Победата на проевропската партија на парламентарните избори во Молдавија беше лакмус тест во поранешната советска република, каде што руското мешање и кампањите за дезинформации инвестираа милиони за да ја спречат земјата да се приклучи на европскиот тек.

Владејачката Партија за акција и солидарност (ПАС) лесно го победи противкандидатот од прорускиот Патриотски блок. Иако маргината на победа беше многу помала отколку пред четири години, ПАС сепак освои нешто повеќе од 50% од гласовите – доближувајќи ја Молдавија, најсиромашната земја во Европа, еден чекор поблиску до пристапување кон Европската Унија.

Пред две години, победата на ПАС изгледаше многу помалку веројатна поради масовните протести поради зголемувањето на цените на енергијата и други егзистенцијални прашања. Но, триумфот во неделата, исто така, донесе неколку лекции за Европа како целина, објави СИ-ЕН-ЕН.

Влоговите беа високи. Кратко пред изборите, Европскиот совет за надворешни односи го нарече гласањето тест за отпорноста на Европа.

„Зајакнатите партии или блокови поврзани со Кремљ би создале директен безбедносен ризик на југозападната граница на Украина и би обезбедиле централна база од која Русија би можела да дејствува против земјите од ЕУ“, се вели во соопштението.

Полска, Германија и Франција во заедничка изјава во понеделник изјавија дека имало „невидено руско мешање, вклучително и купување гласови и дезинформации“.

Обраќајќи се до народот на Молдавија и претседателката Маја Санду, полскиот премиер Доналд Туск напиша на мрежата X:

„Вие исто така ја запревте Русија во нејзините обиди да ја преземе контролата врз целиот регион. Добра лекција за сите нас“.

Лекцијата: влијанието на економската поддршка од ЕУ во време кога американскиот интерес се намали, како и широката соработка со Молдавија во борбата против проруските кампањи за дезинформации.

Во текот на изминатите неколку години, Европа и Соединетите Американски Држави обезбедија финансирање за владата додека таа се соочуваше со протести поради енергетските тарифи, инфлацијата и економскиот пад.

Во 2023 година, УСАИД објави 300 милиони долари помош за подобрување на енергетската безбедност на Молдавија, наспроти она што амбасадата на САД го нарече „долготрајни обиди на Кремљ да ја претвори енергијата во оружје и да ја загрози независноста на Молдавија“.

Но, намалувањата на финансирањето на УСАИД за време на администрацијата на Трамп ефикасно замрзнаа речиси 500 милиони долари помош, а Европа мораше да го надомести застојот – и го стори тоа.

Молдавија треба да добие повеќе од 2 милијарди евра помош од ЕУ помеѓу 2025 и 2027 година, клучна финансиска инјекција насочена, меѓу другото, кон „зајакнување на енергетската независност од Русија“, соопшти Брисел.

Времето беше исто така клучно, бидејќи проевропската влада заостанува на анкетите поради зголемената сиромаштија и наглиот пад на БДП на Молдавија. Покрај тоа, со европска поддршка, молдавските власти водеа енергична кампања против руското влијание.

Оваа година, ЕУ распореди таканаречен хибриден тим за брза реакција за да ѝ помогне на Молдавија да се бори против странското мешање и да ѝ даде на владата пристап до европскиот резерват за сајбер безбедност. Исто така, создаде регионален центар за Европската опсерваторија за дигитални медиуми (EDMO) за да се фокусира на руската дезинформација во Молдавија и пошироко.

Во јуни, ЕУ ги собра претставниците од Google, Meta и TikTok со молдавски претставници и граѓанското општество за да идентификуваат кампањи за дезинформации. Безбедносната служба на Молдавија последователно откри лажни профили генерирани од вештачка интелигенција кои ширеле координирана пропаганда на Фејсбук, Телеграм и ТикТок.

Основачот на Телеграм, Павел Дуров, изјави за време на викендот дека минатата година „француските разузнавачки служби ми пристапиле преку посредници, барајќи од мене да ѝ помогнам на молдавската влада да цензурира одредени канали на Телеграм пред претседателските избори во Молдавија“.

Тој додаде дека за возврат му било кажано дека „француските разузнавачки служби ќе „кажуваат убави работи“ за мене на судијата кој наредил мое апсење“.

Француското Министерство за надворешни работи одговори во понеделник дека Дуров „сака да изнесува обвинувања додека се во тек изборите. По Романија, Молдавија“.

Молдавската влада, исто така, презеде мерки против проруските групи. Пред две години, проруската партија предводена од Илан Шор беше забранета. Шор е бизнисмен со врски со Русија, обвинет за кражба на милијарди долари од молдавските банки во 2014 година. Тој беше прогласен за виновен за измама, но негираше каква било вмешаност.

Минатата недела, властите приведоа повеќе од 70 лица и запленија пасоши, пари и оружје во врска со наводен заговор за предизвикување немири. Истрагата, која вклучуваше околу 250 рации низ целата земја, ја водеше канцеларијата на специјалниот обвинител тесно поврзана со европските агенции.

Комесарот за проширување на ЕУ, Марта Кос, изјави дека молдавската влада покажала отпорност и способност да се спротивстави на силите што би сакале да ја видат земјата како отстапува од својот европски пат.

Москва, исто така, ја раскажа својата приказна. Во понеделник, Кремљ ги обвини молдавските власти за задушување на поддршката од опозицијата, тврдејќи дека има премалку гласачки места за Молдавците што живеат во Русија.

„Ова не е прашање на обид на Русија да влијае врз некого; ова е незадоволство на голем дел од молдавското население што не им е дадено право да гласаат на изборите“, изјави портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков, минатата недела.

Гласањето во отцепениот регион на Молдавија, Транснистрија, каде што се стационирани повеќе од 1.000 руски војници, беше исто така попречено кога изборната комисија затвори четири избирачки места поради „можна дестабилизација“ и закани. Опозицијата во понеделник тврдеше дека најмалку 200.000 луѓе биле спречени да гласаат.

Победата на ПАС веројатно нема да ги запре операциите на руско влијание.

Пред две години, СИ-ЕН-ЕН  објави за таен план изготвен од руската безбедносна служба ФСБ, во кој беа детално опишани сценарија за дестабилизација на Молдавија – вклучувајќи поддршка за проруски групи, користење на православната црква и закани за прекин на снабдувањето со гас.

Документот наведуваше 10-годишна стратегија за влечење на Молдавија во сферата на влијание на Русија и се чини дека е изготвен во 2021 година од страна на Дирекцијата за прекугранична соработка на ФСБ.

Во него беа наведени цели, вклучувајќи „спротивставување на експанзионистичките политики на соседот на Молдавија, Романија“, и спротивставување на соработката на Молдавија со НАТО, како и „создавање стабилни проруски групи за влијание“ во Молдавија.

Но, овие избори покажаа дека во Молдавија постојат силни струи против враќањето во руската орбита. Молдавската дијаспора, околу една третина од гласачите, излезе во голем број и веројатно ќе биде многу попроевропска од постарото и посиромашно население во земјата.

Помладите Молдавци се исто така попроевропски, како што беше очигледно минатата година кога гласаа на референдум за тоа дали Молдавија треба да бара членство во ЕУ.

Како и во соседна Украина и Грузија, друга поранешна советска република, борбата помеѓу железната прегратка на Русија и иднината поблиску до Европа ќе продолжи.