Европската унија е навикната на кризи, но оваа со која сега се соочува може сериозно да ги „надмине“ сите. Додека 27-те лидери на блокот се подготвуваат да се соберат во четврток во Брисел, тие добро знаат дека целата безбедносна архитектура изградена по Втората светска војна – и која почива на американската заштита – може да пропадне во секој момент, се вели во анализата на „Политико“.

Откако Трамп се врати во Белата куќа, имаше многу дискусии меѓу европските лидери за прашањата на суверенитетот и одбраната. Сепак, официјални лица од европските влади кои разговараа со новинарите на „Политико“ сега признаваат дека е дојдено време зборовите да станат дела – иако некои стравуваат дека работите би можеле да тргнат кон полошо.

По изјавата на Емануел Макрон за потребата да се разбуди Европа и оценката на Фридрих Мерц дека ЕУ е „пет минути до полноќ“ (т.е. многу блиску до времето на кризата), загриженоста на дипломатите сега се однесува на брзината со која се одвиваат настаните.

-Кошмарното сценарио е дека САД наскоро ќе објават договор со кој се прифаќаат повеќето од барањата на Русија, а потоа ќе им го претстават на Украина и на Европа велејќи „тоа е ова или ништо – објаснува Малколм Чалмерс, заменик-генерален директор на Кралскиот институт за Обединети услуги во Лондон.

Загриженоста во Брисел не е само за САД, туку и за лидерите во ЕУ кои би можеле да ги саботираат разговорите. Вонредниот самит во четврток – свикан само неколку дена по неформалните состаноци во Париз и Лондон – ја сигнализира намерата на лидерите да најдат решенија. Сепак, дипломатите веќе се подготвуваат за можноста тоа да биде поткопано од прорускиот блок лидери под унгарскиот премиер Виктор Орбан.

Големиот број прашања на маса, во комбинација со загрижувачкиот недостаток на единство, значи дека овој самит може да оди во многу различни насоки. Лидерите ќе ги разгледаат начините за брзо пренасочување на ресурсите за зајакнување на националните армии, а во исто време ќе бараат да покажат поддршка за Украина, на пример, со реафирмирање на нејзиниот пат кон членство во ЕУ. Во исто време, тие ќе се обидат да ја нагласат својата одбивност кон режимот на Владимир Путин, можеби ќе се обврзат на уште една рунда санкции. Накратко: Задачата пред нив не е лесна.

Се чека да умре Трамп

-Европа се соочува со јасна закана од размери што никој од нас не ја видел во нашите возрасни животи – напиша претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен во писмото до лидерите на ЕУ минатиот вторник. „Иднината на слободна и суверена Украина – иднината на безбедна и просперитетна Европа – е загрозена“.

Повеќе од три години по руската инвазија на Украина и само шест недели откако Трамп ја презеде функцијата, самитот во четврток ќе го означи крајот на една недела историски случувања од другата страна на Атлантикот.

Иако Макрон и Стармер се обидоа да создадат позитивен моментум додворувајќи му се на Трамп минатата недела, ситуацијата оттогаш драматично се влоши. По катастрофалниот состанок меѓу Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски во Овалната соба во петокот, одлуката на Трамп во вторникот да ја прекине воената помош за Украина, земја зафатена со војна, дојде еден ден откако Белата куќа објави дека ќе ја прекине воената помош за земјата. Финансирањето на армиите традиционално не е прашање на Европската унија, но лидерите ќе разговараат за начините за преземање акција на централно ниво.

-Трошоците за одбрана сега станаа фиксна цена“, изјави европски дипломат за Политико. „Го исклучивме сонцето и сега мораме да плаќаме за греење секој ден… Секој ден треба да плаќаме муниција, барем неколку години – додека не умре Трамп“.

Едно од првите прашања што лидерите ќе го разгледаат е планот објавен од Фон дер Лајен во вторникот за ослободување до 800 милијарди евра дополнителни трошоци за одбраната во наредните години. Поконкретно, планот на Фон дер Лајен го вклучува предлогот ЕУ да позајми 150 милијарди евра, кои ќе бидат ставени на располагање на владите на земјите-членки за финансирање на паневропска одбранбена опрема, како што се противвоздушни и противракетни системи, артилериски системи, ракети, муниција и беспилотни летала.

Европската комисија предлага да се релаксираат фискалните правила на ЕУ за владите да можат да ги зголемат трошоците за одбраната. Според Урсула фон дер Лајен доколку земјите-членки ги зголемат трошоците за одбрана за 1,5% од БДП во просек, тоа би можело да создаде фискален простор од близу 650 милијарди евра за период од четири години.
Иако предлогот беше планиран подолго време, објавата на Фон дер Лајен во вторникот беше дизајнирана како реакција на одлуката на САД да ја прекине воената помош за Украина, изјавија двајца претставници на ЕУ. Европската инвестициска банка, исто така, објави дека предлага измена на нејзините правила за да се олесни финансирањето на одбранбените програми.

Дипломатите и претставниците на ЕУ сè уште ги разработуваат деталите за предлозите, но тие генерално се опишуваат како прв чекор во вистинската насока.
-Фон дер Лајен се обидува да го фати бикот за рогови – рече францускиот министер, кој зборуваше за веб-страницата под услов да остане анонимен. „Но, дали технократската структура на ЕУ ќе го следи примерот?“

Се очекува лидерите да разговараат и за користењето на руските средства кои се „замрзнати“ од почетокот на војната во Украина. Иако каматата која произлегува од 200-те милијарди евра блокирани средства евра веќе се користат за финансирање на програмите за помош, земјите како Франција почнуваат да гледаат позитивно на поконтроверзниот предлог за запленување на средствата. Сепак, критичарите на идејата предупредуваат дека може да се појават правни пречки и да предизвикаат финансиска нестабилност.

Меѓу пречките кои ги нагласува „Политико“ во анализата е одбивањето на унгарскиот премиер Виктор Орбан да испрати дополнителна воена помош за Украина.

Во нацрт-комуникето се нагласува дека ЕУ „ќе продолжи да ѝ дава на Украина редовна и предвидлива финансиска поддршка“.

Во 2025 година, ЕУ ќе додели 30,6 милијарди евра на Украина, од кои 12,5 милијарди евра ќе дојдат од Европскиот механизам за Украина, додека околу 18 милијарди евра ќе бидат исплатени од заемите од Г7 во рамките на „Иницијативата Ера“. Дополнително финансирање се очекува да дојде од планот „Повторно вооружување на Европа (Rearm Europe), иницијативата што ја објави фон дер Лајен во вторникот.