Австрија повеќе од три години се соочува со економска стагнација. Рецесијата е завршена, но БДП не покажува значаен пораст. Сите актери на општеството, од партиите на левицата и десницата, преку стопанските комори до синдикатите, се обединети околу една цел, економски раст. Работодавачите бараат помалку административни бариери и подобри услови за инвестиции, додека синдикатите инсистираат на високи плати кои ќе ја задржат куповната моќ и потрошувачката. Владата најавува пакет мерки за оживување на економијата, а канцеларот Кристијан Штокер ја постави целта наречена два еден нула, два проценти инфлација до 2026 година, најмалку еден процент раст и нула толеранција за оние кои ја одбиваат вредносната заедница. Прашањето што останува е што ако овие мерки не дадат резултат и Австрија во догледно време не успее да оствари раст.

Структурна криза и меѓународни шокови

Економската криза која започна во 2022 година прво изгледаше како привремен застој по пандемијата, но денес економистите зборуваат за длабока структурна криза. Економистот Габриел Фелбермајр ја опишува како совршена бура со три шока. Прво, евтината енергија исчезна со војната во Украина, таканаречен “Путин шок”. Второ, САД со протекционистички мерки ја поткопуваат глобалната слободна трговија, “Трамп шок”. Трето, Кина од пазар за европската технологија се претвори во конкурент кој ја надминува Европа во многу индустрии. Последиците за германската автомобилска индустрија се драматични, со милионски пад на продажбата во Кина, а Австрија како економски сателит на Германија неминовно ја чувствува тежината. Извозот кон Германија носи една третина од австрискиот вкупен извоз, па секое забавување таму директно ја погодува домашната економија. Иако цените на енергијата паднаа, тие остануваат двојно повисоки од пред кризата, а структурно нов динамичен сектор кој би ја заменил традиционалната индустрија сe уште нема на хоризонтoт. Се создава впечаток дека земјата влегува во период на трајна стагнација со само кратки периоди на привремени подобрувања.

Живот без раст и тешки прашања пред државата

Дел од економистите и активистите сметаат дека економијата може да функционира и без постојан раст. Аргументите се дека веќе постои доволно материјално богатство. Австрија денес произведува девет пати повеќе отколку во педесеттите години, а доходот по жител е скоро триесет пати поголем. Истражувањата покажуваат дека повисокиот БДП не секогаш значи и поголема среќа, па така Австријците според анкетите се посреќни од Американците иако нивниот доход е понизок. Дополнително, демографските промени прават стабилноста на пазарот на труд да не зависи повеќе од висок раст. Стапката на невработеност и покрај трите години стагнација е на нивото од 2019 година. Но, клучното прашање е финансирањето на државата. Буџетот се потпира на растечки приходи од труд и потрошувачка, без раст тие средства се намалуваат. Пензискиот систем и здравството би се соочиле со сериозни празнини во финансирањето. Според пресметките, ако растот е преполовен, само за пензии до 2040 година би недостасувале пет милијарди евра. Зголемување на даноците изгледа неизбежно, но Австрија веќе има една од највисоките даночни стапки во ЕУ. Друга опасност е одливот на таленти и инвестициска апатија. Компаниите кои не растат тешко инвестираат во иновации, а токму тие се двигател на идниот развој. Затоа растот и понатаму останува централна цел и надеж на политиката. БДП можеби не е единствена мерка за благосостојба, но сепак останува главен показател за тоа дали општеството се движи напред или стагнира.