Државната изборна комисија (ДИК) може технички да ги спроведе претседателските и парламентарните избори и со преполовен состав, но тоа ќе фрли дамка на целиот изборен процес и во меѓународните извештаи ќе биде нотирано дека државата нема капацитет да го комплетира највисокиот изборен орган.
Ова е оцена на експерти откако лидерот на ВМРО-ДПМНЕ Христијан Мицкоски најави можно повлекување од ДИК на нивните два членa ако не биде избран кандидатот од албанската опозиција.
Курцшлусот дека ДИК девет месеци е со член помалку изби откако Кренар Лога од Алијанса за Албанците стана министер за правда, но владејачката партија АА сепак не се откажува од местото во Комисијата, кое според Изборниот законик ѝ припаѓа на албанската опозиција.

Не е исто повлекување и оставка

Поранешниот претседател на ДИК, Александар Новаковски, за „Слободен печат“ вели дека се надева не само дека Комисијата нема да ја напуштат уште двајца – претседателот и членот поддржани од ВМРО-ДПМНЕ – туку дека таа ќе се комплетира, бидејќи во спротивно ќе се фрли дамка врз изборниот процес.

– Сметам дека до тоа нема да дојде и ќе надвладее разумот. Правно, предвидени се ситуации со измените на Изборниот законик од 2011 година и потпретседателот на ДИК да може да ги води седниците. За повлекување од ДИК треба согласност и од претседателот и од членот што се избрани со двотретинско мнозинство. Едно е повлекување од работата во еден период, друго е ако тие поднесат оставки. Ако поднесат оставки, тогаш Собранието одлучува. Во конкретниот случај, мислам дека тоа е најнепосакувано сценарио. Но, ДИК технички ќе може да одлучува, бидејќи со измените на Законикот и потпретседателот со другите членови технички ја вршат функцијата, дури и ако се четворица наместо седум колку што брои Комисијата – вели Новаковски.

Во ситуација ако член на ДИК поднесе оставка (во случајов, тоа би биле двајца), тогаш Собранието распишува оглас за избор на нови членови.

– Се надевам дека ќе се изнајде начин да се надмине ситуацијата. ДИК треба да функционира со седум члена, и тука нема дискусија. Сè друго ќе биде фрлање дамка врз изборниот процес, а изборите се договорени меѓу лидерите на партиите – вели Новаковски.

Според него, иако ДИК може да функционира и со преполовен состав треба да се внимава и на меѓународните стандарди кои што сме ги прифатиле.

– А, тоа е секогаш. Во сите извештаи има забелешка за работењето на изборната администрација. Ако не се најде начин за комплетирање на ДИК, секое отсуство, дури и на само еден член, кога јасен е Законот кој треба да го пополни тоа место, тоа ќе биде забележано на самиот почеток во прелиминарниот извештај, а ќе најде место и во конечниот извештај за изборите. Тоа значи дека државата немала капацитет да изнајде начин во Собранието да го комплетира составот на ДИК и со тоа дамката се фрла уште на самиот старт на изборниот процес – вели Новаковски.

Тој објаснува дека сосема друга е ситуацијата ако по распишани избори, од здравствени или други причини се случи некој член да поднесе оставка, но треба да се знае дека станува збор за професионален состав на ДИК, дека треба да има причини за некој да ја напушти работата на Комисијата и дека тоа оди на лична одговорност на членовите.

Даштевски и Стојаноски без коментар

Мицкоски завчера навести дека е можно нивните членови да ја напуштат ДИК, бидејќи уште не е избран член од опозицијата, но не прецизира ако партијата донесе таква одлука дали претседателот на ДИК, Александар Даштевски, и членот – Бобан Стојаноски – времено ќе излезат од Комисијата или ќе поднесат оставки.

– Јасно дефинираната опозиција, во условно кажано албанскиот блок, гледаме дека не може на пристоен начин да номинира член во ДИК. И, морам да признам, ако продолжат вака да се однесуваат, уште се консултирам со соработниците, но мислам дека нема што ни ВМРО-ДПМНЕ да бара во ДИК. Тогаш нека си спроведат избори ДУИ, Али Ахмети, Зечевиќ, Маричиќ, Ковачевски, Спасовски, па да видиме како ќе личат тие избори. Затоа што од самиот почеток гледаме дека некој се обидува да имаме нелегитимен и нелегален изборен процес – изјави Мицкоски.

Претседателот на ДИК Даштевски за „Слободен печат“ вели дека не коментира политички изјави.

– Не сум размислувал во таа насока. Не коментирам политички изјави – вели Даштевски на прашањето дали ќе се повлече од ДИК ако ВМРО-ДПМНЕ донесе таква одлука.

И Стојаноски одби да коментира дали би се повлекол од ДИК.

Од ВМРО-ДПМНЕ за Слободен печат “ велат дека е нечесно што се проблематизира процесот, и тоа што по закон и следува на опозицијата не ѝ се овозможува.

– Тоа е и индикатор за тоа дека власта не смета да води фер изборен процес. И во тој контекст, доколку не се промени однесувањето на власта, се губи поентата од присуството на другите членови на опозицијата во ДИК. Не планираме да бидеме декор во изборната комисија која е октроирана од власта. На потег е владејачката гарнитура, но и меѓународните фактори кои мора да реагираат на овие отстапувања и кршења на процедурите и изборниот процес – велат од ВМРО-ДПМНЕ.

Според информации од Собранието, на новата пленарна седница в петок, претседателот на Собранието Талат Џафери се очекува да го дополни дневниот ред со избор на член на ДИК. Сепак, изборот се очекува да биде по Нова година, бидејќи приоритет е буџетот за 2024 година. Пратениците ќе треба да изберат меѓу Абдуш Демири, кандидат на опозициската Беса, и Зулфи Адили од владејачката Алијанса за Албанците, а поддржан од опозициската Европска демократска партија. Засега ниту еден од кандидатите го нема потребното двотретинско мнозинство за избор за нов член на ДИК.

Касами најави протести ако Демири не стане член на ДИК

Претседателот на БЕСА Билал Касами најави протести ако Собранието не го изгласа Демири за член на ДИК.

– Ние се надеваме дека до пред формирањето на техничката влада (28 јануари – н.з.) ќе го добиеме нашиот член, оти тоа е предуслов за фер и демократски избори, но ако претседателот на Собранието продолжува да ги игнорира законите, јас во една прилика реков дека ние нема да дозволиме да се организираат избори на ваков начин, ќе протестираме и ќе ги искористиме сите наши права да не дозволиме нефер и недемократски избори – рече Касами.