Првата небулоза дека сме четврта економија во Европа помина на смеа, со потсмев, во иронија, во разни варијации на социјалните мрежи со алузија на тоа дека никој не верува во ова и сите мислеа дека тој што го кажа ова ќе се повлече и ќе гледа што побргу да се заборави, затоа што пред избори секој изречен збор е ризичен и го поместува јазичето на вагата понатаму-понаваму. Но, тврдењето се повтори, па сега сите се прашуваат дали е тоа намерно, по углед на максимата дека „стопати повторена лага станува вистина“? Ако одиме по оваа аналогија, до изборите треба да очекуваме таа да биде повторена барем уште 98 пати. Така се матка таа предизборна приспивна анестезија, така се темпира таа психоза за избирачите на денот на изборите да излезат со песната „не може нам нико ништа, јачи смо од судбине“!

Првин, никој не кажа кој е тој што ја стави Македонија на четврто место по економски дострели и успеси, по кои параметри е направена споредбата? Ние самите можеме да се фалиме дека сме најгoлемата воена сила во светот, ама немаме авиони за прскање против комарци, немаме доволно противпожарни средства, па секоја година ни горат стотици хектари здрава шума за чија обнова ќе чекаме 50-ина или 100 години, ако дочекаме?

Силата на една држава се гледа во стандардот и можностите за убав живот, а ние немаме доволно вода, немаме доволно струја, немаме доволно пари, немаме ништо, сите знаеме што немаме, нема нешто што немаме.

Ако сме таква сила, зошто се задолжуваме, зошто ни е толку голем надворешниот долг, зошто од нас, како четвртопласирани, никој не побарал заем? Ние штедиме на социјалната помош на бранителите, на настраданите во Кочани, на вработување на помошниците во образовниот процес на децата со посебни потреби итн.

Сиот чалам за патиштата, тоа возење по новоизградените делници, изгледа гротескно, така како кога Балзак се возел во кочија, а неговите доверители, кај кои бил задолжен до гуша, оделе пеш. Да се чаламиш на толкав долг и на сума што уште се зголемува – е хумор.

На крајот на првиот квартал од 2025 година, нето надворешниот долг на Македонија изнесува 4 милијарди и 630 милиони евра. Во текот на првиот квартал од 2025 година, негативната нето-меѓународна инвестициона позиција (МИП) изнесува 8 милијарди 960 милиони евра, што претставува 54,9% од проектираниот БДП за 2025 година. На Балканов, имаме најмалку златни резерви, околу 6-7 тони, Бугарија и Србија имаат по 50 тони.

Која е таа четврта економија во која нема автомобилска индустрија? Каква е таа економија во која секој што ќе дојде на власт, ги брка од работа стручните кадри што работеле во времето на претходната власт, уривајќи го континуитетот на нивната надградба, фрлајќи во ветер огромен човечки капитал? За кој наш производ странските купувачи чекаат на ред? За ниеден, дури и нашиот најголем туристички адут го избегнуваат. Кој светски милијардер го има посетено Охрид? Кој колку потрошил? Од чие езерско дно во светот се вадат фрлени гарнитури мебел? Која е таа економија која гради диви градби на 10 метра од брегот или 15 згради во општина во која нема пристап државната власт.

Ние немаме држава, а не економија, за да има економија треба да има држава. Која е таа четврта економија чиј процент на сивата економија е 40% во споредба со статистичкиот БДП? Која е таа четврта економија која не знае што да прави со пензиите, дали уште да го „дупи“ државниот буџет со линеарно покачување или да продолжи со процентуалното двапати годишно (според трошоците на животот и инфлацијата) за што беше опомената од стручњаците на Светската банка, ама ние бидејќи сме четврта, ако не и прва економија, ќе туркаме по наше, па на крај можеме да завршиме со нови условени аранжмани на ММФ. Потребата за исплата на пензиите се приближува кон 500 милиони евра годишно од државниот буџет. Тоа е можеби најреалната рендген снимка за македонската економија. На таа слика јасно се гледа капацитетот на македонските бели дробови. До 2030, значи за само 5 години, бројот на пензионерите ќе надмине 400 илјади.

Односот вработени – пензионери се заканува да падне на едвај 1,3 работник за секој пензионер.
Ако сме четврта економија во Европа, значи сме ги шишнале Германија, Италија, Британија, Франција, Шпанија, Швајцарија, Австрија, Белгија, Шведска, Норвешка итн., ама тие не го знаат тоа, не ни забележале дека сме ги „лапнале“ со огромна брзина, иако тие продаваат на пример високо-напредно оружје, автомобили, авиони, подморници, сателити, ајфони, софтвер, музика, филмови, и што сè не. Сите земји што беа зад нас, а сега се членки на ЕУ, се понапред од нас, имаат двојно повисока просечна плата. Што им значи на граѓаните мантрата дека сме четврта економија во Европа кога во сите анкети велат дека приходите не им стигнуваат да го дотераат месецот до крај. Демек, тие не знаат дека им е добро, треба да ги освестиме да почнат да веруваат во тоа. Тие се неосвестени богаташи! Каква хипноза, каков убав сон!

Како и кога од најсиромашна земја во Европа станавме четврта економија? Има земји што навистина брзо напредуваат во својот економски развој, но тоа се други менталитети со работни навики, со добра организација на сите пазари, на даночните системи, на милионско производство на производи или на храна. Нам тоа ни е туѓо и затоа не треба да веруваме во сопствените лаги. Холандија, на пример, извезува прехранбени производи во вредност од 130 милијарди евра годишно, земја што има само две годишни времиња и за кои никој не знае кога почнуваат, а кога завршуваат.

Најреален показател за стандардот на жителите претставува БДП по глава на жител, па според тоа во Европа најдобро се живее во Луксембург со 103 илјади евра за секого годишно, Швајцарија 82 илјади, Норвешка 76 илјади, Данска 51 илјада, Исланд 51 илјада, Шведска 50 илјади, Ирска 50 илјади, Холандија 45 илјади, Австрија 45 илјади, Германија, 45 илјади, Белгија 40 илјади, Франција 40 илјади итн. Како што гледате на четвртото место по БДП по глава на жител е некој друг, а ние сме на последните места со 5.000 евра просечен годишен приход по човек?

Каква е таа четврта економија во Европа од која сите бегаат, никој не се враќа, 200 илјади граѓани имаат извадено пасоши на земја што го негира нашето постоење во крајна нужда за да избегаат од државава, па сега оди убеди некого дека тие не се тоа што го „признале“ пред бугарските органи, кои пред некој ден изразија загриженост за нападот врз „нивната државјанка“, иако таа демантира дека е нивна, која се бори да докаже дека македонските власти не можат да го спречат дивото градење, а дел од нив се соучесници во тоа. Дека бегаат луѓето се гледа и по податокот дека во главниот град се создава 60% од БДП, другото сè е мртво. Корупцијата е наша најјака особина и карактеристика, која никој не може да ја победи, нема таква сила. Криминалот не е инцидентен, тој е систем, тоа јасно и гласно ни го удираат по нос сите странски известувачи, од Прибе до Вајц, а наместо да се намалува, тој зема замав.

Тоа е понудата во очи на октомвриските избори. На сите им е јасно дека нема да победи демократската перцепција на стварноста, ќе победи клиентелизмот, односно силите ќе бидат процентуално распределени во зависност од тоа кој колку и кому му дал под маса за да задреме баш во моментот кога требало најмногу да биде буден. Тој клиентелизам и ден-денес ја „брани“ Македонија, не само да стане вистински четврта економија во Европа, туку барем да се одлепи од најниското место на табелата на најсиромашните земји на континентов. Ако не се одлепи, ако соседните кандидатки бидат приемни пред нас во елитното друштво, центрифугалните сили, што никогаш не задремале, ќе ја искористат својата шанса да го завртат магичниот цилиндер во кој ќе се измеша сè, па од „четвртата“ економија ќе останат само приспивните песни.

Анторис

(Авторот е новинар)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“