Во две поранешни советски републики, следните денови ќе се одржат избори на кои ќе се одлучува за нивниот иден статус во Европа. И Молдавија и Грузија се земји кои се растргнати меѓу желбите да се биде дел од европското семејство и силното руското влијание, а војната меѓу Русија и Украина само ги зголеми притисоците, пишува „Индекс“.

И додека во Молдавија, проевропската претседателка Маја Санду е фаворит за победа, а земјата, со „ветер во грб“ од Брисел веќе ги започна преговорите за пристапување во Европската унија, владата во Грузија е обвинета за „демократско назадување“ и оддалечување од Европа.

Молдавците во недела бираат претседател, но во исто време ќе гласаат и на референдум за воведување на молдавскиот пат кон членството во ЕУ во уставот на државата. Со ова, секоја идна влада не би можела да ја оттргне државата од стратешката проевропска насока. Доколку референдумот успее, тоа ќе го зајакне статусот на Молдавија како прозападна земја свртена кон ЕУ. Но, тоа би значело и дека земјата ќе мора да започне со предизвикувачки демократски и судски реформи за усогласување со стандардите на Унијата. Истражување спроведено во септември покажува дека речиси две третини од гласачите би ја поддржале европската ориентација на Молдавија. Сепак, многумина во проевропскиот табор алармираа дека Русија шири дезинформации во обид да влијае врз гласањето.

Во Молдавија има нешто повеќе од 2,5 милиони луѓе, а 1,2 милиони Молдавци живеат во странство. Актуелната претседателка Маја Санду, (52) е основач на либералната Партија за акција и солидарност. Таа дојде на власт во 2020 година и е застапник на европскиот пат. Санду ќе се соочи со Александар Стојаногло, поранешниот главен обвинител на Молдавија, кој изненади многумина кога во јули ја објави својата кандидатура за претседателската функција. Тој е поддржан од проруската Социјалистичка партија, чиј лидер е поранешниот претседател и популарен опозициски лидер, Игор Додон.

Во недела се очекува висок одзив на гласачите, од над 80 отсто. И покрај предноста на Санду на анкетите, речиси 30 отсто од гласачите и натаму се неопределени. Доколку ниту еден кандидат не добие повеќе од 50 отсто од гласовите, вториот круг од претседателските избори ќе се одржи на 3 ноември. Иако Санду би требало да победи по двата круга, изгледите на нејзината партија се помали на парламентарните избори идното лето – таа веројатно ќе мора да соработува со партии кои имаат многу помал ентузијазам за европската агенда, за да може да формира влада.

Проруски бизнисмен ќе влијае на изборите иако не е кандидат

Една личност ќе влијае на изборите иако не е кандидат – претприемачот и политичар Илан Шор. Неговата партија ШОР беше забранета во Молдавија минатата година по обвинувањата за соработка со Русија во поткопување на безбедноста и уставниот поредок на Молдавија. Шор побегна во Израел во 2019 година, откако беше осуден за измама и перење пари, а сега живее во Русија. Тој не крие на чија страна е – во септември понуди пари за да убеди што повеќе луѓе да гласаат „против“ или воопшто да не излезат на референдумот за ЕУ.

Проевропските сили во Молдавија долго време предупредуваат за руско мешање во изборите и во референдумот. Русија сè уште има воена база во сепаратистичката молдавска област Приднестровје, која се наоѓа покрај границата на Молдавија со Украина, а исто така постои и автономниот русофонски регион Гагаузија. Тамошниот гувернер, Евгенија Гутул, го поддржува Владимир Путин и беше санкционирана од ЕУ поради закана за независноста на Молдавија.

Минатиот месец,, началникот на молдавската полиција Виорел Чернаутеану изјави дека 130.000 Молдавци добиле парични трансфери од Русија – во износ од 15 милиони долари – како мито за да гласаат за проруски кандидати и против ЕУ. Во четвртокот, Чернаутеану тврдеше дека десетици Молдавци неодамна отпатувале во Москва, наводно за да присуствуваат на „програми за културна размена“, но всушност биле обучени да поттикнуваат насилство пред изборите.

Кремљ официјално останува на ставот дека не се меша во внатрешните работи на други земји и ги обвини молдавските власти дека им го ускратуваат правото на многу граѓани да одржуваат добри односи со Русија.

Парламентарните избори – тест за поларизираното грузиско општество

Парламентарните избори во Грузија во сабота, на 26 октомври, исто така се предизвик за земјата. Оваа држава со 3,7 милиони жители во изнинатите години стана многу поларизирана, откако владејачката партија „Грузиски сон“ започна да го подрива граѓанското општество и да усвојува закони по примерот на Русија. Опозициските партии и прозападниот претседател на Грузија се обидоа да го претстават гласањето како избор меѓу Европа и Русија – што „Грузиски сон“ цврсто го отфрла.

Во декември минатата година, Грузијците го прославија доделувањето на статусот на официјален кандидат за членство во ЕУ, а анкетите сугерираа поддршка на околу 80 отсто од Грузијците. До летото, ЕУ го замрзна тој процес поради усвојувањето на „законот за странско влијание“ по моделот на Русија, кој наиде на силен отпор и предизвика протести во кои учествуваа десетици илјади демонстранти на улиците на главниот град Тбилиси.

Законот бара медиумите и невладините организации финансирани од странство да се регистрираат како „странски агенти“. Во меѓувреме, „Грузискиот сон“ исто така донесе закон со кој се ограничуваат правата на ЛГБТ-популацијата. ЕУ и САД предупредија на севкупен пад на демократијата во земјата. Амбасадорот на ЕУ во Тбилиси предупреди дека безвизниот режим со Грузија може привремено да биде суспендиран доколку гласањето не се покаже како слободно и фер.

Американскиот претседател Џо Бајден, од своја страна, ја повлече неодамнешната покана до грузискиот премиер Иракли Кобахидзе за посета на САД. Русија, пак, го обвини Западот дека се обидува да изврши притисок врз Грузија, но „Грузиски сон“ тврди дека земјата сè уште е на европскиот пат. Премиерот ветува зајакнување на односите со Западот и членство во ЕУ до 2030 година, како и подобра соработка со НАТО. Партијата е на власт од 2012 година, а доколку таа победи на четвртите последователни избори, нејзиниот основач Бидзина Иванишвили, милијардер кој своето богатство го направи во Русија, најави дека ќе ги забрани опозициските партии. За да се оствари ова екстремно сценарио, треба да се смени Уставот со тричетвртинско мнозинство од 150-те пратеници.

Опозицијата е прилично поделена, па иако „Грузиски сон“ ја губи популарноста, партијата сепак води на анкетите. Четири опозициски партии имаат шанса да го надминат прагот од пет отсто од гласовите потребни за влез во парламентот. Најголемата опозициска партија – Обединетото национално движење или УНМ – исто така се смета за контроверзна.

Откако Грузија ја загуби краткотрајната војна со Русија во 2008 година, двата отцепени региони, Абхазија и Јужна Осетија, кои сочинуваат 20 отсто од територијата на земјата, се под ефективна руска контрола. Во пресрет на изборите, Кремљ зборуваше за „нормализација на односите“ со Тбилиси. Грузиската влада избегна да ѝ воведе санкции на Русија и користеше предизборни плакати за да го прикаже гласањето како избор помеѓу страдањата како војната во Украина или мир под власта на „Грузискиот сон“.