Миле Миленкоски е долгогидишен дипломат, со 23-годишно искуство, со две магистратури и четири мандати на службување во странство. Има две објавени книги, а е и експерт за граници и гранично управување, но и шахист во слободно време со меѓународно регистриран шаховски рејтинг. Стрпливоста – стекната и во дипломатијата и во шахот – веројатно придонесе во долгите пет месеци екстрадикционен притвор што ги преседе во Врање, откако на крајот од август минатата година беше приведен на граничниот премин Прешево во Репуиблика Србија по меѓународната потерница распишана од Ерменија. Минатата недела Апелацискиот суд во Ниш во целост ги отфрли наводите и не констатира никаков уверлив доказ како причина за потерницата од Ереван, по што Миленкоски беше ослободен од натамошно задржување во Србија. Но, Миленкоски смета дека приказната за не треба да заврши на тоа, бидејќи она што тој невин го преживеа може да му се случи секому…

Во случајот што минатото лето предизвика значително внимание во македонската јавност заради вашето приведување во Србија, подолго време бевте задржан во екстрадикциски притвор во Врање. Сепак, по пет месеци, минатата недела Апелацискиот суд во Ниш донесе конечна одлука дека нема никакви основи ниту докази за продолжување на притворот по потерницата распишана од Ерменија. На што се темели ваквата судска одлука?

Да, за среќа, на крајот правдата победи. Но, да потсетам на хронологијата… Имено, на 18.08.2021 г. го почнав мојот четврт мандат како Министер советник во Постојаната мисија на РСМ во Виена. Попладнето на 26.08.2021 г. тргнав кон Скопје. Следниот ден беше работен, па сакав во матичното Министерство да завршам некои административни работи, а имав и обврски поврзани со преселбата на покуќнината од Скопје во Виена и здолженија со членовите на семејството, поврзани со преселбата во Австрија. На поминување на унгарско-српската граница граничните органи на Република Унгарија ме информираа дека на 25.08.2021, значи еден ден пред да тргнам за Скопје, Ерменија распишала меѓународна потерница за мене. Тоа беше големо изненадување и многу ме вознемири. По неколку часа чекање на преминот, нивниот раководител дојде и ми рече дека се консултирале со МНР на Унгарија и Интерпол и дека поради дипломатскиот имунитет што го поседував може да го продолжам патувањето. Прашав дали на 29.08.2021 година ќе можам да се вратам по истиот пат назад, добив позитивен одговор. Помислив дека мора да се работи за некоја грешка и дека ќе мора да ја проверам, за да се корегира. Продолжив кон Скопје и влегов во Србија.

Не бевте спречени на влез во Србија, но стигнавте само до Прешево…

Влегов во Србија без никакви проблеми и продолжив со возење кон Скопје, но на граничниот премин Прешево, од страна на Граничната полиција на Србија ми беше речено дека ќе мора да одам во судот во Врање. Повторно бев убеден дека брзо ќе биде увидена грешката, но не мислеше така и судијката на Вишиот суд во Врање. Ми одреди притвор, при што ми рече дека сѐ што кажав ќе биде проверено, а доколку е точно, веќе би имало десетина телефонски повици за мое ослободување. Тоа беше уште еден шок за мене! За илустрација на неодговорното, непрофесионално и споро постапување на Вишиот суд во Врање ќе наведам само неколку факти: тие писмено се обратиле до МНР на Србија за став во врска со дипломатскиот имунитет по околу 80 дена од моето приведување! Ги игнорираа сите мои и на мојот адвокат молби, жалби и преставки. Судот во Врање донесе две решенија кои се идентични, до запирка, без сменета буква во нив, освен што во второто има два нови пасуси. Првото Решение на Вишиот суд во Врање претпоставувам дека беше напишано врз основа на претходна екстрадиција на некој италијански државјанин, при што беа заменети само датумот и моето име и мал дел од она што го кажав пред судот. Во прилог на ова мое мислење е и фактот што во двете решенија на Вишиот суд стои дека мојот пасош е издаден од страна на Италија (?!), што доволно зборува за несериозниот пристап во еден специфичен случај на странски дипломат. Првото Решение беше донесено без да се преведе Замолницата за екстрадикција, која е основен елемент во постапката за екстрадиција. На Вишиот суд му требаа цели 30 дена да ги преведе неопходните документи, откако Апелацискиот суд во Ниш му го наложи тоа. Сето тоа предизвика недозволиво постапување во крајно неразумен рок, што целата постапка, која требаше да се заврши во 1-2 месеци, ја пролонгира на 5 месеци и мене, лично, во голем дел ми ја отежна и онака тешката состојба.

Сепак, Апелацискиот суд во Ниш покажа посериозен и професионален пристап…

Апелацискиот суд во Ниш е уште еден доказ дека правдата е достижна, иако некогаш е бавна. Сериозен суд, со крајно професионален пристап, каде суди Судски совет од повеќе реномирани судии, кој и двете наведени решенија од Вишиот суд во Врање екпресно ги поништи. Во второто Решение, со кое бев ослободен, судот утврдува дека нема ниту еден доказ или релевантни основи за сомнеж! Мора да изразам благодарност до овој почитуван Суд од Ниш и до мојот адвокат од Врање, Мирослав Нешиќ, кој професионално и одговорно ја водеше постапката пред судовите.

Во македонската јавност се пласираа различни верзии за настаните кои претходеа на вашето задржување во Србија по ерменската меѓународна потерница, некои како од холивудско филмско сценарио. Зошто, воопшто, отпатувавте во Ереван? Знаевте ли дека во авионот, на враќање, со вас ќе биде и лице кое имало забрана за напуштање на таа земја?

Се работи за хуманитарна посета на Ерменија од неколку часа. Седум лица во Македонија во текот на 2019 година формиравме невладино Здружение за работа со деца со аутистичен спектар. Иницијаторот за регистрација на Здружението предложи да одиме во Ерменија на состанок со слични здруженија кои, со помош на странски донатори, имале формирано Дневен центар за работа со такви деца, а за тоа да искористиме авион кој оди од Скопје до Ереван и истиот ден се враќа во Скопје, со објаснување дека по завршување на проект на кој работел еден македонски државјанин, фирмата за која работел му го плаќа авионот, па ние да ја искористиме таа прилика за средба со претставниците на ерменските здруженија. Секој си користеше свој приватен пасош и секој за себе одговараше со каков документ патува. Истото важи и за човекот кој со нас се врати назад, за кој подоцна разбрав дека имал забрана за напуштање на Ерменија. Тој човек ниту пред тоа, ниту потоа сум го видел, ниту на кој било начин сум имал комуникација со него. За тоа дали едно лице има исправен патен документ, како и за идентификација на лицето при преминување на државна граница се надлежни граничните органи на излез од една и влез во друга земја. Јас, лично, кога стигнавме во Ерменија отидов на шалтер каде што ми ставија виза во приватниот пасош и со истиот пасош, најнормално и регуларно, ја напуштив државата и влегов во мојата држава. Бидејќи патувањето беше во работен ден, претходно имав земено слободен ден, кој ми следуваше поради дежурство.

Што е тука нелегално и денес не ми е јасно?! Ова што го зборувам го констатираше и Судот во Ниш кој не најде ништо нелегално и незаконско во моето патување.

Што пишуваше во ерменските документи за распишување на потерницата за вас?

Кога во Врање ми беа доставени документите од Ерменија, на 30 страници и на англиски јазик, во нив видов дека за мене ниту има некакви докази за што било незаконско, ниту некој некаде ме спомнал, ниту сум имал некаква комуникација со некое од лицата кои се осомничени во целиот случај, ниту во животот сум ги сретнал, со што би можело да има барем некакво сомневање. За мене, како меѓународно признат експерт за гранично управување, звучеше потполно неверојатно тоа што го прочитав, дека бил направен обид со еден пасош да се оствари излез од една држава два пати, без притоа да биде остварен влез во истата држава. Малку е чудно и што за другите двајца патници од оние во авионот потерници се распишани во февруари 2021, а за мене на 25.08.2021, односно само еден ден пред моето патување од Виена кон Скопје. Искрено се надевам дека во некоја законска постапка ова ќе биде расветлено, со што ќе бидат отстранети и причините да се чувствувам како „жртвено јагне“ во нечија операција за кршење на законите на Ерменија.

Зошто не ги спомнувате имињата на оние кои ги познававте, а патуваа со вас?

Па, очигледно е дека се можни и натамошни меѓународни правни разврски, а јас не ги знам сите поединечни околности за коишто некои од сопатниците се осомничени, за да ги спомнувам овде по име. Еден од патниците, кој е пензионер и угледен писател, повеќе пати коментираше дека би било голем грев пред Господ на каков било начин Здружението за помош на деца со аутизам да биде злоупотребено и дека не би требало да се земаат ни хонорари, доколку биде остварен некој проект. Инаку, Здружението поднесе и барање за финансирање на мал проект на отворен повик на Владата до сите регистрирани здруженија, но не беше одбран од Владата.

Овде би сакал да направам мала дигресија и да укажам на сериозноста на состојбата со аутизам, иако од мене има многу поквалификувани лица за тоа. Едно американско истражување покажува дека во 1980 година едно на 10.000 деца имало аутизам, а денес тој број е пораснат на околу едно од 50 деца, што состојбата ја прави алармантна. На социјалните мрежи следам човек од Штип со два малолетни сина кои имаат аутизам и кој секојдневно пишува за итноста од потребата од создавање дневен центар за нега на вакви деца и човекот објавува навистина трогателни постови. Тоа беше основниот мотив за моето скромно ангажирање и одделување на дел од слободното време за ваквите хуманитарни активности.

Судската постапка во Србија траеше споро, со месеци, а вие во неизвесност седевте во притвор во Врање. На што се надевавте, што ви поминуваше низ главата?

Бев затечен и збунет од целата ситуација. Луѓето кои имаат искуство со правосудните лавиринти се подготвени и спремни со жалби и добри адвокати. Тоа е еден психолошки феномен кој е присутен и во светската литература, како кај „Странецот“ на Ками или ,„Процес“ на Кафка. Угледен човек се наоѓа сред истрага или е обвинет и тој неадекватно реагира, недоволно сериозно и со доза на презир се посветува на тој компликуван систем на обвинителско-судско-адвокатска корелација. И јас со чувство на невиност очекував секој час да биде задоволена правдата и да бидам ослободен. Од друга страна, во човекот од антика е всадена предрасудата која Есхил ја објаснува во „Агамемнон“, дека правдата е во рацете на Боговите! Во Европа, подоцна, таа улога ја преземаат кралевите, како Божји претставници. Сакаме да веруваме дека судиите се над останатите и секогаш судат правично, но тие се како и сите други луѓе и многу е важно вагата на Јустиција редовно да се калибрира, бидејќи одлучува за судбини и животи на луѓе. Повторно ќе го спомнам Есхил кој пред 26 века напишал дека злосторство направено од држава е посвирепо од кое било злосторство направено од користољубие.

Дали во изминатите пет месеци бевте контактирани од македонски официјални претставници, од МНР или од други надлежни институции? Ви понуди ли некој правна или некаква друга помош?

На 07.10.2021 година ме посети конзулот од Амбасадата на РСМакедонија во Белград и на 29.11.2021 година и вршителот на должност амбасадор.

Во неколку наврати го спомнавте дипломатскиот имунитет?

Како што реков, граничните органи на Унгарија го почитуваа дипломатскиот имунитет и ми дозволија да го продолжам патувањето. Виенската конвенција за дипломатски односи постои 60 години и не е ревидирана, поради различните ставови на државите во однос на многу прашања кои ги третира, вклучително и имунитетот. Од истите причини и усогласениот текст не е доволно прецизен и светското искуство покажува различни толкувања, особено во однос на дипломатскиот имунитет. Но, во сите случаи, кои се достапни на интернет, е јасно изразена намерата на матичната земја на својот дипломат да му пружи максимална заштита и напори колку може побрзо да дојде во својата земја.

Во писмото до јавноста, што го објави „Слободен печат“, побаравте истрага за вашиот случај во Македонија…

Во обраќањето побарав Македонија да покрене истрага, за да има основа да побара да дојдам во својата држава и да се расветли случајот. Тоа би било можност да се потврди мојата невиност, но и да се утврди евентуална одговорност на други лица. Јас не сум истражен орган, обвинител или судија и не би сакал да укажувам на виновници. Тоа е работа на институциите во законска постапка.

Во вашето обраќање до македонската јавност побаравте и од медиумите да се воздржат од шпекулации. На што мислевте?

Додека бев во притвор во Врање, бев информиран дека случајот предизвикал голем интерес во македонската јавност и дека дел од медиумите изнеле невистини и шпекулации. Се пишувало дека сум виновен, дека сум имал финансиска корист од пренесување на лице од Ерменија, спомнувале брат на претседател или премиер на Ерменија, ја замешале Австрија, некакви финансиски малверзации во Детроит, па дека сум се степал во Чикаго, сум го познавал Мијалков, сум го познавал братот на македонскиот претседател, сум имал и друго државјанство, имот во Бугарија и Грција и други небулози!

Одговорно тврдам дека ништо од тоа не е точно, но сето тоа ми нанесе голема штета и новинарите треба да бидат свесни за тоа. Поминавме низ тежок период и јас и моето семејство, а можеше да има и уште потешки последици. Мојот татко на 83 годинишна возраст, во видно лоша здравствена состојба, ме посети во Врање и ме праша дали барем една од тие работи е точна? Вели, јас знам дека не е, но сакам ти да ми потврдиш. Му реков да биде спокоен, дека ништо не е точно. Честа нема цена. За мене е најважно да можам да ги погледнам во очи сопругата, децата, роднините, пријателите и колегите. Како што јас се гордеам со сопругата и двете деца и тие треба да се горди на мене и понатаму.

И самиот сум голем поборник на слободата на медиумите, но новинарите мора да бидат професионални и одговорни. Мора да се почитува пресумцијата на невиност, непристрасно и објективно да се информира и да се почитува Етичкиот кодекс. Наместо да се сензационалисти, медиумите треба да бидат општествено одговорни. Слушнав дека и некои политичари се впуштиле во пишување сценарија за филм од типот на Џејмс Бонд при што посебно се истакнал еден за кого верувам дека, по ова, никој нема да го сфаќа сериозно, а веројатно и од неговата партија ќе се замислат дали да му дадат простор да каже нешто во име на партијата. Би сакал да им порачам јавно на некоја од телевизиите да направиме полиграфски тест. Се надевам дека и нивната совест е чиста.

Но, да се вратам на сериозното. Јас навистина не го разбирам поривот на новинарите да се нападне своето. Во сите држави каде сум работел и живеел, во слични случаи, јавноста и институциите се бореле со сите сили за своето/своите. Само за илустрација, ќе спомнам два случаи од соседството. Во Либија неколку години се водеше судски процес за медицински сестри од Бугарија. Сите вести почнуваа со тој случај, медиумите континуирано вршеа голем притисок за тие да бидат ослободени. Пред само неколку недели, пак, целата јавност во Србија се покрена во заштита на Новак Ѓоковиќ.

Јас, како и сите колеги во МНР, сме дипломати и работиме во интерес на нашите граѓани. Додека сега разговараме, во некое наше ДКП некој колега му помага на некој македонски државјанин. Тоа и јас сум го правел, бидејќи тоа било дел од моите работни обврски. Во интерес на просторот ќе наведам само два примери: во кариерата сум направил преку 5.000 патни листови, меѓу кои сигурно и на некој новинар или член на негово семејство. Една година, покрај редовните работни обврски, со мене носев 24 часа телефонски апарат со бројот на „Глобал сос“ на МНР и одговарав на телефонски повици и пораки со совети за наши државјани низ целиот свет, често и за време на ноќните часови, поради временските разлики.

За жал, лагата е како птица, а вистината како желка. Лагите многу брзо се раширија, беше направена голема штета. Се надевам дека медиумите ќе објават деманти на исто место, во исти термини како кога се пласираа лажните информации, а вистината за моето ослободување ќе биде исто така третирана во јавноста како навредите и клеветите при задржувањето во Србија.

 Во контактите со вас, велите и дека имате намера да поднесете неколку тужби во врска со целиот случај. Кого планирате евентуално да тужите?

Во секој правосуден систем меѓу основните принципи е кога невин човек бил притворен, тоа мора да биде надоместено. Во случајов има држава која без никаква основа и со нула докази си дозволила да распише потерница. Интерпол тоа го одобрил, иако секоја потерница треба да биде разгледана од нивниот правен сектор. Вишиот суд во Врање во неразумен рок, несериозно и нестручно ја водеше постапката. Размислувам и за новинари и политичари кои пласираа невистини. По консултации со адвокати, ќе одлучам против кого ќе поднесам тужба. Овде би сакал да кажам дека, лично, сум против тужби кон новинари и нивните медиуми, знам како ги заработуваат платите и колку заработуваат и, во таа смисла, ќе почекам еден период во кој ги повикувам да се извинат и одговорно да ги демантираат објавените невистини и клевети.

Со оглед на тоа што бев напаѓан во јавноста, ова е добра можност и вистината да добие шанса и да ја види светлината на денот. Тоа што ми се случи мене е поединечен случај и веројатно за поголемиот дел од јавноста и не е толку важен. Поважно е да се разјасни за, во иднина, ваква неправда да не им се случува на други невини луѓе. Не смееме да заборавиме дека ова што ми се случи мене може да му се случи секому!