Неодамна, разгледувајќи ги социјалните медиуми, наидов на карта што ги прикажува земјите со БДП по глава на жител повисок од Полска во 1990 и 2018 година. Разликата беше драстична. Додека пред 35 години имаше многу такви земји, не само во Европа, туку и во Јужна Америка, Азија и Африка, низ времето нивниот број значително се намалил. Во 2018 година, на картата не беа прикажани земји од Јужна Америка или Африка, односно веќе немаше ниту една јужноамериканска или африканска држава означена на мапата.

До 2025 година, групата се намали уште повеќе. Според податоците на ММФ, БДП на Полска во 1990 година изнесувал само 6.690 долари. До 2024 година порасна речиси 8 пати на 51.630 долари. Сето тоа за само три децении – една генерација.

И тоа продолжува. Според прогнозата на Европската комисија, во периодот 2024-2025 година, полската економија ќе биде најбрзо растечка голема економија во Европската Унија.

Како се случи тоа? Освен напорната работа на нашите граѓани, два главни фактори – или поточно две институции – придонесоа за економскиот успех: НАТО и Европската Унија.

Првата, на која Полска ѝ се приклучи во 1999 година, обезбеди безбедносни гаранции и помогна да се надмине децениската поделба меѓу Источна и Западна Европа. Втората, на која се приклучивме пет години подоцна, го однесе процесот на ублажување на долгогодишните разлики уште еден чекор понатаму. Тоа им овозможи на новите земји-членки пристап до таканаречените „кохезиони фондови“, но што е најважно до заедничкиот европски пазар.

Извори на успех

По падот на комунизмот во Полска во 1989 година и враќањето на хаотичната демократска политика, и покрај сите секојдневни политички расправии, едно нешто остана константно без разлика кој беше на власт – решеноста на Полска да се приклучи на двете споменати организации. Зошто?

Ние сме голема нација, но земја со средна големина. Ја негуваме нашата долга историја – оваа година се одбележува еден милениум од крунисувањето на нашиот прв крал – но нашето население е многу помало од комбинацијата на Пекинг и Шангај. Полска има потреба од сојузници за да го зајакне својот потенцијал на меѓународната сцена.

Она што важеше за Полска – во 1990 година сиромашна земја што излегуваше од четиридецениската руска доминација и лошото економско управување – може да важи и за многу од таканаречените „средни сили“ во Азија, Африка и Јужна Америка кои бараат простор за раст.

Овие земји често имаат потреба од истото што Полска очајно го бараше пред 35 години и сè уште има корист од тоа: добро владеење, странски инвестиции без скриени услови, но пред сè политичка стабилност, владеење на правото и предвидлива меѓународна околина со соседи подготвени не да водат војни, туку да соработуваат за заемна корист. Всушност, овие фактори можат да бидат од корист за секоја земја, без оглед на нивото на нејзиниот БДП.
Денес меѓународниот поредок е оспорен на повеќе фронтови. Понекогаш со добра причина. Децениски институции, вклучително и ОН и нејзиниот Совет за безбедност, не ја претставуваат доволно глобалната заедница и не се способни да се справат со предизвиците со кои се соочуваме. Она што им е потребно, сепак, е темелна реформа, а не целосно отфрлање.

Империјалистички илузии

За оние што очајнички посакуваат промена, силата може да изгледа привлечна. Тоа би било грешка. Напуштањето на форумите за меѓународен дијалог и прибегнувањето кон насилство нема да нè однесе далеку.

Земете ја за пример руската неиспровоцирана агресија врз Украина. Според пропагандата на Кремљ, тоа е оправдана реакција на западниот империјализам што наводно ја загрозува безбедноста на Русија. Всушност, тоа е модерна колонијална војна против украинскиот народ, кој, исто како и ние Полјаците пред 30 години, сака подобар живот и сфаќа дека никогаш нема да ја постигне таа цел ако се врати во потчинетост под Русија. За тоа и се казнети – за обидот да се ослободат од контролата на поранешниот метрополис. Агресијата на Кремљ е очаен обид на пропадната империја да ја врати својата сфера на влијание.

Руската победа – нека никогаш не се случи – нема да создаде поправеден глобален поредок. Нема да им користи на земјите незадоволни од сегашната состојба. Ниту пак ќе донесе поправедна и понапредна Русија. Доволно е да се каже дека денес има повеќе политички затвореници во Русија отколку во 1980-тите, кога Советскиот Сојуз го нападна Авганистан. И многу повеќе жртви.

Воените конфликти ретко водат до просперитет. Во текот на изминатиот милениум Полска доживеа многу инвазии и востанија против окупаторските сили. Она што конечно ни донесе просперитет беа три децении мир, предвидливост, меѓународна соработка и политичка стабилност.

Затоа, кога го презеде претседателството со Советот на Европската Унија, Полска ја направи својата приоритетна цел јасна – безбедност во многу димензии, од воена, преку економска, до дигитална. Безбедна, просперитетна и отворена Европа може да им користи не само на Европејците, туку и на пошироката глобална заедница. Токму како што ѝ користеше на Полска во последните три децении.

Може да звучи здодевно, но функционираше. Само погледнете ги бројките.

Ексклузивно за „Слободен печат“

Радослав Сикорски (Авторот е министер за надворешни работи на Полска)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“