Предлог-законот за преиспитување факти и докази во судската постапка на пратеникот Павле Трајанов, со кој се цели за триесетина случаи за кои постои сомнеж дека се монтирани да биде повторено судењето, предизвика низа реакции во правосудната фела. Познавачите ја преиспитуваат содржината на предложеното законско решение, за кое пак поддршка најавија и пратениците од владејачката коалиција, иако не безусловна.

Коалициските партнери на Трајанов, од СДСМ, најавија дека сепак текстот ќе треба да претрпи амандмански интервенции, по што би дале зелено светло. Сепак, засега не се знаат конкретните делови во кои ќе се менува текстот, но правниците се надеваат дека финалната верзија ќе е далеку поинаква од првичната, бидејќи, како што велат, предлогот се коси со голем број одредби од веќе постоечки закони.

Прашан за мислење околу членот од предлог-законот со кој ќе се повторува судската постапка за предмети чии пресуди алудираат на политичка заднина, со што прибирањето на докази повторно би паднало на плеќите на судовите, претседателот на Кривичниот суд, Иван Џолев одговори дека не е запознаен со текстот и затоа не би коментирал, но додаде дека повторување на постапка поради нови докази веќе постои како инструмент во актуелниот Закон за кривична постапка.

Од друга страна, пак, предлагачот смета дека правата од новиот закон треба да важат и за лицата што веќе ја повториле постапката, од причина што сега различен би бил основот, односно поради неправилна примена на правото и пристрасна и неточна проценка на факти и докази.

Извршната директорка на коалицијата „Сите за правично судење“, Натали Петровска, исто така смета дека ваков вонреден правен лек постои, кој може да се применува во низа случаи, па дури и ако се утврди користење лажен доказ, лажна изјава, се докаже дека судија кој ја донел пресудата направил кривично дело и други.

– Оттука и заклучокот дека ова предвидено решение е во спротивност со она што постоечкиот закон кој го уредува постапувањето во кривичната постапка, предвидува. Дополнително што, секогаш кога странки во постапката сметаат дека имаат повреда на некои права загарантирани во Европската конвенција за човекови права, имаат можност да поднесат апликација во Европскиот суд за човекови права со кои ова би се констатирало, а воедно ова е и еден од условите за повторување на постапката. Оттука навистина сметам дека постоечкиот Закон за кривична постапка како закон кој го уредува водењето на постапката дава доволно можности доколку некој се сомнева во постапувањето во конкретен предмет, да се повика на него и да се обиде да го докаже тоа, вели Петровска, додавајќи дека во текстот не се изземени ниту граѓанските спорови.

Полемики се покренаа и околу можноста која ја дава членот 7 од предлог-законот, со што се регулира можноста судот по сопствена иницијатива да прибира докази и да ги бара од државни органи каде тие се наоѓаат, но и самиот да истражува факти кои не ги посочил подносителот, бидејќи со оглед на временскиот период кога се завршени предметите сега тешко ќе се дојде до докази.

– Овој пристап на прибирање докази за потребите на една судска постапка е во апсолутна контрадикторност со постоечките одредби на Законот за кривична постапка. Особено откако и онаа мала можност која што судот ја имаше за прибирање на докази во текот на постапката согласно претходниот Закон за кривична постапка, по целосната транформација на постапката од инвизиторна во акузаторна, е напуштена и повеќе не се дозволува. Странките на постапката се оние кои ги обезбедуваат и предлагаат доказите на судот, во случајов обвинителството и одбраната, нагласи Петровска.

Од истата причина, односно потешкотиите при прибирањето докази, професорот по кривично право Гордан Калајџиев се сомнева во успешноста на новиот предлог-закон.

– Ја покренав иницијативата за ваков закон пред четири години, но властите ова не го прифатија. Сега веќе не можат да се прибават доказите и целата процедура ќе е исклучително комплицирана поради долгиот временски период. Да го прифатеа предлогот тогаш сега ќе имаше друг ефект од помпезно најавуваното „доаѓа правда“. Токму повторената постапка за монтираните случаи беше причина да се распадне Советот за реформи во правосудството, изјави универзитетскиот професор Калајџиев, според кого, од правен аспект, ќе нема проблем да се уреди ова прашање и покрај постоечкиот ЗКП.

Предлогот на Павле Трајанов е веќе во Собранието, а доколку се изгласа би овозможил за најмалку 30 случаи да биде повторена постапката и сите докази и факти да бидат преиспитани, а меѓу случаите кои пратеникот ги посочува се „Шпион”, „Агент”, „Детонатор”, „Змиско око 1″, „Змиско око 2″, „Метастаза”, „Ликвидација”, „Калдрма”, „Ровер” и „Музеј на Македонија”.