Жените, домаќинствата со ниски приходи, децата, постарите лица и лицата со попреченост се несразмерно погодени, соочени со зголемен ризик од сиромаштија, социјална исклученост и влошување на животниот стандард. Според Европскиот комитет за социјални права (ЕКСП), кризата на трошоците за живот негативно влијаела на правата загарантирани со Европската социјална повелба, што резултира со несоодветна социјална заштита, намалување на реалните минимални плати, недостапни станови, енергетска сиромаштија и несигурност во храната.

Во извештајот што денеска го објави Европскиот комитет, за социјалните права и кризата на трошоците за живот во земјите-членки на Советот на Европа, во делот за Македонија се нагласува дека во 2020 година стапката на ризик од сиромаштија била 21,8 проценти.

Извештајот дава информации и за неколку мерки преземени во 2022 година за да се помогне во справувањето со кризата со трошоците за живот кај ранливите групи.

– Со измените на Законот за социјална заштита, загарантирана минимална помош добиле над 177.000 граѓани. Со измените на Законот за пензиско и инвалидско осигурување се воведе нова методологија за усогласување на пензиите врз основа на зголемување на просечната плата и индексот на трошоците на животот. Според тоа, усогласувањето од септември 2022 година резултираше со зголемување од 9,7, додека усогласувањето од март 2023 година резултираше со дополнително зголемување од 8,4 проценти. На сите пензионери им беше обезбеден еднократен паричен надоместок во износ од 1.000 денари (16 евра) за три месеци, април, мај и јуни 2022 година, со цел одржување на животниот стандард и ублажување на влијанието на инфлацијата – забележува извештајот.

Минималната плата континуирано се зголемувала од 2017 година, од нето износ од 12.000 денари на 20.175 денари во март 2023 година.

Согласно утврдената методологија и критериуми, по усогласувањето, во март 2023 година, минималниот износ на нето-плата беше утврден на 20.175 денари. Ова претставува зголемување од 12,1% во однос на 2022 година.

Според извештајот, четири пакети антикризни мерки биле објавени и усвоени од Владата на 18 март 2020 година, 31 март 2020 година, 17 мај 2020 година и 27 септември 2020 година. Во рамките на овие антикризни пакети беа дефинирани и спроведени околу 70 конкретно насочени мерки, меѓу кои:

Ослободување од плаќање персонален данок на доход и данок на добивка за субјекти со намалени приходи од 30% во однос на претходниот период;
Субвенционирање на 50% од социјалните придонеси по вработен во компаниите силно погодени од кризата;
Поддршка на работодавците за заштита на работните места и исплата на плати за три месеци со давање помош еднаква на минималната плата по работник, за фирмите и самовработените лица кои имале намалување на приходите од најмалку 30% (за оваа мерка се реализирани 84 милиони евра, а опфатени се 120.000 вработени);
Обезбедување паричен надоместок за граѓаните кои останале без работа во висина од 50% од просечната плата на работникот (буџетски расходи од околу 900.000 евра);
Финансиска поддршка за спортисти и уметници (целни групи силно погодени од кризата) (буџет од 508.000 евра);
Ваучер за домашен туризам од 6.000 денари (97 евра) за вработени со месечна нето-плата помала од 15.000 денари (243 евра) (имплементирани 16 милиони евра);
Издавање платежна картичка за субвенционирање на 50% зелено гориво за земјоделците (реализирани 4,6 милиони евра);
Финансиска поддршка за младите со кофинансирање ваучери за обука за ИТ и дигитални вештини во износ од 3.000 денари (48 евра) (имплементирани 12 милиони евра);
Кофинансирање на занаетчиските трошоци за набавка на алати и суровини (145.000 евра за 225 занаетчии).

Извештајот ја опишува реформата во правата на доменот на заштита на децата од 2019 година што резултираше со намалување на стапката на сиромаштија. Исто така, според Законот за изменување и дополнување на Законот за заштита на деца (бр. 236/22), износот на правото на посебен додаток е зголемен за 15% за родители на дете со попреченост, за самохран родител и за материјално необезбедени родители кои се корисници на гарантирана минимална помош, кои имаат деца со пречки во развојот до 26 години.

За преостанатите парични надоместоци не се донесени посебни мерки. Сепак, износите на социјалното осигурување продолжуваат да растат секоја година во согласност со растот на индексот на трошоците на животот за претходната година, како што објави Државниот завод за статистика во јануари годинава.

Извештајот дава опширни информации за двата пакета мерки за енергетска и криза за храна, усвоени во 2022 година, кои беа насочени кон заштита на најранливите категории на општеството, како и поддршка на економијата. Првиот пакет од нив, усвоен во март 2022 година, беше насочен кон заштита на животниот стандард на граѓаните и одржување на ликвидноста на компаниите. Вториот пакет мерки беше усвоен подоцна во октомври 2022 година и обезбеди поддршка за инвестиции во енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија.