Додека земјите од Западниот Балкан се подготвуваат за спроведување на политиката на Европската Унија за воведување цена на јаглерод за увезeните производи, со цел да се поттикне почисто производство и фер конкуренција, компаниите низ целиот регион работат на усогласување со претстојните регулативи на ЕУ.

Механизмот за прилагодување на јаглеродната граница (CBAM), кој е предвидено да стапи на сила во 2026 година, ќе воведе данок на увезените производи со висока јаглеродна емисија. Со оглед на тоа што околу 20% од бруто домашниот производ на Северна Македонија зависи од извозот кон Европската унија, овој механизам ги охрабрува компаниите да ги декарбонизираат своите производствени процеси за да останат конкурентни на пазарот.

Европската инвестициска банка (ЕИБ Глобал), во партнерство со Владата, Развојната банка на Северна Македонија и локалните комерцијални банки, им помага на малите и средни претпријатија (МСП) да имплементираат позелени практики. Преку оваа иницијатива, 120 компании добија финансирање за 150 проекти за енергетска ефикасност и обновлива енергија во текот на изминатите 18 месеци, поддржувајќи повеќе од 1.000 работни места низ целата земја.

Една таква компанија е Витаминка, долгогодишен производител на храна со седиште во Прилеп. Со заем од 1,65 милиони евра, фирмата инсталираше соларни панели и ги автоматизираше своите линии за пакување. Иван Стрезоски, финансиски менаџер на компанијата, вели дека надградбите ја подобриле продуктивноста, енергетската ефикасност и безбедноста.

„Автоматизацијата, исто така, ги подобри условите за работа со намалување на повторливата рачна работа“, вели тој. „Сончевите панели сега генерираат околу 35 % од енергетските потреби на компанијата, значително намалувајќи ја нашата зависност од фосилни горива“.

Овие подобрувања се усогласени со стандардите на Витаминка за животна средина, квалитет и одржливост, го зајакнуваат нејзиниот капацитет за извоз во околу 30 земји, како и конкурентна предност. Со оглед на тоа што производството на храна сочинува околу една четвртина од глобалните емисии на стакленички гасови, ваквите мерки нудат и еколошки и економски придобивки.

Компетитивност на глобално ниво во автомобилската индустрија

ЛТХ Леарница, еден од водечките производители на автомобилски делови во Северна Македонија, користи финансирање поддржано од ЕИБ за модернизација и декарбонизација на своето работење. Со седиште во Охрид, компанијата е специјализирана за високопрецизно леење алуминиум за големи глобални клиенти, вклучувајќи ги Mercedes-Benz, Bosch, BMW и Continental.

„Во последниве години, автомобилската индустрија се соочува со низа предизвици“, вели Наташа Јовческа, генерален директор на компанијата.

„Технолошкиот напредок и притисоците врз глобалната политика влијаат и на краткорочните и на долгорочните стратегии на компаниите низ целиот синџир на снабдување“. Затоа, неопходно е да се биде флексибилен и да се биде во тек со најновите технолошки достигнувања.“

Со инвестиција од 1,5 милиони евра, ЛТХ Леарница ги автоматизираше клучните производствени процеси, консолидирајќи три работни станици во една единица управувана од робот.

„Успеавме да трансформираме три работни станици и три одделни машини во еден роботски автоматизиран оперативен центар“, објаснува Јовческа. „Овој подобрен процес на производство доведе до повисок квалитет на производот и забрзан циклус на производство“.

Ова е во согласност со патот на одржлив развој на компанијата, кој треба да доведе до неутрален јаглероден отпечаток. На пример, за производство на одливки, компанијата користи „зелен алуминиум“ направен од рециклирани суровини, заштедувајќи до 95 % од енергијата потребна за производство на алуминиум од примарни суровини. Компанијата, исто така, ја проширува употребата на обновлива енергија и имплементира циркуларни системи како што се прочистување на водата и обновување на топлината.

„Постојано го зголемуваме уделот на зелена енергија што го напојува нашиот производствен погон“, забележува Јовческа. „Но, иако транзицијата кон јаглеродно неутрално производство е клучна цел, потребен е висок капитал за неа“.

„Како резултат на тоа, многу компании се соочуваат со ограничени можности за финансирање. Силното корпоративно управување, заедно со добро структурираните политики на државата и финансиските институции, можат да помогнат во постигнувањето на оваа цел“, заклучува таа.

Адаптирање кон глобалните стандарди во производството на играчки – индустрија која брзо се развива

Во Крива Паланка, производителот на играчки Дема Стил обезбеди заем од 500.000 евра од ЕИБ Глобал, за реконструкција на својата производствена линија, заменувајќи ги старите машини со пософистицирана опрема.

„Со оваа инвестиција, го заменивме поголемиот дел од нашата стара машинерија со најсовремена опрема, што значително ги зголеми и производството и енергетската ефикасност“, вели Сашо Симонов, еден од сопствениците на компанијата.

Надградбата го зголеми производствениот капацитет за 50 %, а воедно ја намали потрошувачката на енергија. Секоја машина сега автономно се снабдува со суровини и ги склопува компонентите, овозможувајќи му на еден оператор да управува со десетици единици. Во споредба со претходните системи, енергетската ефикасност е подобрена до 70 %.

„За разлика од постарите системи што работеа континуирано, новите машини паузираат за време на ладењето и другите фази на производство, значително намалувајќи ја непотребната потрошувачка на енергија“, додава Симонов.

Инвестицијата имаше пошироко влијание врз локалната економија.

„Тоа ни овозможи да создадеме нови работни места и да обезбедиме обука за напредни технологии, што ги зајакна и нашите тимови и производствените капацитети“, вели Симонов.

Исто така, ги инспирираше и другите мали бизниси во Крива Паланка да го следат тој пример. Додека ја подобрува својата енергетска ефикасност, Дема Стил преминува кон производствен модел базиран на рециклирање и воведува биопластика за да го намали своето влијание врз животната средина и да се усогласи со еволуирачките стандарди и барања од ЕУ и глобалните пазари.

Попаметно рециклирање отпад во Охрид

Отпад Охрид, семејна компанија за управување со отпад која работи повеќе од две децении, инвестираше 600.000 евра во напредна технологија за рециклирање преку програмата за зелено финансирање на ЕИБ Глобал. Средствата овозможија купување две машини за сепарација на метали, значително подобрувајќи ги оперативната ефикасност и еколошките перформанси.

„Овие машини го трансформираа нашиот работен тек“, вели Мартин ЂЏуклески, менаџерот на компанијата. „Вработените сега работат во побезбеден и поефикасен работен простор. Дополнително, нашите методи на преработка сега се поодржливи, со помалку произведен отпад и поголем процент на материјали што се правилно рециклирани и пренаменети.“

Напојувана од надграден дизел мотор оптимизиран за ефикасност на горивото и пониски емисии, новата опрема динамички ја приспособува силата на дробење за да се спречи преоптоварување и да се намали потрошувачката на енергија. Машините обработуваат повеќе материјал за шест часа отколку претходните модели за една недела, а воедно трошат многу помалку енергија.

Извештај за премин кон економија со ниски јаглеродни емисии

Како банка на Европската Унија, Европската инвестициска банка тесно соработува со владата, Делегацијата на ЕУ во Северна Македонија и локалните партнери за да го максимира влијанието на нејзиното финансирање. Ова се постигнува преку скроена техничка помош и советодавни услуги што им помагаат на бизнисите и комерцијалните банки да ги разберат и да се справат со климатските ризици, како и да се подготват за претстојните регулативи. Дополнителна поддршка е достапна преку онлајн алатки како што се Водичот за декарбонизација за македонски компании и Веб алатката за зелена проверка Зелената проверка, како и Програмата на ЕИБ за зелени финансиски системи програмата Зелени финансиски системи која го поддржува финансискиот сектор во идентификувањето и управувањето со климатските ризици.

„Соработуваме со владата и Развојната банка на Северна Македонија за да ги поддржиме клучните економски приоритети и да обезбедиме финансирање, како и знаење за бизнисите. Од 2009 година, овие напори им помогнаа на повеќе од 2.500 компании и поддржаа околу 140.000 работни места низ целата земја“, Бјорн Габриел, претставник на ЕИБ во Северна Македонија, ја нагласи долгорочната посветеност на банката.

Грантот за техничка помош обезбеден од ЕИБ Глобал беше трансформативен фактор во зајакнувањето на институционалниот капацитет на Развојната банка на Северна Македонија (РБСМ) за промовирање и спроведување проекти за зелено финансирање.

„Со овозможување на малите компании да инвестираат во почисти технологии и процеси, поттикнуваме иновации и се приближуваме кон нискојаглеродна, отпорна економија“, вели Александар Станојковски, раководител на одделот за кредитирање во РБСМ.

Комерцијална објава