Проблем со препознавањето на еколошкиот криминал немаат само граѓаните кои можат да го пријават до надлежните институции, туку и обвинителите и судиите кои треба да ги процесуираат овие кривични дела од Кривичниот законик за кои со последните измени драстично се зголемени казните, смета проф. д-р Марина Малиш Саздовска од Факултетот за безбедност за да има ефикасно справување со овој вид на тежок криминал кој сериозно го загрозува здравјето и животот на граѓаните.

– Граѓанинот доколку забележи може да пријави за дадениот деликт, дали е тоа за несовесно депонирање на отпад, загадување на животна средина… било кој тип на еколошко кривично дело. Во Државниот инспекторат за животна средина има објавено инфографик, имаме и телефонски броеви. Министерството за внатрешни работи исто така е надлежно за дел од овие казниви поведенија, така да граѓаните ги гледаме како еден од субјектите коишто се директно поврзани со препознавањето на овој тип на кривични дела и нивно пријавување. Меѓутоа потребно е да ја подигнеме свеста на едно малку повисоко ниво бидејќи еколошкиот криминал е многу специфичен, виктимолошкиот аспект е многу значаен. Ние како граѓани некогаш сме жртви на тој тип на криминал меѓутоа не го поврзуваме тој тип на криминал со загадувањето. Така да би можеле граѓаните малку повеќе да ги едуцираме врз основа на кои штетни последици трпат одредени здравствени проблеми, вели проф. д-р Малиш Саздовска.

Она што академската фела го идентификуваше како недостаток во справувањето со еко криминалот е непостоењето на посебен оддел во МВР која ќе се бави со овој тип на криминал, како и соодветни форнезички лаборатории за истражување на овие кривични дела.

-Ние предлагаме како академска заедница и во минатото имаме доставено образложен предлог до МВР како Факултет за безбедност од потребата кога ќе се прави нова систематизација да се предвиди таков оддел и да се креира еден дел на инспектори коишто ќе го сузбиваат само овој тип на криминал. Бидејќи ако немаме доволем број на квалитетни пријави, тоа е ланчен систем на постапување и во него алката којашто е најслаба е она што недоставува посебен оддел во МВР. Еден од клучните проблеми е и благата казнена политика. Ако имаме казна за сторител кој е дел од организирана криминална група, чие дело е докажано, а имаме казна која е парична или пак е условна казна затвор, немаме ефект на репресијата и спречување на тој сторител повторно да се вклучи во тој процес. Ние имаме рецидивисти кои повторно и повторно се вклучуваат, вели професорката во гостувањето во емисијата „Слободен печат“.

Од друга страна проблем кој е исто така идентификуван од експертите на неодамнешната тркалезна маса посветена на еколошкиот криминал е и корупцијата.

-Пустошењето шуми е еден од најголемите проблеми во нашата држава, за жал. Тоа претставува еден организиран криминал, ние имавме и неколку убиства на шумочувари. Тоа е една организирана криминална активност којашто е во навистина голем обем и со сериозни активности коишто применуваат насилство при постапувањето на територијата на РСМ. Меѓутоа вториот клучен проблем којшто го констатиравме на тркалезната маса е корупцијата. Значи не е возможно, огромна количина на дрвна маса да биде илегално пресечена, па со камиони, трактори, возила да се пренесе од точка А до точка Б, а некој којшто е надлежен, дали е тоа шумска полиција, полицијата или друг надлежен орган, претпријатието Национални шуми итн. Да не го забележи тој тип на криминал бидејќи се работи за многу габратина маса, стока и тука е вториот клучен проблем којшто го лоциравме, а тоа е корупцијата во делот на еколошкиот криминал, вели проф. Марина Малиш Саздовска.

Запрашана за тоа како може да се справиме со корупцијата во овој сектор задолжен за заштита на животната средина и сузбивање на еколошкиот криминал, професорката вели:

-Корупцијата тука е мултифакторски проблем и треба да му пристапиме со системски решенија. Еве на пример потребата на граѓаните за дрвна маса, доколку имаме гасификација ќе нема потреба од дрвна маса за нелегална сеча. Ако има орган во МВР кој ќе се занимава со откривање на тој тип на криминал ќе имаме поголема поефикасност на истрагите. Ако имаме вработување на кадар којшто е стручен и професионален ќе имаме ефикасни истраги, ќе имаме квалитетни кривични пријави, тоа автоматски значи зголем број на кривични пријави и процесирани до крај осудени сторители.

Со измените во Кривичниот законик од минатата година воведени се и многу построги затворски казни за сторителите на криминал врз животната средина, а воведено е и ново кривично дело – екоцид.

– Нашата национална легислатива е извонредно добро транспонирана во однос на европското законодавство и стандардите за заштита на животната средина, меѓутоа недостасува целосна имплементација на тие законски акти. Во новиот закон има кривично дело екоцид за кое е запретна и висока казна до 10 години, но доколку откривачката дејност е на многу ниско ниво, доколку немаме обуки на јавните обвинители и на судиите за значењето на овој тип на криминал и изрекувањето на адекватни казни повторно законот сам по себе може да остане само мртво слово на хартија. Со измените, сега на надлежните органи кои се занимаваат со сузбивање на овој тип на криминал им е олесната истрагата во делот на оние кривични дела кои се во сферата на организираниот криминал, казната која е запретена од од минумум четири години и нагоре, во тој случај може да се применуваат Посебни истражни мерки, што значи дека има еден инструмент плус во делот на истрагата, вели професорката Малиш Саздовска.

Целиот разговор со проф. д-р Марина Малиш Саздовска, експерт за еколошки криминал од Факултетот за безбедност, погледнете го во продолжение: