Челикот од македонската фабрика „Макстил“ заминува во 40 земји низ светот. Фабриката е наш значаен извозник и учесник во бруто-домашниот производ. Во структурата на трошоците за преработка во компанијата, енергијата е одговорна за повеќе од 50 проценти. Но, таа успешно се справи со овој огромен предизвик. Компанијата прокнижи и добивки и плати голем солидарен данок. Претседател на Одборот на директори на „Макстил“ во интервју за „Слободен печат“ оценува дека тоа е казна, а не солидарност и укажува дека многу поправедно ќе беше ако времено се зголемеше данокот на добивка за сите компании.
Позитивнта вест што ја соопшти Цветковски е дека оваа компанија ја очекува позитивен пазарен амбиент – зелената транзиција ќе значи и поголема побарувачка на челик. Нашето производство како целосно рециклирање на веќе постоечки материјал (старо железо) е околу 4-5 пати помалку загадувачко во однос на производството на истиот производ добиен од железна руда. Ова значи дека ќе имаме споредбена предност во однос на тие производители на нашиот најголем пазар Европската Унија, потенцира Цветсковски

 Какви се моменталните трендови во металната, а особено во челичната индустрија?

– Почнувајќи од 2020-тата годна, челичната индустрија се наоѓа во значително турбулентни периоди. Сведоци сме дека на светот му се случуваат глобални кризи кои имаат далекусежни последици по целокупниот живот на целата планета. Како една од основните индустрии, челичната индустрија е силно погодена од тие кризи и ние поради тоа имаме и практично секојдневни предизвици. Освен глобалниот предизвик за енергетска трансформација кон обновливи извори на енергија, ни се случија кризата со КОВИД вирусот, кризата со глобалната логистика, воената криза во Украина која предизвика голема енергетска криза, како и глобални тектонски поместувања на пазарот на челик поради санкциите, за во последно време да не загрижува воената криза во Газа. На некој начин се навикнавме дека ова е новиот „нормален“ амбиент за работа, дека секој ден не чека некој нов предзивик. Сметам дека овој тренд ќе продолжи и во наредните неколку години, меѓутоа искуството што го стекнавме во изминатиов период ни дава сигурност дека ќе можеме да се справиме со сите предизвици кои ќе се исправат пред нас.

Дали се стабилизира пазарот на електричната енергија и колку тоа влијае врз Вашето работење?

– Пазарот на електрична енергија се стабилизира. Тоа што го гледаме на берзите како очекување за наредниот период е цена на електричната енергија која би се движела околу 120 евра за мегават час. Ова ниво на цена е повисоко од периодот пред енергетската криза кога цената беше во просек околу 70 евра по мегават час, меѓутоа е далеку под нивото од 2022-ра година кога просечно плативме 290 евра по мегават час, со пик во септември 2022-ра од 650 евра по мегават час.
Освен електричната енергија, големо влијание за нас има и цената на природниот гас. Проблемот со гасот е што пазарот во Македонија иако на хартија e целосно либерализиран, во суштина е се уште прилично монополизиран и зависен од рускиот гас. Потребни ни се поврзувања со други гасоводи за да може вистински да заживее пазарот и да ги добиеме цените кои ги плаќаат другите европски производители.
Производствениот процес на Макстил е високо зависен од овие две енергии. Во структурата на трошоците за преработка, енергијата е одговорна за повеќе од 50 проценти. Секакви осцилации на трошокот за енергија длабоко се одразуваат на производствената цена на нашиот производ и затоа сме многу сконцентрирани на намалување на потрошувачката како и на што е можно поефективно набавување на енергиите за да можеме да заштедиме.

Какви се плановите на „Макстил“ за наредната година и како сте задоволни од годинава што изминува?

– „Макстил“ останува посветен на нашиот развоен план за наредниот период. Убедени сме дека и покрај сите предизвици иднината ни носи генерално позитивен пазарен амбиент и работиме на тоа најдобро да го искористиме. Еве некои од факторите кои ни ја даваат оваа доверба. Европа е посветена на енергетската трансформација кон обновливи извори на енергија. Сето ова ќе значи големи инвестиции во нови енергетски инфраструктури, кои ќе значат потреба од челик. Фондовите посветени за инфраструктурни проекти како обнова по периодот од Ковид-19 кризата се уште не се искористени, а истите се наменети за инфраструктурни проекти, кои пак значат потреба од челик. Со војната во Украина, од европскиот пазар исчезнаа околу 6 милиони тони годишно произведени во фабриката Азовстал, која е уништена, како и целиот руски челик поради санкциите. Се надеваме дека војната ќе заврши што е можно порано, но и во тој случај ќе бидат потребни години пред да се нормализира извозот на украински и руски челик во Европа и регионот. Со новиот механизам за спречување на одлевање на јаглеродните емисии во странство (ЦБАМ), Европската Унија воведува данок на јаглеродни емисии. Нашето производство како целосно рециклирање на веќе постоечки материјал (старо железо) е околу 4-5 пати помалку загадувачко во однос на производството на истиот производ добиен од железна руда. Ова значи дека ќе имаме споредбена предност во однос на тие производители на нашиот најголем пазар Европската Унија. Освен намалување на загадувањето, голем број купувачи бараат рециклиран челик поради одржливост на нивното производство. Ова посебно важи кога инвеститори се државни или други институционални органи. Пак, тука имаме компаративна предност.
Со оглед на овој внимателен оптимизам продолжуваме со инвестициските активности наменети за намалување на трошоците и за подигнување на квалитетот и капацитетот на нашето производство. Веќе е во фаза на реализација новата странична ножица во валалницата, работиме на генерално подобрување на квалитетот на производството на челичарницата, како и на други помали инвестиции низ целокупното производство. Задоволни сме од резултатот постигнат минатата година и се надеваме дека оваа година ќе бидеме уште поуспешни.

Што мислите за солидарниот данок што го плативте, дали е тоа фер мерка?

– Нашето незадоволство од ова решение е големо. Истото го изразивме во повеќе наврати, во различни состави и до различни инстанци. За жал, без никаков успех. Излегува дека по се што ни се случи во изминатиов период, наместо да биде најголема помош, нашата власт стана најголемиот предизвик во нашето работење.
Свесни сме дека беа потребни пари во буџетот на државата, меѓутоа се чувствуваме казнети со начинот на кој тие пари беа собрани. Убедени сме дека ова е класичен пример на селективна правда и на легализирана конфискација на праведно стекнат имот. Предлагавме вистински солидарни решенија каде што сите ќе платиме по малку повеќе, на пример наместо данок на добивка од 10%, да имаше времено зголемување на 10,2% или 10,3%. Никој немаше да се побуни и никој немаше да го осети тоа зголемување.
Освен тоа, проблематично е тоа на кого се однесува тој солидарен данок. Во другите европски земји беше јасно наведено дека се однесува на компании од енергетскиот сектор, кои поради големите шпекулации со цената на енергиите остварија енормни профити. Во ниедна од тие земји не беа оданочени фирмите кои ги плаќаа тие високи цени на енергиите. Кај нас освен тоа што ја плативме електричната енергија повеќе од 4 пати поскапо во 2022-ра, бевме и казнети со солидарен данок.
И тоа во ситуација кога не добивме ниту еден денар на државна помош за зголемената цена на енергиите. Зошто владата не се угледа на другите европски земји, кои ја ограничија цената на електричната енергија? Додека ние плаќавме 290 Евра по мегават час, во Србија плаќаа 90, во Бугарија 105, во Грција 125.
Искрено се надеваме дека Уставниот суд сериозно ќе ја разгледа инцијативата поднесена од Стопанската комора и дека ќе суди според законите. Сигурни сме дека овој закон е противуставен.