Во повеќе градови во внатрешноста особено во време на викендите и натаму цути уличната замена на девизи. Иако законите тоа не го дозволуваат, ваквите менувачи, со штос банкноти во раката се натпреваруваат меѓу себе, отворено го кажуваат „дневниот курс“, па дури и ги застануваат возилата и преку прозорец ја завршуваат трансакцијата. Граѓани од Куманово и од Тетово брифираат дека ваквата појава е најзабележлива околу пазарите и за време на пазарните денови, но додаваат дека во последно време тие се подискретни и внимаваат кому му пристапуваат.

Иако деведесеттите години ги оставивме зад нас, тоа не се случи и со нивниот феномен – уличните девизни дилери, кои секогаш се подготвени за денар или два, да понудат подобар девизен курс. Тетовчани велат дека тие се особено актуелни кога во земјава се враќаат гастарбајтерите, кои се полни со девизи, а не се расположени да одат во менувачница или итно им требаат пари за да купат нешто. Но, поради искуствата од минатото, граѓаните се попретпазливи за да не бидат излажани.

Од НБРСМ за „Слободен печат“ потсетуваат дека само домашни фирми што добиле дозвола за вршење менувачки работи, што значи дека ги исполнуваат пропишаните услови за вршење на оваа дејност, може да вршат менувачки работи, во согласност со Законот за девизно работење и одлуката за менувачки работи.

– Менувачките работи мора да се вршат на точно определено менувачко место, кое е просторија за вршење на менувачките работи, опремена со соодветни средства за заштита и обезбедување на готовината, имотот и вработените. Притоа, на менувачкото место може да работи само овластено лице кое е пријавено и евидентирано во Регистарот на издадените решенија на Народната банка како лице што ќе ги врши менувачките работи. Напоменуваме дека во согласност со своите законски надлежности, вршиме надзор над работењето единствено на менувачниците на кои им се издадени дозволи за работа. Народната банка нема надлежност да врши контрола над субјектите на кои не им издала дозвола за работа, односно субјекти што без нејзино овластување вршат менувачки работи. Законска надлежност за надзор над работењето на овие субјекти има Министерството за финансии – Државен девизен инспекторат – поентираат од НБРСМ.

Инаку во земјава има стотици легални менувачници, а голем е и бројот на оние на кои им е одземена дозволата за работа. Пред една недела Единицата за економски и компјутерски криминал при СВР Скопје поднесе кривична пријава против шест службени лица – инспектори вработени во Државен пазарен инспекторат, за сторено кривично дело „злоупотреба на службена положба и овластување“ од чл. 353 од КЗ на РСМ.

Тие во март и април 2023 година, преземајќи службени дејства и вршејќи контрола кај три објекти обележани како менувачници, лоцирани во близина на Бит-пазар, Скопје, за кои било утврдено дека не биле регистрирани како правни лица и не поседувале лиценци издадени од НБРМ за вршење менувачко работење, а подолг временски период работеле како менувачници, пријавените, во согласност со Законот за забрана и спречување на вршење нерегистрирана дејност според кој сами навеле дека постапуваат, на затекнатите лица во дивите менувачници биле должни да им изречат решение за забрана за вршење дејност, да им ги запечатат објектите, да им ги одземат предметите, опремата и средствата со кои е направен прекршокот како и да им изречат глоба во износ од 1000 до 20.000 евра во денарска противвредност, но не го сториле тоа.

 Куните излегоа, српскиот денар влезе на курсната листа на НБРСМ

Од 1 ноември 2022 година, српскиот динар е на курсната листа на НБРСМ, а македонскиот денар е на курсната листа на Народната банка на Србија. Ова е „ветер во грб“ за унапредување на соработката меѓу двете земји.
Според одлуката на Советот на ЕУ за приклучување на Хрватска кон еврозоната на 1 јануари 2023 година, хрватската куна беше службено парично средство заклучно со 31 декември 2022 година. Имајќи предвид дека хрватската куна е дел од Курсната листа на НБРСМ, средниот курс за денарот во однос на хрватската куна се објавуваше заклучно со Курсната листа, која ќе биде формирана на 30 декември и која важеше на 31 декември 2022 година. Следствено, купопродажните трансакции на домашниот девизен пазар со банките и вршењето на менувачките работи со хрватски куни се спроведуваа до 31 декември 2022 година.

Во осумдесеттите години на минатиот век цутеше „штицунгот“

Во текот на 80-тите години на минатиот век имаше недостиг на девизи. Официјалниот курс беше вештачки, па извозниците ги продаваа девизите стекнати со извоз „на црно“ по поповолен за нив курс.

Тоа се викаше „штицунг“. Помладите граѓани не се доволно запознаени со овој термин, а наједноставно кажано тогашната Народна банка на Југославија утврди нереален курс на динарот во однос на германската марка. Бидејќи побарувачката за марки беше голема, а понудата мала, извозниците ги продаваа заработените девизи „на црно“ на увозниците по 10 или 20 отсто повисок курс од официјалниот. На пример во Србија, поради постојаниот пад на вредноста на српскиот динар, трговците наплаќаа евро и неколку динари повеќе од официјалниот курс, за да се заштитат од преголемите курсни разлики. Тој метод беше доминантен во Србија во времето на хиперинфлацијата.

Економистите велат дека „штицунгот“ бил логична последица на постојаното очекување на растот на еврото, но и дека тоа е примитивен облик на добро познати алатки како „форвард“ и „свопови“, кои штитат од валутните ризици.