Дали во Македонија е набавен софтверот за шпионажа „Предатор“?
Во земјава нема институција која што може да провери дали нечиј телефон е инфициран со софтверот за шпиунажа „Предатор“. Официјално, државните органи тврдат дека ниедна државна институција не го набавила. Токму овој софтвер, го има изработено фирмата „Сајтрокс“ од Скопје, која заврши на црната листа на САД.
Препорачано
Собраниската комисија за надзор над работата на АНБ в петок ќе побара од МВР информации што правело МВР досега, односно дали МВР дало дозвола за производство на овој софтвер во Македонија, како што би морало да се случи според Законот за следење на комуникациите. Членот 3 од Законот за следење на комуникации налага дека производство, нудење на продажба, продажба, увоз, извоз на средства за следење на комуникациите не може да се врши без одобрение кое го издава МВР. Дали МВР дала вакво одобрение и каде се софтверот бил извезуван, нема одговори.
САД ја стави „Сајтрокс“ на црната листа поради тоа што „претставува закана за националната безбедност и на интересите на американската надворешна политика“.
Во Скопје, во моментов според документацијата управителка на „Сајтрокс“ е Силвиа Јастребска од Полска, а пред неа била Јеновефа Моравкова. Пред нив, управител бил Иво Малинковски, фамилијарно поврзан со лица сопственици на винаријата „Камник“ и на „Микеи Интернационал“.
Според познавачите, „Предатор“ е софтвер што кога ќе навлезе во телефонот комплетно ги краде сите податоци внатре, може да се претвори во „Големиот брат“ односно без знаење на жртвата да ја вклучи камерата, микрофонот и некој да биде следен во реално време. Можностите на „Предатор“ се и да се има достапност до сите фотографии, телефонски разговори, смс пораки, пораки во апликациите кои граѓаните ги имаат на телефоните и сето тоа да биде преземено без таргетот да знае.
Освен за борба против криминалот, тероризмот и заштитата на националната безбедност, стравот е дека ваквото инвазивно софтверско решение може да биде користено и за фингирање на избори, уцени кон политичари, загрозување на националната безбедност, загрозување на независноста на судството, со оглед на тоа што скапиот софтвер досега во светски рамки беше наоѓан на телефоните на високопрофилирани личности кои котираат високо на функциите од политичкиот и безбедносниот живот, како и новинари, активисти за човекови права, функционери. Во режимските земји истиот претставуваше и опасност по животот на следените луѓе.
Бране Петрушевски, пратеник од Комисијата за надзор над спроведувањето на мерките за следење на комуникациите во изјава за „Слободен печат“ вели дека премиерот Димитар Ковачевски, демантирал оти било која државна институција го набавила ваквиот софтвер за шпиунирање.
– Ние поставивме пратеничко прашање до премиерот Димитар Ковачевски дали во Македонија е набавен софтверот „Предатор“, на што добивме одговор дека институциите во земјава не набавиле „Предатор“. Меѓутоа, тоа се коси со објавените информации во медиуми дека Македонија заедно со Грција имале набавено ваков софтвер и посебно со тоа што излезе дека фирмата поврзана со овој софтвер е ставена на црната листа на Америка. Така што, очигледно е дека некаде има проблем. Знаејќи како функционира тој софтвер, многу е едноставно да се инфицираат телефоните.
Примери во Европа и во светот има многу. Се користел за прислушкување на политичари, новинари, а последниот пример беше со скандалот во Грција каде бил користен овој софтвер. Посебно загрижува пасивноста на Министерството за внатрешни работи бидејќи согласно Законот за следење на комуникациите тие се должни да даваат одобренија и за производство и за набавка и за извоз.
Има проблем и со ОТА која има добиено финансиски средства на затворена седница на влада да набават одреден софтвер или како што тие го нарекуваат, „надградба на системот за прислушкување“ а за тоа не добиле дозвола од МВР. Што всушност значи дека во државава секој може да прави што сака, изјави Петрушевски за „Слободен печат“.
Тој додава дека во земјава нема кој и како да проверува дали „Предатор“ веќе е на нечии мобилни телефони.
-Имаме граѓански совет за надзор на следење на комуникации но не профункционира. Тоа стои на хартија, во пракса го нема. Дали ќе профункционира тој граѓански надзор, не би знаел да ви кажам. Тие по закон треба да имаат канцеларија во собранието, ама тоа не проработе. Баш таму, требаше да се обраќаат граѓани со поплаки или со сомнежи за незаконско следење на комуникациите, додава Петрушевски.
Бизнисот со „платеничка шпиунажа“, односно продажба на софтвер со кој во рацете на богатите и моќните може да биде злоупотребен, веќе одамна е предмет на истражување во Европскиот парламент.
Македонската фирма „Сајтрокс“ заедно со „Интелекса Лимитед“ од Ирска и нејзината филијала од Грција и „Сајтрокс Холдинг“ од Унгарија, од пред два дена се ставени на црната листа на САД, односно на американските фирми им се забранува трговија со нив, зашто претставуваат закана за националната безбедност и интересите на американската надворешна политика.
Софтверот „Предатор“ на „Сајтрокс“ беше пронајден во мобилните телефони на опозиционерот од Египет Ајман Нур како и на уредот на египетски новинар.
Телефоните исклучително брзо им се загревале па така забележале дека нешто не е во ред, односно дека се шпиунирани. Во Грција скандалот со прислушкувањето ескалираше до степен да паѓаат од функција и високи безбедносни фигури. На пример, оставка си даде директорот на грчката национална разузнавачка служба Панајотис Контолеон, а полицијата влезе во просториите на „Интелекса“ и во домовите на нејзините челници да бара докази за злоупотребата на овој софтвер. На почетокот владата во Грција тврдеше дека не го користи „Предатор“ но таа приказна почна да се распаѓа како кула од карти кога спротивни докази почнуваа да испливуваат на површина, заедно со разлутени новинари и политичари кои биле следени.
Откриено беше дека грчката влада дала дозвола за извоз на илегалниот „Предатор“ за Мадагаскар, а тоа го објави Њујорк Тајмс. Од Грција „Предатор“ бил нелегално извезен барем во две африкански земји.
Њујорк Тајмс објави дека „Интелекса“, фирма која е поврзана со „Сајтрокс“, ѝ понудила на Украина да ѝ продаде шпиунски софтвер ама Украина пред да почне војната го одбила тоа. Понудата на „Интелекса“ кон Украина била 14 милиони евра за „Предатор“ пакет со определен број на инфекции, 24-часовна поддршка од ИТ експерти итн.
И новинарот од Грција Танасис Кукакис бил следен со „Предатор“ барем 10 недели. Има загрижувачки информации дека репресивни режими како „Судан“ располагаат со „Предатор“.
