Група предавачи и студенти од Факултетот за ликовни уметности од Скопје неколку денови престојуваа во живописното село Лазарополе, каде што во рамките на летна школа го истражуваа звучниот амбиент на вистинската природа.

Факултетот за ликовни уметности при УКИМ од 21 до 30 јуни ја одржа втората сесија од проектот „New art for(u)m“, односно Летната школа со тематски наслов „Концептуализирање (обмислување) на современиот звучен пејзаж: експериментални практики во визуелниот контекст“ во Лазарополе (Општина Маврово и Ростуше).

Основната цел на школата беше лоцирање и истражување низ алтернативни уметнички практики и дискурзивен интердисциплинарен контекст различен од традиционалните ателјерски практики и протоколи. Втората сесија на летната школа се осврна кон звукот како платформа за креативно конципирање и интерпретација на интердисциплинарно уметничко дело.

Предавачи на школата беа дипл. ел. инг. Дориан Јовановиќ, проф. м-р Роберт Јанкулоски и проф. м-р Гоце Наневски, додека соработник беше интердисциплинарниот уметник Доротеј Нешовски.

Музичарот, композитор и продуцент Дориан Јовановиќ го препознаваме со работата во повеќе познати музички групи, како „Стринг форсис“, „Чалгија саунд систем“, а во последно време е дел од Добрила и Дориан дуо. Најголем дел од музичките проекти ги изработи во студиото „Профундус“, додека самостојните експериментални проекти ги потпиша со своето музичко алтер-его Аксиотомик.

Во случајот со Летната школа во Лазарополе кај Дориан откриваме уште една, инженерска страна која е постојано присутна во сите негови проекти, а постојано е затскриена зад музиката.

Со каква програма и содржина се запознаа учесниците на летната школа?

– Пред сѐ, со една практична, експериментална, за нив можеби и нова и/или страна содржина, на прв поглед интуитивно неповрзлива со фокусот на нивното интересирање и школување. Но, сѐ заедно, сепак, во контекст на визуелното изразување во проширено поле.

Тематски фокус на школата беше звукот. Во урбаниот хаос во кој живееме, колку човекот успева да ја сочува способноста да го препознае и разбере звучниот амбиент во кој живее?

– Како што го препознаваме амбиентот визуелно, исто толку го препознаваме и звучно. Секој од нас има ментална слика за звучните амбиенти во кои борави и на кои е навикнат, и истите ги познава звучно исто толку добро како и визуелно. Во урбаните средини, можеби, сме презаситени од нивото на врева (звучно загадување), но човековата перцепција за звучната околина е многу прецизна и моќна, бидејќи еволутивно била пресудна за нашето преживување. Колку е човекот свесен за влијанието на звучната околина врз неговото однесување, расположение, па дури и здравје е веќе друго прашање.

Сѐ на сѐ, и покрај апстрактниот и индивидуален карактер на нашето разбирање на звучната околина, тоа е од пресудна улога во создавањето на нашата слика за севкупноста на околината околу нас и нашето влијание врз неа. Зголемувањето на свесноста за звучната околина и за нашето влијание врз неа е една димензија на целите на летната школа.

За разлика од големите градови, во Лазарополе владее сосема поинаков акустичен амбиент. Со какви задачи се соочија учесниците на школата при лоцирањето на нови звучни сензации?

– Звучниот амбиент во Лазарополе е рурален и, пред сѐ, тивок. Преку ден, на сретсело звучното ниво е на околу 56dB. Чисто за споредба, звучното ниво во Скопје во работен ден е над 66dB. За пореферентна споредба, нивото на звук во нормална конверзација помеѓу двајца луѓе на растојание од еден метар е 65dB. Учесниците беа соочени со одново откривање на звукот на природата (а не звукот на човековата доминација, како во урбана средина): шум на ветер, движење на животни, различни други звуци од животни и птици, звуци од голема далечина, движење на вода, инсекти… еден тотално различен амбиент од тоа што е нивното секојдневие во урбаната средина. Одновото откривање и освестување на амбиентот на овие звуци е и одново откривање на овие амбиенти, одново запознавање со еден потполно друг начин и ритам на живот.

Притоа, во поширока смисла, целта на оваа школа е да им овозможи на учесниците еден различен поглед и пристап во креативниот процес, којшто е, пред сѐ, поекспериментален и надвор од, за нив, веќе воспоставените практики на коишто се навикнати, а сѐ со цел за изнаоѓање нови и различни патишта за поангажирано и посвесно пристапување кон светот и околината во која творат.

Која е практичната употребна вредност на снимените звучни сензации?

– Практичната употребна вредност е растеглива категорија, најмногу зависи од тоа како и со која цел ќе бидат употребени. А, може и да не бидат употребени денес, можеби само ќе останат запишани за по 100 години да ги откриеме и тогаш ќе станат звучна разгледница од некое далечно минато време. Сѐ е до местото од кое гледаме.

Од друга страна, целта на летната школа не е само да се снимаат звуци од околината во надеж дека ќе се „фати“ нешто нечуено. Настрана од снимените материјали, следните чекори се концептуализација на дело/дела во кои тој звук/звуци ќе артикулираат одреден став/израз/пристап, со соодветна обработка и во (или без) одредена корелација со визуелни елементи.

За таа цел, во склоп на школата се презентираа и основни техники (заедно со соодветен софтвер за таа намена) за обработка на снимен звук, како и некои основни концепти за физичката природа на звукот.

Сѐ на сѐ, учесниците се стекнаа со едно множество на познавања на алатки, технички и ментални, за да го прошират своето поле на делување и израз, и на начин што би можел да нѐ донесе до нови форми на изразување и претставување во свет што забрзано се менува.

Во реализацијата на школата беа користени многу технички помагала, како микрофони, снимачи, системи за репродукција, компјутери со соодветен софтвер за звук. Какво познавање на техниката и технологијата на работа е потребно за да се добие звук што би бил употребен за уметничко дело?

– Вака набројано звучи како да треба некое големо познавање, но сите овие уреди (и хардверски и софтверски) се предвидени да бидат користени од луѓе во еден широк спектар на познавања и за почеток е доволно најосновно познавање на користење уреди од овој тип (во категорија дигитални фотоапарати). Секако дека во сето тоа пресудна е индивидуалната желба за спознавање и создавање, како мотор на нашето учење. Разликите се гледаат на крај, во делата.

Сѐ на сѐ, не треба многу, денес и мобилните телефони се одлични уреди за снимање, а со воведувањето на вештачката интелигенција (ВИ) во форма на различни апликации за обработка на слика и звук, можностите се огромни, но исто така и стапиците. Она што треба да го научиме сите заедно е правилниот пристап (што важи за сите технологии), којшто ќе ни помогне нашето делување да не го загрози нашето, но и постоењето на сите други форми на живот околу нас, вклучувајќи ја и планетата.

Самиот си музичар, композитор и продуцент. Колку личното искуство ти ја олесни работата како предавач на школата?

– Тука, можеби, повеќе доаѓа до израз моето инженерско образование, но секако дека музичкото искуство е повеќе од корисно. Или, спојот помеѓу овие две области е најкорисниот, во суштина. Можноста да се размислува за звукот од двете гледни точки е таа што овозможува креативност и иновативност во едно поле коешто е, сѐ уште, широко и недоистражено.

Ваквиот неформален пристап (во вид на летна школа) е корисен и за поширока афирмација на оваа димензија на аудиовизуелното изразување, во која многу комфорно ќе се најдат и ликовни уметници и музичари и инженери со уметнички склоности.

Со какви искуства се стекнаа учесниците на летната школа?

– По мое мислење, учесниците се стекнаа со многу практично искуство во работа со основната технологија за снимање звук и негова обработка во насока на изразно средство во едно проширено поле на визуелното изразување. Настрана од искуството на посветена работа во една изолирана средина, соработка со колеги и споделување на искуства и знаење. Едно убаво и корисно искуство за сите, нешто што би го препорачал.

Исто така, понатамошната работа на индивидуалните проекти започнати на школата и нивното изложување на изложбата која ќе следи, уште повеќе ќе им ги отвори погледите за можностите и просторот за понатамошно истражување, но и за грешките од коишто согледуваме, растеме и учиме.

Современи практики: Проширување на искуствените граници

Професорот и продекан на ФЛУ Гоце Наневски е главниот иницијатор за организирање на Летната школа во Лазарополе. Минатата година школата се одржа со тематски наслов „Помеѓу природата и активизмот“, додека оваа година проширувањето на искуствените граници е фокусирано на звукот како интегрален дел од современите уметнички дела.

Со каква цел ФЛУ ја организира Летната школа во Лазарополе и со каков мотив оваа година фокусот беше ставен на звукот?

– Летната школа на Факултетот за ликовни уметности е дел од екстензивните политики на ФЛУ за афирмирање на комплементарни активности што ја надградуваат редовната настава. Целта е да се изнедрат платформи за проширување на искуствените граници во користењето на современи уметнички практики кај најмладата генерација уметници, студентите кои доаѓаат од ФЛУ, но и од други високообразовни институции во државата и надвор од неа.

Исто така, една од целите е и проширување на перцептивното поле на учесниците надвор од, за нив, востановените рамки на визуелното обраќање и создавање. Продлабочување на способностите за креативна адаптација низ интердисциплинарни патеки, нестандардни постапки и протоколи, односно трансфер од факултетското ателје во други услови и амбиенти.

Инаку, звукот како феномен е фасцинантен ресурс за истражување во современиот ликовен контекст и проценивме дека ова е одлична можност студентите да се соочат со таквото искуство на школата низ соодветно осмислена програма и техничко-технолошка платформа. Тука како иницијација ни послужи и дијаметралноста на звучното загадување во градската средина наспроти звучниот пејзаж во околината на Лазарополе. Исклучителната улога на звукот во современите уметнички појавности и практики е, исто така, сериозен аргумент. Проценката е дека новите сознанија во оваа област можат да дадат квалитативно поместување во натамошната уметничка продукција кај младите автори.

(Интервјуто е објавено во „Културен печат“ број 239, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 13-14.7.2024)