Двајца колеги од истражувачкото одделение Дип мајнд на гигантот „Гугл“ и американски биохемичар се годинешни добитници на Нобеловата награда за хемија, поради откритија за структурата на протеините, но и развој на вештачка интелигенција.

И двајцата добитници на Нобеловата награда за физика, објавени претходниот ден, добија признание поради развој на невронски модели за вештачка интелигенција.

Демис Хасабис, основачот на Дип мајнд, и неговиот колега Џон Џампер го водеа развојот на моделот со вештачка интелигенција Алфафолд, кој ја предвидува структурата на протеините врз основа на нивната хемиска секвенца. Тие ќе поделат една половина од вкупната сума за наградата, односно по околу 250.000 долари.

Другата половина ќе ја добие професорот Дејвид Бејкер од Универзитетот на Вашингтон, за пресметковните истражувања што воделе до создавање сосема нов тип протеини, кои може да се применат во вакцини, наноматеријали и во микросензори.

– Едно од откритијата што годинава доби признание е во врска со конструкцијата на спектакуларно протеини. Другото е за исполнувањето на полувековниот сон, за предвидување на структурата на протеините врз основа на секвенцата на нивните аминокиселини. И двете откритија отвораат огромни можности – објави Хајнер Линке од Нобеловиот комитет за хемија.

Истакнувајќи дека е пријатно изненаден, Бејкер вчера изјави дека наградата е признание за неговиот дваесетгодишен сон да создаде сосема нови протеини.

– На почетокот се надевавме дека е можно да се создаде сосема нов свет на протеини што би можеле да бидат одговор за многу проблеми со кои човештвото се соочува во 21. век. Тоа сега стана возможно – изјави Бејкер.

Протеините ги контролираат и ги задвижуваат хемиските реакции што го овозможуваат животот. Бејкер имал амбиција да дизајнира сосема нови протеини, какви што нема во природата. Тоа му успеало во 2003 година, по што можеле да се креираат посебни протеини прилагодени за намената.

Хасабис и Џампер, пак, успеале да пронајдат шема во врските на дваесетината различни аминокиселини што се меѓусебно поврзани во долги тридимензионални нишки. Поврзувањата и хемискиот состав на аминокиселините дефинираат како протеините ќе се поврзуваат во телото и дали ќе се врзат за лековите. Нивниот проект Алфафолд 2 од 2020 година конечно овозможил да се предвиди структурата на речиси сите 200 милиони различни протеини што досега се идентификувани. За неполни четири години, Алфафолд веќе масовно бил користен кај 2 милиони луѓе од 190 земји во разни апликации, од разбирање на отпорност кон антибиотици, до развој на ензими што може да разградат пластика.

– Ползата од овие истражувања е огромна, зашто нè води до апликации што ни ги подобруваат здравјето и благосостојбата. Сигурна сум дека нивната работа ќе биде инспирација за идни генерации и нови откритија – оцени докторката Анете Доерти, претседателка на британското Кралско друштво за хемија.