По спроведениот попис на населението, домаќинствата и становите во 2021 година познато е дека населението во земјава е намалено за околу 180.000 жители. Но, малку се говореше за таа појава што заслужува големо внимание, а податоците треба да се користат за анализи и за креирање политики за иднината. Од тие причини сакам само да напоменам, во согласност со моето работно искуство, какви активности се преземале по секој попис, односно по пописите од 1981 и од 2002 година.

И по едниот и по другиот попис по обработката и по објавувањето на податоците, МАНУ организираше конгреси, симпозиуми или научни собири. По пописот од 2021 година, иако за релативно кратко време се објавија податоците, освен политички оценки од одредени лица и критики, малку се зборуваше, пишуваше, коментираше или се анализираше пописот.

Демографските состојби што ги коментирам со децении во последниве години покажуваат негативни трендови, а тоа се потврди и со податоците од последниов попис.

И сега, според податоците за природното движење на населението за 2022 година, трендовите се негативни и тие се потврдуваат како и во претходните три години. Тоа значи дека демографската слика во земјава уште повеќе се влошува и се менува и тоа само по природен пат, а да не говориме за иселувањето на населението за што, пак, немаме податоци. Впрочем, често пати или речиси редовно ги слушаме коментарите, анализите или резултатите од повеќе анкети или од младинските форуми и асоцијации за иселувањето, особено на младото население.

Појавите треба повеќе да не загрижат, бидејќи не само тековните, туку и податоците што се засноваат на извештаите на Обединетите нации и на Светска банка покажуваат дека во наредните три децении од земјава ќе заминат илјадници лица. Загрижувачки е и податокот што секоја година имаме негативен природен прираст на населението, односно повеќе лица умираат отколку што се раѓаат. Така, во 2022 година бројот на живородени деца е помал отколку во претходната година за 817 или вкупно се живородени 17.771 дете. Според очекувањата, помина пандемијата и се намали смртноста на населението во споредба со претходната година за 9.868 лица – во 2022 година починале 18.648 лица. Анализата покажува дека населението е намалено за 4.604 лица. Заради јавноста, добро е анализите да се прават на сите територијални нивоа за да согледа вкупната состојба во земјава.

Од осумте региони кои постојат во земјава во шест има негативен природен прираст на населението, а само во два – во Полошкиот и во Скопскиот регион прирастот е позитивен. И во нив станува збор за релативно мал позитивен прираст – во Полошкиот регион за 281 лице, а во Скопскиот за 196. Најголемо намалување на населението има во Пелагонискиот регион – 1.352, следува Источниот со 1.047, па потоа се Југоисточниот, Вардарскиот итн.

Карактеристично е тоа што има региони, како Источниот и Југоисточниот, во сите општини да има негативен прираст на населението, а во Југозападниот, Североисточниот, Пелагонискиот и во Вардарскиот само во по една општина е позитивен. Во Полошкиот регион три општини имаат позитивен прираст, а во Скопскиот девет. Значи, според овие анализи, во земјава има шест региони и 64 општини што имаат негативен природен прираст на населението, а само во два региона и во 16 општини – позитивен. Сепак, тоа е загрижувачко.

Анализата по региони за тоа колку има живородени деца покажува одредена нерамномерност. На пример, во Скопскиот регион има 6.958 живородени деца, во Југоисточниот 1.257, во Источниот 1.163, во Вардарскиот 1.205, во полошкиот 2.672 итн. Најмногу живородени деца има во општините Тетово, Куманово, Чаир, Центар, Битола, Гази Баба, Сарај, Гостивар итн. И бројот на умрени лица е најголем во Скопскиот регион – 6.762, следува пелагонискиот со 3.007, а најмал е во Североисточниот регион 1.736. Најмногу починати има во Општините, Битола, Прилеп, Куманово, Гази Баба, Аеродром, Тетово, Струмица, Карпош, Кисела Вода, Охрид, Гостивар итн.

Анализите покажуваат дека демографската состојба не да е лоша, туку е навистина загрижувачка. Зошто? Затоа што имаме нерамномерен развој во земјава и од тие причини има појава на депопулација на просторот. Пописот покажа дека едни региони и општини се празнат, а други се одржуваат на некое ниво.

Одамна реков дека е потребна нова, стручна стратегија со мерки и активности кои ќе придонесат да се подобри состојбата. Тоа значи, да се одржува наталитетот, да се намалува морталитетот, а што е најважно, да се направат големи напори за да се намали иселувањето, особено на младото население, на високообразованиот и стручен кадар. Во спротивно, ќе се зголемува бројот на старо население и веќе се чувствува тоа – нема доволно работна рака, особено стручни лица за задоволување на потребите на пазарот на трудот.

Не само кај нас, слични појави има речиси на целиот Балкан. Затоа сè поголем број земји преземаат мерки преку изработка на стратегии, формирање национални, демографски совети, отворање министерства за популациона политика и тоа не само за иселувањето во други земји, туку и за иселувањето од руралните во урбаните средини. Таквите трендови можеби не можеме да ги спречиме, ама можеме да ги ублажиме. Пред сè, да го зголемиме наталитетот.

(Авторот е поранешен директор на Државниот завод за статистика и демографски аналитичар)