Со еден телефонски повик до Кремљ и долг разговор со својот руски колега, американскиот претседател Доналд Трамп ја приближи кон крајот војната во Украина, наметнувајќи мировна иницијатива скроена според интересите на Вашингтон, можеби и на Москва, но секако на штета на Киев.

Во телефонски разговор од 90 минути, Трамп и Владимир Путин го поплочиле патот до мировен дијалог, но и усогласиле рамки што веројатно повеќе ќе ѝ бидат од корист на Русија отколку на Украина на мировните преговори. Украина, всушност, е доведена во ситуација да притиска да биде вклучена како фактор на преговорите на кои ќе се решава нејзината сопствена иднина. И Европа се почувствува отфрлена од процесот и побара своја улога во дијалогот.

Претседателот Володимир Зеленски изјави дека се консултирал со Трамп за патот кон „траен и одржлив мир“, но деталите што ги спомна американскиот претседател немаат многу заеднички елементи со „Планот за победа“ на Киев. Украина, според толкувања на првичните изјави на Трамп, ќе мора да се откаже не само од амбицијата да се вклучи во НАТО, туку веројатно и од територии што се окупирани и насила беа анектирани од Русија, пред сѐ од полуостровот Крим.

– Време е да запре оваа глупава војна, во која имаше масивни и целосно непотребни смрт и разурнување. Господ да ги благослови народите на Русија и на Украина – порача Трамп по разговорот со Путин.

Американскиот претседател подоцна им изјави на репортерите дека со Путин договорил лично да се сретнат во Саудиска Арабија, но и дека двајцата меѓусебно се поканиле да се сретнат во Вашингтон и во Москва.

Од воен злосторник до миротворец

Самиот телефонски разговор, маргинализирањето на Украина во изјавите и најавата за средба и гостувања, покажуваат колку е спротивна политиката на Трамп во споредба со неговиот претходник Џо Бајден, за кого Путин беше осомничен воен злосторник гонет со потерница од Меѓународниот кривичен суд.

Пораките од Трамп, особено онаа дека е „малку веројатно Украина да се врати на територијата од 2014 година“, се сериозен удар за сѐ она што Киев се бореше во изминатите три години, како и за Европа, која темелно ги промени надворешната, одбранбената, енергетската и финансиската политика кон Русија.

Трамп забележа и дека Украина „ќе добие назад дел од таа (окупираната) територија“, индиректно порачувајќи дека Вашингтон повеќе од Киев ќе има влијание врз прекројувањето на границите. Американскиот претседател во меѓувреме повеќепати повтори дека Украина ќе мора да плати „некаде околу 300 милијарди долари“ за воената и другата поддршка што за време на војната ја добиваше од САД. И Зеленски јавно се согласи дека исплатата ќе биде во форма на ретките метали со кои изобилува неговата земја, стратегиски ресурси што веројатно ќе завршат кај привилегирани американски приватни компании.

Седум европски земји, на челото со Обединетото Кралство, Франција и Германија, инсистираат да учествуваат во „какви било идни преговори за судбината на Украина“.

– Нашата заедничка цел ќе биде да ја поставиме Украина во позиција на моќ. Украина и Европа мора да бидат дел од какви било преговори – објавија седумте шефови на дипломатии по средба во Париз.

Европа бара и „цврсти гаранции“ за Украина, чија форма би била утврдена по „дискусии со американските сојузници“.

Молкот на Кремљ, освен потврдата за телефонскиот разговор, се толкува како израз на првично задоволство, пред сѐ на неофицијалното легитимирање на претседателот Путин како битен играч, наместо како осомничен воен злосторник.

Се троши „гранитот“ на Зеленски

Зеленски, пак, веќе неколку денови настојува благо да отстапи од своите „гранитно цврсти“ услови за мировен дијалог. Кога Украина тргна во контраофанзива, барањата на Киев беа повлекување на сите руски војници, оружје и опрема од окупираната територија, вклучувајќи го и Крим, потоа гонење, приведување и казнување на сите одговорни за воени злосторства и плаќање на репарации.

Зеленски незначително ги омекна условите во својот План за победа, што го претстави во Њујорк и Вашингтон во септември, но деновиве значително отстапи. Тој во вторникот понуди „размена на територии“, алудирајќи на повлекување на украинските сили од Курск за „соодветно“ повлекување на руските сили од Украина.

Тој притоа спомна и дека „патот до праведен мир нема да биде ни брз ни лесен за Украина“, приспособувајќи го својот став од близок на политиката на Бајден до близок на политиката на Трамп, со кого имал „добри и детални дискусии за разни прашања“.

– Никој не сака мир повеќе од Украина. Заедно со САД ние ги трасираме нашите следни чекори за да ја запреме руската агресија и да обезбедиме долготраен и одржлив мир – изјави Зеленски по сопствениот разговор со американскиот претседател.

Самиот Зеленски сега потврдува дека САД, а не само европските земји, мора да бидат дел од пакетот мерки што би ѝ гарантирале безбедност на неговата земја.

– Безбедносни гаранции без Америка, всушност, и не се безбедносни гаранции – изјави Зеленски.

Русија, пак, брзо и категорично ја отфрли новата иницијатива на Зеленски за размена на територии како „невозможна“.

– Русија никогаш не дискутирала и никогаш нема да дискутира за размена на дел од својата територија. Украинските единици ќе бидат истерани од оваа територија. Сите што нема да бидат уништени, ќе бидат истерани – изјави Дмитриј Песков, претставникот на Кремљ.

Изолирање на Европа и НАТО

Москва упорно инсистира и на изолирање на Зеленски од мировните преговори, зашто му завршил мандатот и повеќе нема легитимитет. Зеленски се оправдува дека останал на власт зашто поради војната и мобилизацијата немало услови за одржување на редовните избори лани во мај. Трамп, пак, коментираше дека „во некое време ќе мора да има избори“ во Украина.

Дури и НАТО, сојузот во кој Америка има лидерска позиција, не фигурира во мировните планови на Трамп. Новиот шеф на Пентагон Пит Хегсет на своите европски колеги им порача дека САД „повеќе нема да толерираат небалансирани сојузнички односи“ и им ја достави пораката самите да организираат воена поддршка за Украина. Шефот на Пентагон отворено ја посочи како „нереална“ иницијативата Украина да стане членка на НАТО.

– Сакаме и ние, како и вие, суверена и просперитетна Украина. Но, мора да почнеме со признавање дека враќањето на Украина кон границите од пред 2014 година е нереална цел. Бркање на илузија само ќе ја продолжи војната и ќе предизвика повеќе страдања – изјави Хегсет.

Како основа на мирот што треба да настапи во Украина, Хегсет ги истакна „робусните безбедносни гаранции“, поддржани од „способни европски и неевропски трупи“.

– Ако овие трупи бидат распоредени како мировници во Украина, тие треба да бидат распоредени како мисија независна од НАТО и не смее да бидат опфатени со обврската што произлегува од Членот 5 – изјави Хегсет.

Тој алудира на клаузулата за заедничко возвраќање ако биде нападната која била членка од НАТО.

– Заштитата на европската безбедност мора да биде императив за европските членки на НАТО. Европа мора да овозможи огромен дел од идната оружена и неоружена помош за Украина – изјави Хегсет.

Генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, „срамежливо“ реагираше на пораките од Хегсет со ставот дека Киев мора да биде вклучен во дискусиите за судбината на Украина.

– Од суштинско значење е, што и да произлезе од тие разговори, да биде долговечно и трајно – изјави Руте.