Беше 28 февруари 1998 година, кога група од 13 автори од Кралската слободна болница во Лондон ги објави резултатите од своето истражување во познатото списание „Лансет“, под наслов „Илеално-лимфоидно-нодуларна хиперплазија, неспецифичен колитис и продорно развојно нарушување кај деца“, односно, преведено на „обичен“ јазик „Зголемување на лимфоидните јазли на тенкото црево, неспецифично воспаление на дебелото црево и сеопфатно развојно нарушување кај децата“.

Написот почнува со тврдењето: „Испитавме последователна серија деца со хроничен ентероколитис и регресивно развојно нарушување“. Подоцна, сепак, се покажа дека не се работи за серија последователно примени мали пациенти со слични проблеми, туку за внимателно избрана група деца кои, обично без вистинска потреба, биле подложени на сурови инвазивни методи (колоноскопија со биопсија, лумбална пункција итн.), за да, во повеќето случаи без основа, им се прикачат непостоечки или спорни дијагнози.

Така, на девет деца им е дијагностицирано хронично воспаление на цревата, а истовремено и аутизам, а на едно е дијагностицирано цревно заболување, поствакцинален енцефалитис, поствирусен енцефалитис и нарушување од аутистичен спектар.

Авторите заклучуваат:

„Идентификувавме хроничен ентероколитис кај деца, кој може да биде поврзан со невропсихијатриска дисфункција“. Во повеќето случаи, симптомите се појавија по имунизацијата против сипаници, заушки и рубеола (заб на авт.: МРП-вакцина). Потребни се дополнителни истражувања за да се испита овој синдром и неговата можна поврзаност со оваа вакцина“.

Аутизам и сродни поими

За да се разбере приказната, неопходно е да се разјасни терминологијата. Продорното или сеопфатно развојно нарушување денес се нарекува нарушување на аутистичeн спектар. Во основата на овој термин е аутизмот, опишан во 1943 година, заедно со неговата поблага форма, Аспергеров синдром, кој беше изолиран следната година.

Аутизмот е развојно нарушување на мозокот, кое обично се манифестира во првите три години од животот. Се карактеризира со ослабена, па дури и отсутна вербална и невербална комуникација и потисната социјална интеракција, со чести повторувачки стереотипни движења (автоматизам) и намален опсег на интереси и активности. Овој термин беше строго дефиниран долго време, а потоа беше проширен за да вклучи слични нарушувања, претходно опфатени со други дијагнози. Ова го прави многу потешко да се следи зачестеноста на аутизмот со текот на времето.

Во 10-тата ревизија на Меѓународната класификација на болести, која кај нас сè уште важи, објавена пред 36 години, продорното развојно растројство меѓу другото ги вклучува: детскиот аутизам, атипичен аутизам, други дезинтегративни нарушувања во детството, хиперкинетички нарушувања поврзани со ментална ретардација и стереотипни движења, Аспергеров синдром, други продорни развојни нарушувања итн.

Развој на драма

Самата по себе, потенцијално експлозивна вест беше дека наводно е откриен нов синдром, кој претставува комбинација од воспалителни процеси во цревата и специфични невропсихијатриски изливи на однесување и дека е предизвикан од фактори на средината, меѓу кои се издвојува и поврзаноста со ММР-вакцинацијата. Првиот автор, Ендрју Вејкфилд, направи посебен напор преку новинарите да ја информира пошироката јавност за „опасноста“ од МРП-вакцината.

Резултатот беше предвидлив: стравот од вакцинација се прошири низ целата планета, не само против сипаници, заушки и рубеола, туку и против други инфекции. Се појави и организиран отпор кон вакцинацијата, па зачестија епидемиите на болести што беа целосно потиснати.

Особено беше загрозена програмата за искоренување мали сипаници во светот. Однапред одредени рокови за нивна елиминација беа постојано одложувани, како во Европа, така и во другите региони.

Во Обединетото Кралство, покриеноста со МРП-вакцината се намали од 92 на помалку од 80 проценти веднаш по објавувањето на написот на Вејкфилд. Само САД се ослободија од ова зло во 2000 година, а набргу потоа и другите земји од Новиот свет. За жал, искоренувањето мора да биде глобално за да биде трајно.

На овој начин таму повремено се внесуваат сипаници и се јавуваат епидемии. Тие потоа се потиснуваат релативно брзо, бидејќи опфатот со вакцинација е висок, така што страдаат припадниците на верските и други заедници, кои се спротивставуваат на вакцинацијата, како и лицата кои се лишени од заштита од вакцинација поради медицински причини.

Барем два фактора особено ја поттикнаа идејата дека двата феномена – вакцината за МРП и аутизмот – се причински-последично поврзани. Една од нив е тајмингот: МРП-вакцината се дава на возраст од 13 до 15 месеци, а токму тогаш или малку подоцна родителите забележуваат дека развојот на нивното дете отстапува од очекувањата. Тешко е да се убедат во баналната вистина дека по нешто (лат. post hoc) не значи поради нешто (лат. propter hoc).

Втора, исто така, само временска врска, се однесува на воведувањето на МРП-вакцината и брзото зголемување на бројот на пријавени случаи на аутизам. Со истиот аргумент, може да се тврди дека воведувањето на вакцинацијата против сипаници во 1963 година и нејзината зголемена примена, се совпаднаа со испраќањето на вселенски бродови и сателити.

Една сериозна анализа укажува на следниве факти:

– Со текот на времето беше создаден и проширен нов дијагностички ентитет (аутизам, постепено разгранет кон широкиот концепт на нарушување од аутистичниот спектар).
– Аутизмот се дијагностицира почесто отколку порано (родителите почесто бараат помош, а лекарите почесто внесуваат аутизам или нарушување на спектарот на аутизам во евиденцијата на пациентите).
– Не е епидемија, бидејќи пропорционално се намалува бројот на други слични дијагнози.
– Возрасните на кои им биле дијагностицирани тешки нарушувања на говорот и слични состојби имале, како деца, слика типична за аутизмот денес (да беа сега мали деца, ќе беа класифицирани како такви).
– Иако се намалуваше бројот на деца заштитени со МРП-вакцината, се зголеми инциденцата на аутизам. Истото се случи и во Јапонија кога оваа вакцинација беше целосно прекината.
– Според сè што е познато, постои генетска предиспозиција за овие нарушувања, а факторите на околината пред сè делуваат во раните фази на бременоста.

Интересно е што истата година кога беше објавен написот на Вејкфилд и неговите соработници, врз основа на фалсификувани податоци за 12 деца, група фински автори, следејќи 1,8 милиони деца, заклучија дека МРП-вакцината не е фактор на ризик за аутизам. Веројатно убедливиот настап на Вејкфилд пред медиумите имаше ефект дека неговата работа едноставно победи кај лаичката јавност, над сериозната студија од Финска, но одлучувачки фактор беше психолошкиот фактор: не е веста опасност, туку нејзината појава, па дури и само како можно навестување. Ги привлекува медиумите и веднаш ја возбудува јавноста.

Потоа беа спроведени многу опсежни студии за да се утврди можната врска помеѓу ММР-вакцинацијата и аутизмот. Сите дадоа негативни резултати. Во една често цитирана студија од Данска, објавена во 2002 година, следењето на над 500.000 деца вакцинирани и невакцинирани со ММР покажа дека ризикот од развој на аутизам е ист кај двете групи. Сумирајќи ја целата достапна документација, познатиот американски Институт за медицина дошол до истиот заклучок во 2004 година, како и реномираната истражувачка мрежа именувана по британскиот епидемиолог А. Кохран, една година подоцна.

По сеопфатна и многу квалитетна анализа од 2014 година, во која беа опфатени над 1.260.000 деца, имаше чести повици и од експерти и од родители да престанат бескрајно да докажуваат дека Вејкфилд е она што им е јасно на сите – опасен измамник. Наместо тоа, се бараше да се трошат енергија и пари за вистинските причини за аутизмот, бидејќи – ако се постапеше така – ќе бевме многу поблиску до решавање на проблемот.

Во меѓувреме, особено со серија написи објавени во „Бритиш медикал џурнал“ во 2010/2011 година, во 2010 година британскиот истражувачки новинар Брајан Дир целосно го разоткри Вејкфилд. Тој покажа дека сметката за 12-те деца во „Лансет“ содржи низа невистини:

• На три од деветте деца пријавени со регресивен аутизам воопшто не им бил дијагностициран аутизам.
• Само едно дете претстави слика за регресивен аутизам.
• И покрај тврдењето дека сите 12 деца биле „претходно нормални“, за пет постоела документација за веќе постојни развојни проблеми пред вакцинацијата.
• Некои деца се пријавени дека ги почувствувале првите симптоми на однесување во рок од неколку денови по МРП, но документацијата покажува дека тие започнале дури неколку месеци по вакцинацијата.
• Во девет случаи, незабележителните хистолошки резултати од испитувањето на дебелото црево – без или минимални промени во популацијата на инфламаторните клетки – беа претворени во дијагноза на „неспецифичен колитис“.
• Забележани се големи разлики во бројот на родители што ја обвинуваат ММР за состојбата на нивните деца, местото и начинот на кој тоа го направиле (влијание на сугестија, наметнување идеи).
• Исклучувањето на три изјави за појава на проблеми месеци по вакцинацијата, помогна да се создаде изглед на временска врска помеѓу двата настани од 14 дена.
• Пациентите беа регрутирани од активисти против МРП и студијата беше нарачана и финансирана за планирана тужба за штети од вакцина.

Кога се разгледуваше обемот на измамата, 10 од 13-те коавтори го повлекоа својот потпис. Тие навистина не биле свесни за ситуацијата, бидејќи секој од нив правилно си го одработил својот дел, а немале увид во последователните манипулации со податоците.

Колата се скрши врз Вејкфилд, а и најстариот коавтор, професор, беше обвинет за невнимание. И двајцата беа казнети, но подоцна казната на професорот беше намалена. Сепак, тој неславно ја заврши кариерата и беше испратен во пензија.

Подготви
Иван Беќковиќ

(Продолжува)

ЈАЗИКОТ НА КОЈ СЕ НАПИШАНИ, КАКО И СТАВОВИТЕ ИЗНЕСЕНИ ВО РУБРИКАТА „ГОЛЕМИ ПРИКАЗНИ“, НЕ СЕ СЕКОГАШ ОДРАЗ НА УРЕДУВАЧКАТА ПОЛИТИКА НА „СЛОБОДЕН ПЕЧАТ“