие напади?

Руската страна тврди: ние не одбивме, Иран никогаш дури и не побара

Во меѓувреме интересно е што руските претставници уште во 2019 година тврдеа дека се подготвени да му го продадат системот С-400 на Иран, но Техеран никогаш не упати официјално барање. Во јануари 2020 година, по ликвидацијата на генералот Касем Сулејмани, руските пратеници јавно го повикаа Кремљ итно да му го продаде системот С-400, па дури и системот С-500 на Иран, со цел да се спречи нова агресија.

Сепак, иранските власти постојано нагласуваат дека немаат потреба од системот С-400, бидејќи наводно домашните системи ги задоволуваат нивните потреби. Министерот за одбрана Мохамад Реза Аштиани во 2023 година тврдеше дека Иран има „целосна автономија на воздушната одбрана“, додека Бавар 373 се промовира како заштитен столб на небото над Иран.

Реалноста на нападот го врати прашањето: дали ова беше стратешко самоубиство?

Нападите на Израел, поддржани од САД, ги открија слабите точки во мрежата за воздушна одбрана на Иран – не само во опремата, туку и во недостатокот на решителност да се модернизира со помош на надворешен партнер.

Односот меѓу Москва и Техеран, иако стратешки близок, е очигледно оптоварен со скриени ограничувања. Иако иранските беспилотни летала станаа главен столб на руската офанзива во Украина, очигледно не следеше реципроцитет од Русија во форма на сериозна технологија за воздушна одбрана.

Како што Иран влегува во нова фаза на воени предизвици, неговата неодлучна инвестиција во воздушната одбрана и политичкото балансирање на Русија би можеле да се покажат како стратешки неуспех на деценијата. Војната на небото започна, а Иран ја поздравува само без С-400 – анализираат медиумите.

Според нив Москва во овој момент не сака целосно да се откаже од Иран – тој ѝ е важен партнер против западното влијание, но истовремено не сака да го загуби Израел како стратешки важен играч, особено во Сирија. Продавање на С-400 би значело избирање страна, што Русија досега внимателно го избегнува.