Можно е Добрила Кацарска да влезе во историјата како прва претседателка што ќе стави клуч на Уставниот суд, а Македонија да биде првата држава во светот без највисоката правна институција или, како што велат уставни експерти – без конституенца ќе нема ни држава. И покрај апелите на Кацарска до Собранието, неизвесно е дали до почетокот на декември, кога истекува мандатот на петтиот од деветте уставни судии, пратениците ќе ги изберат четворицата нови судии за да се екипира Уставниот суд.

Маргарита Цаца Николовска, поранешна судијка во Европскиот суд за човекови права во Стразбур и во Уставниот суд на Босна и Херцеговина, вели дека не познава држава во светот што останала без функционален Уставен суд.

– Излишен е секаков коментар за тоа што се случува со неизборот на уставни судии. Ова е тотален негативен однос спрема државата и институциите. Државата, како што е поставена, и Уставниот суд се оневозможуваат да ја извршуваат својата функција. Ова не е нормално. Уставниот суд во секоја држава е конституиран да ја штити уставноста и законитоста, со неизборот на нови судии се доведува во прашање неговото функционирање. Во Европскиот суд за човекови права процедурата за избор на нов судија, дури и името на судијата е познато шест месеци пред истекот на мандатот на судијата, а зборуваме за далеку посложена процедура за избор на судии. Пораката што се испраќа со ваквиот однос е дали не се сака државата да функционира – вели Цаца Николовска.

Собраниски извори брифираат дека изборот на уставните судии денеска ќе биде на маса на координацијата кај претседателот на Собранието Талат Џафери со пратеничките групи откако Кацарска во петокот вторпат му напиша предупредување на спикерот. Но, и покрај средбата, неизвесно е дали ќе има поместување во работата на Комисијата за избори и именувања бидејќи ВМРО-ДПМНЕ ги бојкотира координациите кај Џафери и нема намера да ја скрати расправата за изборот на уставните судии. Од друга страна, владејачкото мнозинство најавува нова тактика за да ја приврши комисиската расправа и предлозите за уставни судии конечно да дојдат на пленарна седница.

Претседателката на Комисијата Марија Георгиевска се надева дека координацијата кај Џафери ќе придонесе да се забрза работата и Комисијата да биде поефикасна и дека ќе најдат некакво решение.
Од Џафери не добивме одговор што ќе преземе откако Кацарска вторпат јавно преку писмо бара претседателот на Собранието да го забрза изборот на уставните судии.

Кацарска писмено им се обрати на Џафери и на претседателката на Судскиот совет Павлина Црвенковска дека на 7 декември истекува мандатот на уште еден уставен судија. Станува збор за уставната судијка Вангелина Маркудова, избрана на 21 ноември 2013 година од Собранието, чиј деветгодишен мандат истекува во декември. „Според ова, доставено е известување до Судскиот совет, како овластен предлагач, дека се исполнети условите за почнување постапка за утврдување предлог за избор на судија на Уставниот суд од редот на судиите. Без да навлегувам во надлежностите и начинот на работа на Собранието и во оваа пригода Ви укажувам и потсетувам на алармантната состојба во која се наоѓа Уставниот суд поради неизборот на четворица уставни судии веќе 17 месеци“, напиша Кацарска.
Таа апелираше до претседателот на Собранието што поскоро да се изберат пет уставни судии за да се спречи уставна криза во државата.

– Апелирам на сериозен пристап од сите пратеници кон Уставниот суд и очекувам да ги изберете сите пет уставни судии, бидејќи со истекот на мандатот на судијата Маркудова на 7 декември, државата ќе се најде во уставна криза. Како последица на тоа, ќе нема услови за одржување седници и Судот ќе биде оневозможен да врши контрола на законите и прописите и да ги штити правата и слободите на граѓаните – нагласува Кацарска.

И додека изборот на петтиот судија кој доаѓа од судската фела не се очекува да заглави во Собранието, бидејќи предлогот доаѓа од Судскиот совет и за него пратениците не расправаат во Комисијата туку директно оди на пленарна седница, изборот на четирите уставни судии на предлог на пратениците во Собранието е заглавен година и седум месеци. Власта прво не можеше да се усогласи за кандидатите за нови уставни судии. Потоа, пред точно една година, претседателот на Комисијата Костадин Костадинов од СДСМ на локалните избори беше избран за градоначалник. По ова неколку месеци Комисијата не заседаваше, бидејќи власта и опозицијата се надмудруваа кој да закаже седница за избор на нов претседател. Сега пак, проблем е активниот бојкот на пратениците на ВМРО-ДПМНЕ, кои преку долги дискусии (еден пратеник говори и по 10 часа) ја блокираат работата на Комисијата. ВМРО-ДПМНЕ најмногу отпор дава актуелниот државен јавен обвинител Љубомир Јовески да стане уставен судија. Од ВМРО-ДПМНЕ велат дека нема да одат на координација кај Џафери.

– Убаво е што Кацарска пишува писма до Џафери и пратениците, но СДСМ порано требаше да ја почне процедурата за избор на судиите. Никој нема право на пратениците да им го одземе правото на збор. Во Комисијата ќе зборуваме колку што е потребно. Ако власта работи, може и да стаса до декември да ги избере судиите – велат од ВМРО-ДПМНЕ.

Се очекува дека кон крајот на октомври Уставниот суд ќе го извести Судскиот совет и тој во почетокот на ноември до Собранието ќе достави предлог за нов уставен судија.