Во финансиска смисла, изминатата година беше лоша за речиси сите. Инфлацијата од 10% на годишно ниво во богатиот свет ги намали приходите на домаќинствата. Инвеститорите загубија бидејќи глобалните берзи паднаа за 20%. Сепак, оваа слаба збирна изведба крие големи разлики: некои земји се покажаа прилично добро, пишува британски „Економист“.

За да ги процени овие разлики, „Економист“ состави податоци за пет економски и финансиски показатели – БДП, инфлација, степен на инфлација, перформанси на берзата и државниот долг – за 34 прилично богати земји. Тие ја рангирава секоја економија според тоа колку добро се справила со овие мерки и создадоа вкупна оценка. Инфографикот на крајот од текстот го прикажува рангирањето, а тој вклучува некои неочекувани резултати.

„Економската забава“ за прв пат по долго време се случува на Медитеранот. На врвот на листата на британскиот весник е Грција. Останатите земји кои ги потиснаа „економските длабочини“ на почетокот на 2010-тите, вклучувајќи ги Португалија и Шпанија, исто така постигнаа високи резултати. Тие не се единствените пријатни изненадувања. И покрај политичкиот хаос, Израел економски стои добро. Во меѓувреме, и покрај политичката стабилност, Германија економски имаше година под очекувањата. Две балтички земји, Естонија и Летонија, кои добија пофалби во 2010-тите за брзите реформи, се на дното на оваа листа.

БДП

Бруто-домашниот производ (БДП), обично најдоброто мерило за економското „здравје“ на една земја, е првиот показател на британскиот неделник „Економист“. Норвешка (помогната од високите цени на нафтата) и Турција (како последица на трговскиот договор со Русија) поминаа подобро од повеќето. Последиците од пандемијата исто така се големи причини за ова. Благодарение на строгите заклучувања и колапсот во туризмот, пред една година голем дел од јужна Европа беше во страшна состојба, па затоа на овој регион му беше потребна попристојна година, откако сите овие ковид-мерки беа олабавени.

Ирска веројатно имаше силна економска година, иако не е ни приближно силна како што сугерираат бројките на БДП. Активностите на големите мултинационални компании, многу од нив регистрирани таму за даночни цели, со години ги искривуваат бројките. Спротивно на тоа, бројките на американскиот БДП се погрешно проценети како слаби, наведува „Економист“, односно во последните квартали официјалните статистичари се мачеле да одговорат на влијанието на огромните стимулативни пакети.

Промени на цените

Втората мерка е промената на нивото на цените од крајот на 2021 година. Далеку од светското внимание, некои земји забележаа ниска инфлација. Во Швајцарија потрошувачките цени се зголемија за само 3%. Централната банка на земјата, потпомогната од силната валута, брзо реагираше на порастот на цените претходно оваа година. Земјите кои имаат неруски извори на енергија – како што е Шпанија, која добива голем дел од својот гас од Алжир – исто така постигнаа подобри резултати од просекот. Оние кои се потпираат на Владимир Путин за гориво, навистина страдаа. Во Латвија просечните потрошувачки цени се зголемија за една петтина.

Инфлација

Третата мерка се однесува на инфлацијата. Тоа го пресметува учеството на ставките во потрошувачката кошничка на секоја земја каде цените се зголемија за повеќе од 2% во изминатата година. Ова дава показател за тоа колку е вградена инфлацијата – и затоа навестува колку брзо инфлацијата ќе падне во текот на следната година. Некои земји кои страдаат од висока вкупна инфлација, сепак успеаја да ја ограничат нејзината ширина.

Во Италија, на пример, просечните потрошувачки цени се зголемија за 11% оваа година, но сепак „само“ две третини од нејзината потрошувачка кошничка има инфлација над целната. Јапонската инфлација, исто така, изгледа дека може да избледи. Британија е во повеќе проблеми. Цената на секоја категорија во нејзината кошничка брзо расте.

Чувството за економска благосостојба на луѓето не доаѓа само од цените во продавниците. Тие, исто така, ја разгледуваат вредноста на нивните плати и пензии. Во некои земји беше ужасна година за нив.

Цените на акциите и во Германија и во Јужна Кореја се намалени за речиси една петтина во 2022 година, двојно повеќе од падот на Америка. Шведските акции поминаа уште полошо. Сепак, има неколку земји каде ова е спротивно. Норвешката берза е во пораст во текот на годината. Истото е и со британската, која е „населена со еден вид на досадни, запуштени компании кои имаат тенденција да бидат наградени кога економските времиња се тешки“, пишува „Економист“. Падот на вредноста на фунтата ја зголеми и вредноста на продажбата во странство.

Јавниот долг како дел од БДП

Последната мерка се однесува на промената на јавниот долг како дел од БДП. Краткорочно, министрите се способни да ги решат економските пукнатини со зголемување на трошоците или намалување на даноците. Сепак, ова може да создаде повеќе долгови, а со тоа и потреба да се вртат фискалните завртки во иднина, објаснува „Економист“. Некои влади трошат екстравагантно за да се справат со стискањето на трошоците за живот. Германија одвои средства во вредност од околу 7% од БДП за да помогне во неверојатно високите енергетски трошоци, што значи дека нејзиниот сооднос меѓу долгот и БДП се зголеми. Помогнат од високата инфлација, јавниот долг во јужноевропските земји се чини дека е на пат да се намали.

Дали јазот меѓу победниците и губитниците во 2022 година ќе продолжи и во 2023 година?

Пред долго време, економскиот раст на јужна Европа, оптоварен од брзото стареење на населението и високите долгови, сигурно ќе се врати на вообичаените помалку од „ѕвездени нивоа“ во регионот, заклучува британскиот весник. И има надежни знаци дека во земјите како Америка и Велика Британија, високата инфлација може конечно да се намали, што би им помогнало да напредуваат на рангирањето.

Заедно со другите димензии, разликите веројатно ќе продолжат, не само кога станува збор за оние земји кои се потпираат на г-дин Путин за нивните енергетски резерви. Наспроти шансите, многумина успеаја да ги надополнат залихите со природен гас пред да почне зимата – но само со плаќање неверојатни цени. Со залихите сега во голема мера прекинати, следната година ќе биде многу потешка. Тоа ќе биде голема грижа на Балтикот, но помалку на другата страна на Европа. Тешко е да се грижите за снабдувањето со гас додека јадете џиновска чинија со лигњи на плажата Ибиченкан.