Вчерашното доделување на автокефалија не беше целосно неочекуван чин. Она што повторно изненади е брзината и тајноста на процесот. Се чини дека усогласувањата околу техничко-административните прашања помеѓу СПЦ и МПЦ-ОА траеја се на се околу една недела. Едностраното доделување на томос за автокефалност од страна на СПЦ беше проектирано како можна опција уште кога српскиот патријарх Порфириј најави доделување на автокефалност за МПЦ-ОА за време на неговата посета на Скопје на 24 мај. Ваквата разврска беше наговестена кога српскиот патријарх спомна дека СПЦ само ќе ги информира останатите цркви за одлуката за автокефалност – вели Андреја Богдановски, докторанд на Универзитетот во Бакингем, Велика Британија, каде што ги истражува движењата за автокефалност во Источна Европа и на Балканот.

За „Слободен печат“ Богдановски објаснува дека позицијата во која се наоѓа Вселенскиот Патријарх во овој момент е деликатна и нелагодна.

„Вартоломеј е во трка со времето. Доколку не постапи одлучно и ја признае автокефалноста на МПЦ-ОА и тоа не го направи набрзо, Вселенскиот патријарх ризикува Руската православна црква да го искористи овој момент и да ја признае автокефалијата на МПЦ-ОА доделена од страна на СПЦ. На тој начин РПЦ го подрива директно легитимитетот и ингеренциите на Вселенската патријаршија и го возвраќа ударот околу украинската автокефалност доделена во 2019“ – резимира Богдановски.

Познавачот на состојбите посочува дека ова не е целосно непозната територија, затоа што во минатото има случаи на еднострано доделување на автокефалија од страна на мајката црква како на пример случајот со доделувањето на автокефалија на Православната црква на чешките земји и Словачка од страна на Руската православна црква во 1951, потврдена од Вселенскиот патријарх во 1998.

Богдановски вели дека слично доделување на автокефалија било со признавањето на Православната црква во Америка од страна на Руската православна во 1970 која е признаена од неколку помесни цркви, но не и од страна на Вселенскиот Патријарх. Според ваквото сценарио МПЦ-ОА може да се надева на евентуални признавања од црквите кои се блиски до СПЦ како Руската, Црквата на Чешка и Словачка како и Полската црква. МПЦ-ОА на овој начин добива автокефалност, која ќе биде предмет на противење од страна на Вселенскиот Патријарх. Постои реален ризик дека МПЦ-ОА во ваквото сценарио да не биде  признаена од сите цркви во догледно време, меѓутоа и го задржува своето име и нема дополнителни рестрикции во поглед на дијаспората.

„Како легитимен извор на автокефалија сепак се смета томосот издаден од Вселенскиот Патријарх и затоа не изненадува фактот што целосниот државно-црковен фокус е се уште вперен токму кон Фанар. Доделувањето на томос за автокефалност од страна на Вселенскиот Патријарх треба да вбризга целосен легитимитет кај МПЦ-ОА и ќе го забрза признавањето од страна на останатите помесни цркви. Во овој момент не постојат повеќе било какви канонски пречки за Вартоломеј да го стави својот потпис на томосот“ – посочува Богдановски.