Србија извезла муниција во вредност од околу 55,5 милиони евра во Израел во првата половина од 2025 година, повеќе отколку во целата претходна година, кога извозот достигна рекордни 47,9 милиони евра. Меѓу купувачите на муницијата е моќна израелска компанија која известувачката на Обединетите Нации, Франческа Албанезе, во својот извештај ја означи како „профитер од тековниот геноцид“ во Газа, откриваат БИРН и Хаарец.

На 6 јуни, во интервју за „Џерусалим пост“, Александар Вучиќ изненадувачки се пофали дека Србија е единствената земја во Европа што продава муниција на Израел, пишува БИРН.

Сепак, неколку недели подоцна, наутро на 23 јуни, на прашање на новинар дали Србија избрала страна во израелско-иранскиот конфликт со извоз на муниција во Израел, претседателот рече дека земјата го запрела изворот на оружје и муниција.

„Сега не извезуваме ништо. Сега запревме сè и мора да има посебни и посебни одлуки ако нешто ќе функционира“, рече Вучиќ.

Сепак, истиот ден, само неколку часа откако Вучиќ прогласи мораториум за извоз, познат гостин слета на аеродромот Никола Тесла – израелски товарен авион Боинг 747. Следниот ден, околу 11:32 часот, авионот полета за израелската воздухопловна база Неватим, според податоците од веб-страницата Флајтрадар 24.

Србија го запира извозот на воена опрема, одлуката ја донесе Вучиќ по руските обвинувања

Запрашан за авионот подоцна истиот ден, Вучиќ одговори: „Не ми паѓа на памет да кажам што полетало, а што слетало“.

Во текот на изминатите две години, владата се докажа како важен воен сојузник на Израел, пишува БИРН.

Датумите на извоз од првата половина на 2025 година се совпаѓаат со 16 израелски летови од Белград до воздухопловната база Неватим, кои новинарите ги идентификуваа преку неколку веб-страници што го следат воздушниот сообраќај во живо.

Покрај државната компанија „Југоимпорт СДПР“, уште пет приватни српски компании извезле муниција/оружје во Израел во текот на изминатите две години, претходно објави неделникот Радар.

БИРН/Хаарец откриваат дека две од петте компании – „Едепро“ и „Ромакс Трејд д.о.о“. годинава извезле муниција на две добро познати израелски безбедносни компании кои меѓу своите клиенти ги сметаат и Израелските одбранбени сили (ИДФ).

Една од двете компании, „ИМИ Системс“, е во сопственост на „Елбит Системс“, еден од најголемите производители на оружје во Израел. Извештајот на специјалната известувачка на ОН за Западниот Брег и Газа, Франческа Албанезе, објавен на 30 јуни, ја наведува Елбит Системс меѓу компаниите за кои „сегашниот геноцид стана профитабилен бизнис“.

Србија избегнува да објавува какви било официјални податоци за извозот на оружје и муниција во Израел, одбивајќи ги барањата за пристап до информации од јавно значење поднесени од БИРН во март 2024 година и 30 јули 2025 година, наведувајќи дека бараните информации се „строго доверливи“.

Мирко Даутовиќ, предавач по меѓународни односи на Универзитетот Вебстер во Ташкент, за БИРН вели дека снабдувањето на Израел со муниција, и покрај меѓународната осуда на воените злосторства и страдањето на Палестинците, не е само прашање на пари.

„Со Израел владее Бенјамин Нетанјаху, кој е политичар од ист калибар како Орбан и Вучиќ. Автократи по природа, популисти кои ги градат своите политики врз омраза и кои планираат да го постигнат своето доживотно владеење со преземање на институциите“, вели Даутовиќ за БИРН.

Тој истакнува дека ова е „меѓународен сојуз на политичари кои, под маската на национализмот, работат на свое доживотно владеење под кое корупцијата е раширена“.

„Тие се лојални едни на други затоа што се користат едни со други“, додаде тој, алудирајќи на купувањето на високотехнолошко оружје од Израел од страна на Србија, како и на шпионските програми за кои БИРН и Амнести интернешнл откриле дека се користеле против активисти и новинари.

Летови и компании „кои профитираат од геноцид“

Од вкупниот воен извоз од Србија во Израел во првата половина од оваа година во вредност од 55,5 милиони евра, државната компанија „Југоимпорт-СДПР“ извезе повеќе од 50 милиони евра. Преостанатиот дел го продадоа четири приватни компании: „Ромакс трејд“, „Ендепо“, „Конфидекс ДОО“ и „ЛСЕ Ленд системс инженеринг“. Петтата приватна компанија, „Г2 Митчел Армс“, извезе во Израел минатата година.

Најголемиот извоз оваа година беше забележан во јануари и мај.

Во јануари беа направени три пратки во вредност од околу 15 милиони евра, што се совпадна со пристигнувањето на три различни израелски авиони на аеродромот Никола Тесла во Белград. Како и обично, сите три потоа полетаа до израелската воздухопловна база во Неватим.

Во мај, три различни компании извезоа стока во вкупна вредност од 21,3 милиони евра. Во истиот месец беа регистрирани шест израелски воени летови.

БИРН и Хаарец, исто така, открива на кого две домашни приватни компании – „Едепро“ со седиште во Белград и „Ромакс трејд“ со седиште во Нови Сад – продавале муниција во Израел.

„Едепро“, во која „СДПР“ има удел од два проценти и која се нарекува себеси „регионален лидер во решенија за погонски системи“ за ракети и проектили, ја продала стоката оваа година на израелската компанија „ИМИ Системс“, која е во сопственост на „Елбит Системс“ од 2018 година.

„Елбит Системс“ е една од најголемите безбедносни компании во Израел, а неодамна потпиша договор од 335 милиони долари со Србија за купување на напредниот ракетен артилериски систем Пулс и беспилотни летала „Хермес“.

Оваа израелска компанија моментално е во центарот на вниманието на светската јавност бидејќи е опишана во извештајот на специјалната известувачка на ОН, Франческа Албанезе, како „профитер од тековниот геноцид во Газа“, односно како една од компаниите што „учествуваат во производство на алатки за надзор, контрола на толпата, урбана војна, препознавање на лица и целни убиства – алатки што се тестираат во пракса врз Палестинците“.

Израел постојано ги негира обвинувањата за геноцид.

Србија набавува беспилотни летала и моќен артилериски систем од Израел

Друга српска приватна компанија, „Ромакс трејд“ со седиште во Нови Сад, оваа година продаде муниција на израелската компанија „Испра бај Е.И Лтд“, која е специјализирана за производство на уреди за „контрола на толпа. Муницијата ја произведува „Крушик“ од Ваљево.

„Испра“ ги наведува Израелските одбранбени сили (ИДФ), Израелската затворска служба и полицијата меѓу своите клиенти. Извезува во десетици земји низ целиот свет, а нејзиниот солзавец беше употребен за разбивање на протестите во Кенија минатата година.

„Ромакс трејд“ соработува со „Испра“ долго време. Компанијата со седиште во Нови Сад се најде во центарот на вниманието оваа година кога пратеничката на опозицијата Мариника Тепиќ откри дека „Ромакс“ купила таканаречени „звучни топови“ – или уреди за акустичен напад со долг дострел – за српската полиција. Компанијата не ги коментираше обвинувањата.

Според документацијата собрана од БИРН, во последните години „Ромакс“ стана важен посредник за увоз за српската армија, полиција и БИА.