Глобалната енергетска криза, предизвикана од комбинирани фактори какви што се зголемената побарувачка за енергија по пандемијата на ковид-19, геополитичките тензии и прекините во синџирите на снабдувањето, ја погоди светската економија во неочекуван и значаен обем. Северна Македонија, како мала земја во развој, се наоѓа пред значителни предизвици во однос на енергетската стабилност и економскиот раст. Од новата влада се очекува да се справат со овие проблеми преку стратегиски капитални инвестиции и одговорно управување со јавните финансии. Лидерот на победничката ВМРО-ДПМНЕ Христијан Мицкоски веќе најави дека планира инвестиции до 500 милиони евра во капитални проекти во енергетскиот систем, нагласувајќи дека преговорите за овие инвестиции се финализирани. Оваа најава сугерира дека новата влада има сериозни намери да го подобри енергетскиот сектор и да ја зајакне економијата на Северна Македонија.
Енергетската криза има многу димензии што влијаат врз економијата на државата. Прво, зголемените цени на енергенсите доведуваат до повисоки производствени трошоци и инфлација. Второ, недостигот на енергетски ресурси може да доведе до прекини во производството, што директно влијае на индустриската продуктивност и на извозот. Конечно, зависноста од увоз на енергенси ја прави земјата ранлива на глобалните енергетски шокови. Со тоа што преговорите за инвестиции до 500 милиони евра во капитални проекти во енергетскиот систем се финализирани во рекордно време, се поставуваат прашања за ефикасноста и реалноста на овие најави. За Мицкоски и неговата влада, брзото завршување на преговорите претставува важен сигнал за нивната решителност и капацитет да привлечат значајни инвестиции. Сепак, останува да се види дали овие најави ќе се реализираат на начин што ќе има долгорочно стратешко влијание.
Стратешките цели на овие инвестиции зависат од неколку клучни фактори. Прво, колку брзо и ефективно ќе се имплементираат овие капитални проекти? Доколку проектите се спроведат соодветно, тие можат да ја зголемат енергетската независност на земјата, да ја подобрат енергетската инфраструктура и да придонесат за економски раст. Второ, транспарентноста и отчетноста во управувањето со овие инвестиции се клучни за избегнување на корупција и за осигурување дека средствата ќе бидат искористени на најдобар можен начин. И трето, дали овие инвестиции се дел од поширока и добро координирана стратегија за економски развој и модернизација на енергетскиот сектор?
Ако се исполнат овие услови, капиталните инвестиции во енергетскиот сектор можат да имаат длабок и позитивен ефект врз економијата. Тие би можеле да создадат нови работни места, да поттикнат иновации и да ја зголемат конкурентноста на земјата на глобалниот пазар. Од друга страна, доколку овие најави останат само празни ветувања, без вистинска имплементација, тоа би можело да доведе до разочарување и недоверба кај јавноста, и да ги ослабне напорите за долгорочен економски развој.
Во секој случај, на новата влада на Мицкоски ќе ѝ биде потребна силна поддршка од сите релевантни актери, вклучувајќи го приватниот сектор, академските институции и меѓународните партнери, за да се осигури дека овие инвестиции ќе донесат вистински придобивки за земјата. Ова е историска можност за трансформација на енергетскиот сектор и за зајакнување на економијата, која не смее да се пропушти. За да се надминат овие предизвици, потребни се значајни капитални инвестиции во енергетскиот сектор. Тие вклучуваат обновливи извори на енергија, модернизација на енергетската инфраструктура и поддршка за иновативни енергетски решенија…
За да успее новата енергетска стратегија што би ја спровела новата влада, би требало да следат одредени стратешки насоки како на пример: интегриран пристап кон енергетската политика, инвестирање во образование и обука, промоција на јавно-приватни партнерства и поддршка за малите и средни претпријатија. Притоа, потребно е вклучување на различни заинтересирани страни (влада, приватен сектор, академски институции) во креирањето сеопфатна енергетска политика што ќе го адресира краткорочниот и долгорочниот енергетски предизвик. Од умешноста и справувањето со предизвиците, зависи и одговорот на прашањето: Ќе се спаси ли енергетскиот сектор во Република Северна Македонија со 500 милиони евра? Овие инвестиции претставуваат значаен чекор кон енергетска стабилност и економски раст, но успехот ќе зависи од брзината и ефикасноста на имплементацијата, транспарентноста и отчетноста во управувањето со средствата, како и од интегрираната и координирана стратегија за долгорочен развој. Ако овие фактори се исполнат, инвестициите ќе имаат длабок позитивен ефект врз енергетскиот сектор и економијата. Сепак, ако останат само на ниво на ветувања, тогаш шансата за трансформација и просперитет ќе биде пропуштена.

(Авторот е економски аналитичар)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“