Во минатогодишниот извештај за „состојбата на нацијата“, поранешниот гувернер на Европската централна банка Марио Драги пресмета дека на Европската Унија ѝ се потребни годишни инвестиции од 750 до 800 милијарди евра до 2030 година ако сака нејзината економија да биде конкурентна на светскиот пазар. Каде да се најде толкав капитал? Од објавувањето на извештајот на Драги до пред неколку денови, европските официјални лица бараа одговори на тоа прашање. Притоа, тие мораа да бидат многу внимателни при предлагањето инвестициски мерки за стимулирање на растот.

Задолжувањето од страна на земјите членки и на Унијата како целина носи висок ризик од криза на националниот долг, а печатењето пари во секој момент може да доведе до експлозија на инфлацијата. Поради лошите искуства и ризикот од корупција, се откажаа од идејата државата да биде главен инвеститор, кој, со помош на специјално дизајнирани фондови, ќе ги поттикне инвестициите во приватниот сектор на економијата (енергетска транзиција, брзи технолошки промени, иновации и воена индустрија).

За да може европската економија да се натпреварува со економиите на Соединетите Американски Држави и Кина и да ја зачува стратегиската автономија во новите геополитички околности, мораше да се најде решение каде и како да се комбинираат приватните пари на граѓаните (33 милијарди евра) со инвестициските амбиции во стратегиските економски гранки, иновациите (како двигател на растот) и потребите за развој на приватните компании. И на 19 март, европската комесарка за финансиски услуги, Марија Луис Албукерки, го презентираше предлогот на Европската комисија наречен Унија за штедење и инвестиции (СИУ), за која таа ќе биде директно задолжена. Унијата за штедење и инвестиции е замислена како хоризонтален двигател на финансискиот екосистем што треба да ги поттикне инвестициите во стратешките цели на ЕУ. За да се постигне ова, европската влада предлага да се изгради пазар на капитал кој поефикасно ќе собира капитал од приватните заштеди.

Финансиска благосостојба

Задачата на комесарот е истовремено да го отклучи финансирањето потребно за транзицијата на индустријата на ЕУ и да ја зачува финансиската стабилност, да го забрза интегрирањето на европскиот пазар на капитал, да обезбеди компаниите да имаат подобар пристап до капитал и да им овозможи на граѓаните да ја подобрат сопствената финансиска благосостојба. „Европејците се меѓу најдобрите штедачи во светот, но нивните заштеди се во голема мера на банкарски депозитни сметки со ниска камата. И додека тие пари лежат во банките, Европа не успева да ги задоволи своите инвестициски потреби“, објасни комесарката Албукерки.

Целта на Европската комисија е да ги нагоди механизмите преку кои финансискиот систем на ЕУ ги канализира заштедите на домаќинствата во продуктивни инвестиции, да им обезбеди на граѓаните поширок пристап до пазарите на капитал, а на компаниите повеќе капитал за финансирање на развојот. Комесарката Албукерки и Европската комисија имаат огромна задача – да претворат повеќе од 33 милијарди евра заштеди на граѓаните (во суштина неактивни заштеди) во гориво на берзата што ќе ја лансира европската економија во светската технолошка орбита. Голем дел од овие инвестициски потреби се однесуваат на мали и средни претпријатија и иновативни стартап компании што не можат да се потпрат само на банкарски кредити. Овој најнов стратешки потег на владата на ЕУ во Брисел би можел накратко да се опише како американизација на европските финансиски пазари и на инвестициските модели воопшто.

Европа, патем, значително заостанува зад САД кога станува збор за пазарот на капитал, пазарот на обврзници, учеството на домаќинствата во финансирањето на компаниите, ризичниот капитал и институционалните инвестиции. На пример, берзата во Европската Унија учествува во БДП со 68 проценти, во Америка со 170 проценти, а во Јапонија со 120 проценти.

Европејците чуваат во просек 40 проценти од своите заштеди во банки со ниски каматни стапки, што е четири пати повеќе отколку во САД. Ова е многу значајна бројка бидејќи ја покажува културната аверзија на Европејците кон ризикот, што го задушува учеството на малите играчи на пазарот на капитал. Само една петтина од домаќинствата во еврозоната ги инвестираат своите заштеди во акции или фондови, додека во САД тој процент е над 50 проценти.

Институционалните инвеститори (пензиски фондови и осигурителни компании) управуваат со имот во вредност од 10,7 милијарди евра во Европа и 38,1 милијарди евра во САД.

И кога се набљудува деловната филозофија на компаниите, разликата е очигледна. Американските компании се потпираат на сопствен капитал и должнички хартии од вредност за финансирање на нивниот развој, а компаниите од ЕУ се потпираат на банкарски кредити и сопствен капитал кои не котираат на берзата. Ова е клучно ограничување за европските стартапи да обезбедат ризичен капитал „дома“ и затоа се принудени да ја напуштат Европа и да бараат финансирање во САД. Во Европската Унија, банкарските средства изнесуваат 300 проценти од БДП, а во САД само 85 проценти.

Наместо инвестирање – штедење

„Европа започна како култура на штедење, а не како култура на инвестирање. Европа сега радикално го менува тој модел“, смета Стефан Коен, виш извршен директор на американскиот инвестициски гигант, фондот „Блекрок“. Секако, „Блекрок“ веднаш почувствува „голема зделка“ во Европа и веќе сака да склучи неколку договори со европските банки за дистрибуција на широка палета на инвестициски производи со цел да привлече милиони нови европски инвеститори (домаќинства и поединци). Во следните три години, американскиот фонд сака да го удвои бројот на клиенти на европскиот пазар, од сегашните осум на 19 милиони. А „Ишерс“ (iShares), европската гранка на „Блекрок“, веќе имаше актива вредна еден билион долари во февруари.

Основањето на Унијата за штедење и инвестиции може да се смета и како продолжение на минатогодишниот повик на претседателката на Европската централна банка Кристин Лагард за „кантова промена“ во однесувањето и давањето приоритет на вистински интегриран пазар на капитал пред националната суверенистичка логика. Кога целта се гледа на овој начин, СИУ треба да биде стратешка алатка за ослободување на европскиот економски потенцијал.

Поврзувањето на личните заштеди со продуктивните инвестиции на компаниите ќе донесе големи придобивки за граѓаните бидејќи тие можат да остварат поголем поврат (заработка) од каматите што ги добиваат од заштедите, со што се зголемува семејното богатство и сигурноста во пензионирањето. Што се однесува до приватните компании и економијата на ЕУ, финансиските пазари ќе им обезбедат повеќе капитал за финансирање на растот, иновациите и создавањето работни места, отколку што можат да обезбедат државата и банките. Предуслов за овие придобивки е укинување на фрагментацијата на пазарот на капитал и создавање единствен пазар. Со години фрагментираните финансиски пазари го задушуваа (и продолжуваат да го задушуваат) економскиот потенцијал на Европската Унија, оставајќи ги малите и средните претпријатија без капитал и принудувајќи ги најпаметните европски иноватори на масовен егзодус во САД.

Европската комисија веќе пропиша клучни мерки за спроведување на СИУ. Меѓу нив се поттикнување на учеството на малите инвеститори на пазарите на капитал (соодветни даночни олеснувања), финансиско описменување на граѓаните, развој на секторот за дополнителни пензии, ревизија и драстично поедноставување на бројни директиви и регулативи, ревизија на Регулативата за Европскиот фонд за претприемнички капитал, пакет-мерки за пазарна инфраструктура, подобрување на прекуграничното обезбедување финансиски услуги, отстранување на преостанатите даночни бариери за прекугранични инвестиции и намалување на оперативните пречки со кои се соочуваат менаџерите кои управуваат со имотот…

Унијата за штедење и инвестиции (СИУ) може да се толкува и како ажурирање на Унијата на пазарот на капитал (ЦМУ), основана во 2014 година за време на шефот на Европската комисија, Жан-Клод Јункер, чија цел беше да се намали зависноста на Европа од банкарски кредити, да се мобилизира обилен приватен капитал, да се фокусира на најпродуктивните инвестиции и да се насочи преку границите, да се подобри и зајакне економската стабилност и да се стимулира економскиот раст.

Меѓутоа, ни повеќе од 55 регулаторни предлози и 50 иницијативи не помогнаа тој проект да заживее. Дури и по десет години, нема напредок – европските пазари на капитал остануваат фрагментирани, неразвиени и неспособни да се натпреваруваат на глобално ниво. Експерти како Атанас Пеканов, економист од Австрискиот институт за економски истражувања, како причини за слабиот напредок ги наведуваат опструкциите создадени од националните интереси и протекционистичките земји членки на ЕУ чии политичари се плашат дека ќе ја изгубат контролата врз нивниот домашен финансиски сектор. (Тоа, патем, би можела да биде клучната причина за противењето на Кина на создавањето заедничка валута од страна на БРИКС.)

Со основањето на Унијата на штедење и инвестиции, Европа конечно сфати дека приватниот капитал е првата и најдобра опција за стимулирање на инвестициите во стратегиските области и раст на целокупната економија. Ова е значително подобрување во споредба со сегашната банкарски ориентирана и етатистичка Европа, која живее со верувањето дека државните и банкарските пари се доволни за економски развој. Се очекува Унијата за штедење и инвестиции да создаде амбиент во кој пазарите на капитал ќе функционираат апсолутно подобро од порано. Во спротивно, европските компании сè помасовно ќе финансираат раст и иновации во странство, со што Европа ризикува дефинитивно да ја изгуби битката во глобалната конкурентност.

Преведе:
Теодора Циклевска

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО КОЛУМНИТЕ, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“