За нештата да бидат појасни, мора да се каже – и уште стопати ако треба да се повтори – дека новата македонска „политика“ по 2017 година со Охрид и регионот доживеа прво фијаско во Баку во 2019 година, на 43-та сесија на Светскиот комитет за наследство на УНЕСКО, токму поради несвесните или неосвестените поединци кои и тогаш глумеа некакви шефови за Охрид, предлагаа смешни закони, „се возеа“ на импровизации и нестручни дрдорења мислејќи дека УНЕСКО е некаква провинциска кооперација пред којашто со шише пиво в рака седат беспослени луѓе. За жал, шлаканицата што тогаш ја добивме не освести никого, најмалку надлежните структури во власта. Им веруваа на своите полуписмени пулени кои тогаш прв пат во животот воопшто слушнаа дека постои некое УНЕСКО, таму некаде, ама мислеа дека лесно може да се манипулира со нив на истиот начин како и дома.

И истите луѓе останаа на истите позиции, ги правеа истите глупости – односно не правеа ништо – министрите за култура од коалицискиот партнер баш уво ги болеше за некакво УНЕСКО или заштита на културното наследство… па се случи нова реактивна мониторинг мисија од експертите на оваа организација во јануари 2020 година и – излегоа на виделина сите нешта „криени под тепих“. Целата наша неспособност и немарност, нашата лажна загриженост за наследството, се раскокодакаа разноразни официјални фаци префрлајќи ја вината на некои и некакви неидентификувани субјекти… а Комитетот не ја крие разочараноста од наодите на таа Реактивна мониторинг мисија сметајќи дека е направено премалку да се запре уништувањето на урбаниот и поширокиот пејзаж со несоодветни конзервација, реконструкција и развој.

Рингишпил на суети

И секогаш кај нас е така: сите освен нас се разочарани, депримирани, загрижени за состојбите со нашето културно наследство (Охрид пред се), а ние се бавиме со самите себе, со нашите локални политики и политиканти, со Георгиевски и Мерко и нивната провинциска кратковидост, надлежните во „централата“ – којашто, се покажува, нема комплетна власт и опипливи ингеренции на целата територија на државата – упорно глумат лудило не разбирајќи дека сите правни и практични механизми се во нивните раце… двајцата министри за култура токму во тој период (2018-2020) никој не ги ни спомнува како одговорни за состојбите, уште помалку бившиот претседател на Националната комисија за УНЕСКО… актуелната министерка (и претседателка на Националната комисија за УНЕСКО) ламентира зачудено за некаква и нечија неодговорност во целиот случај (исклучувајќи се себеси, се разбира)…

И во целата таа државна карамкаша ние до денес, значи цели пет години, не добивме една сериозна расправа на ниво на државата за проблемите на Охрид и регионот, со застапеност на повеќе компетентни експерти, невладини организации но и целиот државен врв кој по силата на нештата е најодговорен за состојбите таму! Власта тврдоглаво до бесвест продолжува со оние исти фолиранти кои ги преспаа годиниве (не затоа што се ненаспани или изморени, а впрочем и од што?) туку заради фактот што немаат поим што и како треба да се направи, заради фактот што сите глумат некакви политичари и експерти а всушност се ординарни преваранти, меѓу нив и такви кои уште во времето на „славното“ вемеро, Паско и криминалецон од Будимпешта, ја затруја манџата викана Охрид.

Истите тие фолиранти сега само ги сменија газдите, ги примија во друштвото и придојдените преваранти од новата власт и сега со здружено заедничко незнаење повторно царуваат на сцената на древниот Лихнидос. И измислуваат нови и нови „стратегии“, „планови за управување“, „закони“… односно ги препишуваат оние истите од времето на вемерото и им ги туткаат под нос на официозусиве од власта кои и онака ништо не разбираат!

Мислам дека е само прашање на време кога УНЕСКО целосно ќе крене раце од нас и од Охрид и регионот зашто, едноставно, нема партнер за дијалог, нема кому да му ги објасни сите оние финеси што ги подразбира неговата позлатена налепница на еден град/подрачје, оние истите што нивните мониторинг мисии ни ги повторувале со години, ако не и децении: дека градот заштитен од УНЕСКО како светско културно наследство не е нечија прчија во којашто секоја будала ќе прави што и како сака, дека градоначалникот на тој град/градови не се газди на градот, дека езерото не е нивна сопственост, дека високите објекти близу најтесниот појас до езерото, слабиот архитектонски квалитет на изграденото, и несоодветната и претерана употреба на крајбрежјето за туристичка инфраструктура имаат големо негативно влијание на универзалната вредност на Охридскиот регион, дека старото јадро на Охрид не е рингишпил на провинциските суети која ќе изгради поголем и погрд објект со или без базен, дека логиката на развојот на еден таков град не е иста со логиката на развојот во другите (незаштитени) градови итн.

Политичка храброст

И токму затоа, и поради уште многу други нешта, немаме причина да се сомневаме дека предлог-одлуката на УНЕСКО за Охрид и регионот ќе биде како што наведува македонскиот портал: „Комитетот за Светско наследство одлучи да го впише природното и културното наследство на Охридскиот регион (Албанија, Северна Македонија) на листата на светско наследство во опасност. Комитетот за светско наследство бара од двете земји да развијат детален стратешки план за санација и акциски план во фази поврзан со јасно дефинирани цели и исходи за да се ублажат заканите на краток и долг рок. Комитетот за светско наследство, исто така, бара од двете држави, во консултација со Центарот за светско наследство да развијат предлог за посакувана состојба на заштита која кога ќе биде постигната би се отстранил на Охридскиот регион од листата на светско наследство во опасност, како и пакет на корективни мерки, вклучувајќи временски рокови за нивна имплементација“. И, дури, таквата одлука, ако остане во таква форма, е преблага, добронамерна, со тенденција дури и да подучи, а всушност нема кого. А тоа го знае и УНЕСКО, секако, знае со кого си има работа и дека безмалку ништо не е променето од 2006 година наваму. Само ликовите се други – иако оние „стручните“ се исти – а менталитетот си трае. Вечно.

Но, тонот на УНЕСКО не смее да не залаже. Тој е секогаш таков, но мерките и активностите (веќе) нема да бидат. И ќе се радикализираат, несомнено, во догледно време. Ако тоа не го знаеме, ништо не знаеме. И последиците ќе бидат многу полоши. По нас, се разбира. Иако, очигледно е веќе, ние – поточно делови од власта – се изгледа во страшен ќорсокак со критериумите, вредностите, ветувањата и остварувањата, со дефинициите за стручност, храброст и лудост… Зашто, според некои отворени изјави за некакви и нечии храбри политички одлуки, особено оние од „СК 2014“ провениенција и неговите „бисери“, ние сме веќе тотално без културен/цивилизациски компас. Впрочем, нејасно е зошто одредени истурени партиски кадри сметаат дека е неопходно да коментираат и нешта што се далеку од нивниот домен и познавања, но да го квалификувате како „единствена храброст во времето на ВМРО-ДПМНЕ… споменикот на Александар Македонски“ е, недвојбено, глупост на годината, ако не и на мандатот. Но, таквите коментари, особено таквите изјави појаснуваат многу нешта за коишто се чудиме еве веќе петта година. Прво, сега е јасно дека таа „храброст“ на злосторничкото здружение што глумеше политичка партија им е недофатлив идеал на актуелниве „демократи“ и, второ, не би се зачудиле ако и кревањето на рацете од Охрид и УНЕСКО некој таму не го смета за „политичка храброст“.