Враќањето на Доналд Трамп во Белата куќа во јануари 2025 година донесе ненадејна промена во американската надворешна политика кон Москва. Иако новата администрација се обиде да му подаде рака на соработка на Владимир Путин и евентуално да ја заврши војната во Украина, рускиот претседател не покажа подготвеност да се откаже. Ова не е изненадувачки, бидејќи војната во Украина стана клучен столб на внатрешната легитимизација на Путин. Според неговата идеологија, конфликтот со Западот не е само геополитичка пресметка, туку и прашање на опстанок на режимот.

Откако се врати на власт во 2012 година, Путин започна процес на дистанцирање од либералните вредности на Западот. Тој процес се забрза по инвазијата на Украина во 2022 година. Воведувањето на воена економија, идеолошката мобилизација на општеството и репресијата врз елитите ја трансформираа Русија во нешто што сè повеќе личи на Северна Кореја – изолирана, милитаризирана и идеолошки затворена држава, пишува „Форин Аферс“.

Ерозија на елитата и внатрешни конфликти

Една од најголемите внатрешни закани за владеењето на Путин доаѓа од самите руски елити. До неодамна, повеќето високо рангирани бизнисмени и бирократи играа според правилата на „тивкиот договор“: политичка пасивност во замена за економска слобода. Сепак, тој пакт пропадна за време на бунтот на Евгениј Пригожин во 2023 година, кога ниту една значајна личност не застана во одбрана на Кремљ.

Ова беше знак за Путин дека мора да го преуреди системот на моќ.

За таа цел, тој постепено ги отстранува традиционалните бизнис и бирократски елити, заменувајќи ги со ветерани од војната во Украина и лојалисти без лична база на моќ. Програмата „Време на херои“ од 2024 година има токму таа цел – трансформација на воените заслуги во политичка моќ.

Економијата на работ на колапс

На прв поглед, руската економија покажа завидна отпорност. Но, таа илузија беше одржувана првенствено со помош на резервите, високите цени на нафтата и неефикасните санкции. Сепак, воените трошоци експлодираат – од 65,9 милијарди долари во 2021 година на 149 милијарди долари во 2024 година. За 2025 година, воените трошоци сочинуваат 32,5% од државниот буџет. Во исто време, социјалните бенефиции се намалуваат, а даноците се зголемуваат.

Буџетските дефицити се натрупуваат, а Националниот фонд за благосостојба се празни. Државата дури и прибегнува кон печатење пари, со што дополнително ја поттикнува инфлацијата, која до март 2025 година надмина 10%. Ослабената рубља, високите каматни стапки и хроничниот недостиг на работна сила се закануваат целосно да ја дестабилизираат економијата. Клучните индустриски претпријатија преминуваат во рацете на сојузниците на режимот, додека приватниот капитал е ефикасно заробен во земјата.

Војна против сопствените граѓани и претприемачи

По 2022 година, Кремљ започна со национализација на странски компании, а од 2023 година и на руски компании. До март 2025 година, повеќе од 400 компании вредни 30 милијарди долари беа национализирани. Меѓу нив се „Вајлдберис“, аеродромот Домодедово, како и многу прехранбени и хемиски компании. Правните основи за овој грабеж се сè повеќе произволни – често се користат стари договори за приватизација со процедурални недостатоци.

Во април 2025 година, Уставниот суд практично го укина застарувањето за преиспитување на договорите за приватизација, правејќи ги сите големи приватни капитали потенцијални цели. Во оваа средина, лојалноста кон режимот повеќе не ги штити дури ни неговите долгогодишни сојузници – единствената заштита е личниот однос со Путин.

Менталитет на тврдина

Најновиот чекор во напорите на Кремљ да ја преобликува руската држава е идеолошка трансформација. Уште од 2012 година, Владимир Путин се стреми да изгради и наметне доминантна идеологија заснована на нелиберални вредности и историски ревизионизам. Идеите што некогаш им припаѓаа на маргините – како оние што ги промовираше антимодерниот тинк-тенк „Изборски клуб“ – добиваат прифаќање кај пошироката јавност, вклучително и идејата дека Русија е „опсадена тврдина“. Сепак, Кремљ не успеа да понуди позитивна визија за иднината на земјата.

Наместо тоа, во обид да го спречи незадоволството во услови на економски тешкотии, тој ги засили напорите да ги изолира руските граѓани од независни извори на информации. Независните медиуми беа брутално потиснати, а бројот на политички затвореници го надминува оној од доцниот советски период.

Овие меѓусебно поврзани мерки одразуваат сеопфатен напор за изградба на држава која наскоро ќе поседува многу од карактеристиките на севернокорејскиот модел. Путин ги усвои принципите на автархична самодоволност и други идеи што потсетуваат на севернокорејската идеологија Џуче – доктрина формулирана од Ким Џонг Ил во 1982 година за да се нагласи националната економска и воена независност. Од почетокот на целосната војна во Украина, Путин, исто така, склучи воен сојуз со Пјонгјанг и сега ги преобликува руските елити на начини што потсетуваат на општествената хиерархија на Северна Кореја.

Малку е веројатно дека Кремљ наскоро ќе се откаже од овој проект. Вродената нефлексибилност на структурата на мафијашката држава, трансформацијата на елитите (прво преку самоселекција пред 2022 година, а потоа преку присилна реорганизација), растечкото потпирање на носители на принуда, како и долгорочното идеолошко формирање на граѓаните, дополнително го зајакнаа свртувањето на режимот кон севернокорејскиот модел. Покрај тоа, опстанокот на новиот систем бара постојано одржување на конфронтација со Западот, кој стана клучен извор на легитимитет на Путин, со задолжително прогласување на повремени „победи“ во таа борба. Овие фактори создадоа маѓепсан круг.