Во најновиот извештај на Амнести Интернешнал за 2о21/22 година анализирана е состојбата со човековите права во 154 земји во светот во 2021 година.

„Извештајот ја документира загриженоста и дава препораки за владите и другите. Од перспектива на човековите права, 2021 година беше главно приказна за предавство и лицемерие во коридорите на моќта. Но надежите за подобар пост-пандемиски свет беа одржувани во живот од храбри индивидуи, социјални движења и граѓански организации. Нивните напори и лимитираните тешко извојувани победи треба да ги поттикнат владите да ги исполнат своите ветувања“.

Во извештајот за Република Северна Македонија, Амнести Интернешнал нотира дека поранешните владини функционери беа повикани на одговорност. Условите за затворениците и затворениците не ги исполнија меѓународните стандарди. Говорот на омраза беше насочен кон етничките малцинства и ЛГБТИ луѓето, како и кон жените и девојчињата, кои не беа заштитени од родово засновано насилство. Продолжи дискриминацијата врз Ромите и Албанците.

ИСТОРИЈАТ: Напорите на земјата за членство во ЕУ беа блокирани од Бугарија, во спорот околу јазикот, културата и неуспехот на Македонија да ја признае бугарската етничка припадност. Ова – заедно со неуспехот да се спроведат домашните реформи и лошите резултати од локалните избори – придонесе за оставката на Зоран Заев во декември.

ОДГОВОРНОСТ: Истрагите продолжија за наводни сериозни злосторства, вклучително и кршење на човековите права, од поранешни владини министри и функционери. Сашо Мијалков, поранешен шеф на тајната полиција, и 10 поранешни полицајци и вработени беа осудени во февруари за кривични дела кои произлегуваат од широко распространето незаконско прислушување, откриено во 2015 година. Во јуни, поранешниот претседател на парламентот и двајца министри беа осудени за нивната улога во организирање на упадот во парламентот во април 2017 година, кога беа повредени 100 луѓе, меѓу кои и пратеници.

ТОРТУРА И ДРУГО МАЛТРЕТИРАЊЕ: Во февруари, Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП) разреши две жалби за сомнителни смртни случаи во затвор во 2017 година, откако владата договори спогодба од 12.000 евра со родителите на еден Ром и со сестрата на друг. И во двата случаи, се сомневаше дека имало малтретирање. Во мај, Европскиот комитет за спречување на тортура, по нивната посета во 2020 година, го истакна хроничното малтретирање на осомничените од страна на полициски службеници и други прекршувања на правата на притворениците. Тие, исто така, го критикуваа постојаниот неуспех на властите да ги решат системските пропусти во затворите, вклучително и лошото постапување и нехуманите и понижувачки услови.

СЛОБОДА НА ИЗРАЗУВАЊЕ: Во декември новинарите и медиумските работници побараа од владата да ги усвои мерките објавени во јули за зголемување на казните за зголемениот број напади врз новинари и намалување на казните за клевета.

СЛОБОДА НА СОБИРИ: За време на протестот на кој се повикуваше на одговорност за смртта на 14 лица во пожар во одделение за Ковид-19 во тетовската болница на 8 септември, пет етнички Албанци беа приведени за прекршоци на јавниот ред, од кои двајца за „учество во толпа “. По 38 дена притвор тие се осудени на една година условно.

НАСИЛСТВО ВРЗ ЖЕНИ И ДЕВОЈЧИЊА:  Законот за спречување и заштита од насилство врз жени и семејно насилство беше донесен во јануари. Зголемен мизогински говор на омраза. Полицијата не успеа да ги истражи поплаките од жени и девојки чии слики беа, без нивна согласност, меѓу 7.000 споделени од мажи на платформата за социјалните медиуми Телеграм. Против двајца мажи во јули беше отворена постапка за детска порнографија. Во април невладините организации препорачаа пакет за поддршка за жените кои следат семејно насилство и повикаа фемицидот да биде специфично кривично дело.

ПРАВА НА БЕГАЛЦИТЕ И МИГРАНТИТЕ: Скоро 19.000 бегалци и мигранти транзитирале низ земјата. Помеѓу јануари и септември 388 лица, вклучително и деца, беа произволно приведени во центрите за имиграција како сведоци во 24 постапки покренати против криумчари. Само помеѓу јануари и март, околу 4.000 бегалци и мигранти биле вратени назад во Грција, често по регистрацијата, а многумина пријавиле злоупотреба и малтретирање. На еден барател на азил му беше одобрена супсидијарна заштита. Од септември, 407 авганистански државјани евакуирани од Кабул пристигнаа во Северна Македонија пред да се преселат во САД или Канада. Добиле тримесечна виза и сместени во хотели. До декември, 76 Авганистанци беа преселени во Грција, Франција и Ирска.

ДИСКРИМИНАЦИЈА Во јуни, Хелсиншкиот комитет извести за 49% зголемување и на инцидентите и на гонењата за говор на омраза со етнички мотиви. Комисијата за спречување и заштита од дискриминација не беше целосно функционална.

РОМИ: Во април, гинеколог беше назначен на клиниката во Шуто Оризари, ромско предградие во главниот град Скопје, по жалба од 58 жени Ромки (помогната од Европскиот центар за правата на Ромите) на кои им беше забранет пристап до репродуктивна здравствена заштита повеќе од еден година. Во јуни Основниот суд Скопје пресуди дека Министерството за здравство ги дискриминирало Ромите корисници на дрога кои биле малолетни, наложувајќи специјализирана здравствена единица да им обезбеди соодветен третман и рехабилитација. Во јуни, ЕСЧП утврди дека властите не успеале да го истражат расно мотивираниот напад од неколку полицајци врз Ром за време на рација во Топана, Скопје, во 2013 година, барајќи од Македонија да обезбеди компензација од 3.000 евра. 284 Амнести интернешенел Извештај 2021/22

ЛГБТИ ПРАВА НА ЛУЃЕТО: Предложените измени на Законот за регистрација на граѓански статус им овозможија на трансродовите лица да го регистрираат избраниот пол. Хелсиншкиот комитет извести за 31% зголемување на хомофобниот говор на омраза за време на Скопје Прајд во јуни.