Борбата за родова рамноправност бара подеднаква заложба на жените и мажите. Ова го нагласи пратеничката Даниела Колева од редовите на СДСМ, член на Комисијата за еднакви можности на жените и мажите, на почетокот од интервјуто за родова еднаквост.

Што според вас значи родова рамноправност и колку нашата земја е спремна за нејзино имплементирање?

-Родовата рамноправност во нашата држава, е загарантирана со Устав, како највисок правен акт во државата и како фундаментално човеково право претставува една од најважните цели и приоритети. Родовата рамноправност и зајакнувањето на жените преставува едно од фундаменталните начела на демократија во општеството, родовата еднаквост значи подеднаква видливост, еманципирање, одговорност и учество и на жените и на мажите, во сите сфери на јавниот и приватниот живот.

Политиките кои ги водиме како држава е неопходно да се родово сензитивни и тие треба да ја имаат предвид социјалната реалност, имајќи предвид дека секое општество е составено од жени и мажи кои имаат различни потреби. Иако правниот статус на жените е далеку подобрен со текот на времето, сепак, и многу години по донесувањето на Декларацијата за еднаквост на жените и мажите, премостувањето на јазот помеѓу родовата еднаквост во пракса и во законските рамки сè уште преставува предизвик за поголем број земји, па и за нашата земја.

Што конкретно прави државата институционално, за унапредување на родовата еднаквост?

-Нашата земја е потписничка на Пекиншката декларација и на Платформата за акција (1995) со која се обврзува на подобрување на статусот на жените и нивно зајакнување во јавниот и во приватниот живот. Имајќи предвид дека сме земја кандидат за членство во ЕУ, со оваа стратегија се потврдува уште еднаш почитувањето и унапредувањето на европските стандарди и практики за постигнување на родовата еднаквост. Во оваа насока треба да се спомене дека директивите и препораките на ЕУ за рамката за еднакви можности на жените и мажите се имплементирани во домашното законодавство. Со ова, одговоривме на обврските од Спогодбата за стабилизација и асоцијација.

Земја членка сме на Советот на Европа и ги делиме заложбите за обезбедување соодветно ниво на социјална заштита, особено за најранливите категории граѓани. Стратешките приоритети на Стратегијата за родова еднаквост на Советот на Европа 2018–2023 се фокусираат на превенција и борба против родови стереотипи и сексизам, превенција и борба против родово базирано насилство, еднаков пристап до правда за жените, балансирано учество на жените и на мажите во донесување одлуки, заштита на правата на жените и на девојките.

Бевме меѓу првите држави што ја ратификуваа Истанбулската конвенција во 2017 година, по што започна процесот на нејзина имплементација. Конвенцијата за спречување и борба против насилството врз жените и домашното насилство (Истанбулска конвенција) е сеопфатниот документ во областа на насилство врз жените и таа претставува основа и обврска особено во активности кон препознавање, превенција и заштита на жените и на девојчињата од насилство, како и од семејното насилство.

Унапредувањето и доуредувањето на прашањето за воспоставување на еднаквите можности и еднаков третман на жените и мажите беше регулирано со новиот Закон за еднакви можности на жените и мажите. Донесувањето на овој закон значеше дополнително унапредување на правната рамка за еднаквите можности на жените и мажите и родовата еднаквост во нашата држава.

На кој начин државата ги зајакнува жените за да можат да бидат финансиски и економски стабилни?

-Министерството за економија изготви Стратегија за развој на женското претприемништво со Акциски план кој ќе се имплементира во периодот 2019-2023, која има за цел економско јакнење на жените преку создавање на поволна бизнис клима и обезбедување поддршка за развој на нивниот претприемнички потенцијал, со што ќе се придонесе кон развојот на постоечките и отворање на нови претпријатија, креирање на нови работни места, а со тоа и јакнење на целокупната економија.

Заложбите за напредок на родовата еднаквост се забележуваа во зголеменото субвенционирање на претпријатија во сопственост и управувани од жени. Главен приоритет на полето на економијата е активација на женското население и зголемено учество на пазарот на труд. Овој приоритет е високо поставен во други стратегии на национално ниво кои се однесуваат на унапредување на економијата и зголемување на вработеноста. Зголемената активација и поголемото учество на пазарот на труд се поврзани со квалитетот на работа на жените, во однос на формалното вработување и работата со полно работно време, како и со воспоставените мерки и сервиси за поддршка за усогласување на приватниот и професионалниот живот на жените, каде што спаѓаат флексибилното работно време, родителското отсуство за мажите, квалитетот на работните договори и слично.

Министерство за економија спроведува финансиска поддршка на жени
претприемачи, субвенционира претпријатија што се во сопственост на жени и со кои управуваат жени. Агенцијата за поддршка на претприемништвото со Програмата за поддршка на претприемништвото, конкурентноста и иновативноста на малите и средните претпријатија, со Програмата за изменување на Програмата за поддршка на претприемништвото, конкурентноста и иновативноста на малите и средните претпријатија, предвиде 11 мерки и програмски активности. Со Програмата, реализирана е финансиска поддршка за целните групи невработени жени и претприемачи преку програмски активности. Поддршка на самовработување (претприемништво), ваучерски систем на советување, стандардизирани менторски услуги и поддршка на женско претприемништво преку обуки, со цел информираност на жените, за инструментите за финансиска поддршка на женско претприемништво, стопанства.

Поддршка за економската активност на жените земјоделки со дополнителни директни плаќања, со Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство, во Националната програма за земјоделство и рурален развој за периодот 2018-2022, има воведено специфична мерка наменета за жените кои живеат во руралните средини и кои се дел од земјоделско стопанство. План е преку мерката да се даде поддршка во вид на неповратни грантови во висина од 180.000 денари по корисник, која за оваа година е двојно зголемена, 360.000 денари, за вршење на дополнителна дејност во рамки на земјоделското стопанство. Тоа подразбира дека жените ќе можат да започнат со преработувачка или занаетчиска дејност, користејќи ги ресурсите од сопственото производство и преку додавање дополнителна вредност на производите ќе овозможат поголеми приходи. Во тој контекст, согласно член 92 од Законот за земјоделство и рурален развој во Програмата за финансиска поддршка на земјоделството и руралниот развој за 2019 година, предвидена е мерката 115-поддршка за активен женски член во земјоделското стопанство, како неповратна финансиска поддршка за инвестиции, што ќе придонесат за развој на руралните средини и се доделуваат на женски член од семејството, запишан во ЕРЗС–единствен регистер на земјоделски грант за преработувачки активности на земјоделско стопанство и поволности, при рангирањето на проектите од новата програма ИПАРД, со дополнителни 20 бода кај мерката 1 и 10 бода кај мерките 3 и 7.

За да се подобри рамнотежата помеѓу домашните обврски и работата на жените, за нивно поголемо учество на пазарот на трудот, се прошируваат националните капацитети за грижа и образование на деца на предучилишна возраст и продолжено е работното време на градинките, за поддршка на родителите што работат до подоцна и за викендите.
Токму тоа е приоритет, воведување мерки за вклучување на жените од неформалната економија во формалната, формализирање на работата што тие ја вршат. Кон тоа ќе
придонесе отворањето повеќе услуги за деца и стари лица, воспоставување мерки за вреднување на работата на грижа и слично.

Овде ќе го споменам фактот дека во последните 4 години се изградени 65 градинки на територијата на цела држава, со посебен акцент на селата и руралните средини, што овозможува жената да може да излезе на пазарот на трудот и да биде финансиски постабилна.

Спроведувањето на социјалната услуга „Помош и нега во домот”, значајно го унапредува квалитетот на живот на возрасните лица, а бенефитот е обостран, како за корисниците кои добиваат индивидуализирана квалитетна услуга во нивните домови, а дополнително се ангажираат негуватели коишто се лица долго време отсутни од пазарот на трудот, тешко вработливи лица, лица коишто не го заокружиле своето образование и овозможуваме да заработуваат за сопствена егзистенција. На тој начин се подобрува и нивниот животен стандард и генерално го подобруваме животот на сите чинители во една заедница, но индиректно се ослободуваат и жените во домот, коишто претходно биле ангажирани за нега на возрасните лица, да излезат на пазарот на трудот. Оваа услуга ја користат 900 корисници, а околу 300 негуватели, но и драстично повеќе, ќе ја даваат услугата.

Дали жените се во можност да демонстрираат политика исто колку и мажите?

-Секако дека можат и во политиката, со сите можни обврски, жените се во состојба да го сносат сиот товар на денешницата , да го воспостават потребниот баланс и да одговорат соодветно и најдобро и на работното место и во семејството и во политиката. Сметам дека со зголеменото учество на жените во политиката, се подобрува аспектот и перцепцијата на креирање на можности, на идни мерки и насоки на движење на општеството, поточно жените се тие кои го движат општеството.

Ако говориме за жените во политиката и нивната застапеност, се радувам и горда сум што мојата партија секогаш се водела од начелото за родова рамноправност и го започна овој процес поодамна, со што стана пример во родовата рамноправност кој треба да го следат сите останати политички партии. Со сите статутарни интервенции во поглед на определување еднакви квоти, се овозможи жените повеќе да бидат застапени во сите работни тела на партијата , а со тоа индиректно се наметнува една нова состојба на присуство на жената во сите делови на општеството.

Со самата застапеност на изборните листи на кандидати со кои 50 проценти беа жени, се даде можност во Законодавниот дом, како пратеници, да се интегрираат повеќе жени.
Со најновите статутарни измени во партијата, жените претседатели на Форум на жени во рамки на партијата, имаат еднакво право на глас на локално ниво и на централно ниво. Со тоа јасно покажуваме дека жените се важни и клучни и при донесување на важни одлуки.

Ова нека биде мотив и охрабрување на сите политички субјекти да воведат еднаква застапеност на жените и мажите , што ќе имплицира целосна 50 отсто застапеност на жените во Собранието. Колку за споредба, за учеството на жените во политиката, во првите парламентарни состави од осамостојувањето имало по 3 жени , додека во моменталниот состав има вкупно 50 жени.

Потребно и неопходно е зголемување на бројот на жени на позициите на донесување одлуки во извршната власт, политичките партии, медиумите, спортот, локалната самоуправа, во сите области во кои нема воспоставени законски решенија
или квоти и каде што учеството на жените е многу ниско, според заложбата 50-50.

Зголемувањето на бројот на жени носителки на одлуки треба да се врши со стимулативни мерки, сензибилизација, подигнување на свеста, како и со обврзувачки законски мерки на кои е потребно сите заеднички да работиме. Особено е важно поттикнувањето на жените за учество во структурите на донесување одлуки во единиците на локалната самоуправа, каде што се носат одлуките и мерките што директно влијаат врз квалитетот на животот во локалните единици.

Дали жените се доволно гласни и дали има кој да го слушне нивниот глас?

-Како жена пратеник секогаш говорам во име на голем број жени, чиј глас треба и мора да биде слушнат, прифатен и чии потреби се од суштинско значење за понатамошниот тек на укинување на стереотипите, кои можеби не како претходно, но се уште се дел од нашето општество.

Високата свест за можностите, способностите, вештините, моќта која ја поседуваат жените, вистинската медиумска пропаганда, реални практики и добри примери од секојдневниот живот, со паралелна поддршка од институциите , со цел економско зајакнување, е клучниот фактор за понатамошниот тек на движење. Едно е јасно, за да постои вклучување на родовите перспективи во главните текови, неопходно е интегрирање на родовата перспектива во секоја фаза на процесот на градење, донесување, спроведување, следење и евалуација на политики – притоа, имајќи го предвид постојаното промовирање и унапредување на еднаквоста меѓу жените и мажите.

Работењето кон целта за постигнување на вистинска родова рамноправност и справување со постојните нееднаквости, многу често значи да се работи различно со жените и мажите и да се признае дека мажите и жените често имаат различни потреби и приоритети, се соочуваат со различни пречки, имаат различни аспирации и придонесуваат кон развојот на различни начини.

Во овој контекст, сметам дека ние жените ќе издејствуваме целосна рамноправност кога ќе можеме да работиме во свое име, со силен глас за да обезбедиме нашите гледишта да бидат слушнати и земени предвид. Тоа значи, унапредување на вклученоста на жените како и на мажите во консултациите и во донесувањето на одлуки на сите реални и можни нивоа.

Еден од клучните чекори во демократизацијата на општеството и доследно почитување на човековите права е обезбедувањето еднакви можности за жените и мажите . Нашата Влада е подготвена и постојано работи на тоа, а земајќи ги предвид последните неколку години во кои со силен интензитет работи за реализација на соодетни мерки и политики од родов аспект, вклучувајќи го и родово одговорното буџетирање , верувам дека уште посилно ќе продолжи , заедно со поддршката од сите нас , да работи на системско унапредување на родовата еднаквост и елиминирање на сите форми на насилство врз жените.

На нас останува заради политичка, економска и социјална рамноправност , секојдневно и континуирано да дејствуваме против родови стереотипи и да се трудиме да овозможиме услови за еднакви можности за сите граѓани. Родовата еднаквост не е само прашање на фундаментални човекови права, туку и основа за просперитет и одржлив развој. И затоа, со цела наша заложба преку законска регулатива и спроведување на стратегијата, ќе воспоставуваме спроведување на принципот на еднакви можности на жените и мажите во политичката, економската, социјалната, образовната, културната, здравствената, граѓанската и било која друга област од општествениот живот.

Воспоставувањето на еднакви можности е обврска на целото општество, на сите субјекти во јавниот и приватниот сектор и претставува отстранување на пречките и создавање услови, за остварување на потполна еднаквост меѓу жените и мажите.