Уставниот суд информира дека се формирани 13 нови предмети по поднесени иницијативи во кој се оспорени законските измени на Законот за облигациони односи и иницијативи за измените на Законот за извршување од 20 јули 2023 година. Подносители се адвокати, граѓани, Адвокатската комора, Комората на извршители и државни јавни претпријатија, според кои, законските измени со кои се уреди дека казнената камата повеќе не може да го надминува износот на главниот долг и со кои се намали должината на застареноста во извршувањето се противуставни, дискриминирачки и со нив должниците станале привилегирана категорија граѓани.
Адвокатот Владо Костовски го оспорил член 4 од Законот за изменување и дополнување на Законот за облигационите односи со образложение дека исклучокот за ретроактивна важност нема поповолно дејство за сите граѓани, туку само за должниците како привилигирана категорија.

Адвокатот Вангел Баракоски ги оспорил член 2 и член 4 од истиот закон со образложение дека со примената на овие одредби има реална опасност да настанат огромни материјални и нематеријални штети кај одредени поединци или групи на граѓани кои дополнително можат да допринесат и за правна несигурност, а особено во извршните постапки. И тој навел дека ретроактивното дејство е поволно само за граѓаните кои должат, а е на штета на доверителите.

Член 4 е оспорен и од адвокатот Никола Источки. Тој во иницијативата навел дека со ваква одредба странките во извршната постапка се ставаат во нееднаква положба на начин што должниците се во привилигирана положба наспроти доверителите на кои паѓа сиот товар од трошоците при запирањето на постапките за извршување.

Според граѓанинот Петар Баришиќ кој го оспорил член 1 од овој закон, како и член 1 од измените на законот за извбшување оспорените одредби задираат во стекнување на сопственоста и во досудената и стекнатата сопственост во извршната постапка.

Иницијатива за оспорување на измените на двата закона поднела Адвокатската комора.

– Во иницијативата се наведува дека принципите на современата демократија и хиерархијата на правните акти во системот на државното уредување не е запазен со донесување на Законот за изменување и дополнување на Законот за облигационите односи во целина. Подносителот наведува дека со оспорениот Закон се нарушуваат темелните вредности кои ги штити Уставот, како резултат на ставање во нееднаква и нерамноправна положба едни лица, на сметка на други кои се привилигирани иако не ги почитувале своите законски обврски – информираат од Уставен суд.

Комората на извршители во својата иницијатива смета дека оспорените одредби се спротивни на темелните вредности на Уставот, бидејќи се промовира дискриминација како резулатат што една категорија граѓани (должници) ги става во повластена положба наспроти доверителите.

– Се наведува дека вакви законски одредби не постојат ниту во една друга држава. Спорно според подносителот на оваа иницијатива е што Законот опфаќа неопределен број на лица – информираат од Уставниот суд.

Еден предмет е оформен од подносителите ЕВН Македонија, ЕВН ХОМЕ и Електродистрибуција кои во иницијативата ја објаснуваат смислата и значењето на казнената камата која се пресметува за парични обврски како санкција за неуредните должници, своевиден материјален надоместок за имотна штета која ја трпи доверителот подари доцнењето на должникот.

– Подносителите наведуваат дека како универзален снабдувач на електрична енергија кој има голем број на клиенти и се во улога на доверители се ставени во крајно обесправена и дискриминирана положба, бидејќи трпат повеќекратна штета – информираат од Судот.

Во друга иницијатива истите претпријатија наведуваат дека казнената камата ја губи својата смисла и ќе предизвика негативни финансиски ефекти на економијата во целина.
Иницијатива против законските измени поднел и граѓанинот Ѓорѓи Андов, кој наведува дека оспорените членови им овозможуваат на должниците, кои иако не ги извршувале своите обврски, да бидат наградени, а државата им ги простува долговите, ама не на товар на Буџетот, туку на товар на доверителите.

Во една од иницијативите се јавуваат ЕВН Македонија, ЕВН ХОМЕ, Електродистрибуција, заедно со комуникациските компании А1 Македонија и Македонски телеком, како и Стопанската комора на Северна Македонија.

– Според подносителите спорно е што износот на достасаната, а неисплатена казнена камата ќе престане да тече кога ќе го достигне износот на главниот долг бидејќи со така поставени одредби казнената камата ја губи својата основна функција и ќе предизвика негативни финансиски ефекти за економијата во целина. Наведуваат дека казнената камата претставува своевиден материјален надоместок за имотната штета која ја трпи доверителот поради доцнење и неуредност на должникот. Сметаат дека со овие законски измени во дискриминирана положба се ставени должниците кои навреме и уредно ги плаќале своите долгови – соопшти Уставниот суд.

Истите подносители поднеле и втора иницијатова, во која наведуваат дека оспорените одредби ќе ги охрабрат несовесните должници да не ги подмируваат навремено своите долгови, односно намерно да запаѓаат во задоцнување, знаејќи дека казнената камата е ограничена.

– Поради наведеното во иницијативата се тврди дека неплаќањето на легитимно утврдени долгови поттикнува негативни ефекти врз ликвидноста на доверителите – соопшти Уставен.

Адвокат Синиша Станковиќ во својата иницијатива наведува дека граѓанинот кој има својство на доверител е помалку еднаков во однос на граѓанинот кој има својство на должник.  Според него Законодавецот казнува една група на граѓани, а наградува друга група граѓани, во случајот должниците.

Иницијатива има и Македонската банкарска асоцијација во која се наведуваат примери од праксата на Европскиот суд за човекови права, кога органите го повредиле принципот на правна сигурност во ситуација кога во нивниот правен поредок опстојувала норма слична како оспорената.

– Се наведува дека со оспорената норма Законодавецот ефективно на судската пресуда ѝ го одзема правното дејство и можноста на доверителот да го заштити побарувањето, односно правото на сопственост. Според подносителот ефектите од оспорената одредба не се само повреда на владеењето на правото и правната заштита на сопственоста, туку и повреда на поделбата на власта на законодавна, извршна и судска – информираат од Судот.

Од Уставен додаваат дека сите овие предмети се предадени на работа кај тимови од советници и судии и се во почетна фаза од работењето, односно во претходна постапка. Уставниот суд допрва ќе ги испитува наводите во иницијативите и барањата и ќе оформи реферати кои ќе содржат предлози за гласање на седница.

Бизнис заедницата, извршителите и адвокатската комора веднаш реагираа на измената на двата закона од јули 2023 година и бараа Владата итно да ги повлече со образложение дека се дискриминирачки, ќе создадат правна несигурност, какои голема материјална, односно финансиска штета на голем број фирми и претпријатија.