Официјални претставници на САД, Европската Унија и на Велика Британија неодамна добија писмо од истакнати светски политичари во кое се бара, по повод Косово, поостра политика кон Србија и кон Александар Вучиќ.

Не е за потценување составот на потписниците кои им се обратија на државниот секретар Ентони Блинкен, на шефот на европската дипломатија Џузепе Борели и на британскиот министер за надворешни работи Џејмс Клеверли: 10 претседатели на комисии за надворешна политика на парламентите, 56 европратеници и неколку членови на американскиот Конгрес.

Српскиот претседател сето тоа го оцени како „вообичаена лобистичка активност“, додека премиерката Ана Брнабиќ, во настап на иронија, писмото го протолкува како „многу добредојдено, бидејќи тоа е жив доказ дека премиерот на Косово (Аљбин) Курти навистина ужива целосна поддршка и охрабрување за поткопување на мирот и стабилноста на Балканот“.

Точно е дека меѓу потписниците има докажани лобисти за независноста на Косово, како Едвард Џозеф, предавач на Универзитетот „Џон Хопкинс“ во Вашингтон. Тоа е истиот оној кого Вучиќ во јануари го нарече „косовски бот“ и „ѓубре“ по што следеше остра реакција од Стејт департментот.

Исто така е точно дека нема знаци дека по период во кој Западот се фокусираше на критики кон Курти поради неговото, може да се каже, тврдоглаво одбивање да ја исполни одредбата од Бриселскиот договор од 2013 година и да прифати формирање Заедница на српските општини, нишалото се враќа на другата страна. Повторно се воспоставува рамнотежата на притисоци.

Вучиќ не ја искористи предноста што му ја обезбеди Курти. На негова сметка сега се книжат судирите на Србите од северот на Косово со силите на КФОР и одбивањето Србите да се вратат во институциите во Приштина – што беше почеток на заострувањето на актуелната криза што има потенцијал да го запали целиот регион.

Писмото, меѓутоа, содржи и елементи што сериозно може да ја разнишаат геостратешката позиција на Србија. Еден од потписниците, Олександар Мережка, претседател на Комисијата за надворешни работи на украинскиот парламент, изјави дека во Киев се разговара за признавањето на Косово.

Што би можело да ја натера Украина, која очекува од светот да го заштити нејзиниот интегритет и територијален интегритет од руската агресија, да го признае Косово, кое, според мислењето на многумина, ги прекрши истите принципи со едностраното прогласување независност?

Потенцијалниот раскол помеѓу две земји што ги бранат истите принципи би можел да има само едно толкување: амбивалентната политика на Србија кон агресијата на Путин, одбивањето на Белград да се приклучи на западните санкции против Русија и недоволно јасно изразената солидарност со земјата што е жртва.

Србија ги отвори преговорите за членство со ЕУ во јануари 2014 година, означувајќи го како државен приоритет, но антиевропската пропаганда трае со години додека режимските таблоиди ги величаат Русија и Кина.

Вучиќ, „потпалувачот на регионот“ и „куклар од Белград“, како што го нарече германски „Шпигел“ во неодамнешниот напис, по цена на критиките од Западот обезбеди континуитет на соработката со сè поизолираната Русија. Тој се сретна со Володимир Зеленски само еднаш – во јуни годинава во Молдавија, на самитот на Европската политичка заедница.

Навистина, Србија ја поддржа резолуцијата на Генералното собрание на ОН во која се осудува руската агресија, но оттогаш одбива да се приклучи на какви било директни или индиректни критики на Москва содржани во меѓународните документи. Бранејќи ја Русија, Србија ја сведе стапката на усогласеност со надворешната и со безбедносната политика на ЕУ на најниско ниво меѓу сите земји кандидати за членство од Западен Балкан. Стапката од 52 отсто е дури десет поени помала од таа во 2021 година, пред избувнувањето на војната во Украина.

Белград, по правило, одбива да се приклучи кон какви било декларации против Русија и Кина, кои ги прогласи за клучни сојузници во одбраната на Косово. Србија се усогласи со 34 документи на ЕУ и не се усогласи со 31 декларација: 13 што се однесуваат на војната во Украина, седум за Иран, четири за глобалниот режим на санкции на ЕУ за човекови права и по една што се однесуваат на Белорусија, Молдавија, Сирија, Мали и на тероризмот. Сите тие, освен та за Иран, се поврзани или со Кремљ или со економски субјекти и поединци од Русија.

„Не е чудно што сè повеќе гласови во украинското општество го поддржуваат признавањето на независноста на Косово“, вели украинскиот амбасадор во Белград, едвај прикривајќи го своето незадоволство од прокламираната неутрална позиција на Србија кон агресорот. „Гледам дека, за жал, понекогаш Србија се стреми кон Русија. Србија не сака да воведува санкции кон Русија, што е многу загрижувачко за мене“.

Влијанието на Русија останува проблем, а во Белград го знаат тоа повеќе од добро. Како да се очекува суштинско приближување кон ЕУ, доброволно усогласување со нејзината надворешна и безбедносна политика? Унијата е подалеку од Србија отколку што вели власта – исклучиво благодарение на таа власт. Тоа го гледаат и во Киев.

Ако Украина го признае Косово, тоа би било тежок дипломатски удар за Белград, сличен на оној во септември 2020 година, кога беа воспоставени дипломатските односи помеѓу Израел и Косово.

Но, и властите во Киев се пред тешка дилема. „Во нашиот парламент имаме пратеници што се големи заговорници на признавањето на Косово, но и натаму имаме расправи, тоа не е лесна работа“, вели Мережко.

Доколку под притисок на Западот и на дел од сопствените политичари го признае Косово, Украина би ѝ се заблагодарила на Приштина за силната и недвосмислена поддршка и би го казнила Белград поради неговата проруска воздржаност. Проблем е што таков потег би му штетел на Киев, кој секаде бара поддршка за одбрана на принципот на суверенитет и на територијален интегритет.

Можно е се да запре на најавеното отворање украинска канцеларија за врски во Приштина, каква што имаат Србија, Русија, Грција или Шпанија.

Спомнувањето во писмото на потребата од зголемен притисок врз Вучиќ, Косово и врз Русија звучи повеќе како проалбанско лобирање, но тешко дека тоа ќе влијае врз српските ставови бидејќи, гледано од Белград, притисокот е преголем.

(Авторот е новинар)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“