Иако Буџетот на Европската Унија секоја година се оштетува за стотици милиони евра, ЕУ нема заеднички кривичен суд кој би судел врз основа на обвиненијата на Европското јавно обвинителство, туку судењата може да се одвиваат само пред надлежниот национален суд на одредена земја членка на ЕУ. Во последно време сè почесто се зборува за Европското јавно обвинителство кое е одговорно за проневера на средства од ЕУ.

Сепак, јавноста е помалку свесна за тоа како е основано и како функционира, објаснува Политика.рс. Во јуни 2021 година, Европското јавно обвинителство започна со ефективно работење во 22 земји членки на ЕУ, како прво „независно и децентрализирано државно обвинителство со кое располага Европската Унија“. Неговата задача е да истражува кривични дела против буџетот на ЕУ, а тоа се измами, корупција и сериозни прекугранични даночни измами, да се занимава со истрага и кривично гонење, што овозможува ваквите случаи да се решаваат пред надлежните судови на земјите кои учествуваат во работата на ова обвинителство – вели д-р Милан Шкулиќ, професор на Правниот факултет во Белград.

Земјите од ЕУ кои учествуваат во работата на Европското јавно обвинителство се Белгија, Бугарија, Германија, Естонија, Финска, Франција, Грција, Италија, Хрватска, Латвија, Литванија, Луксембург, Малта, Холандија, Австрија, Португалија, Романија, Словачка, Шпанија, Словенија, Чешка и Кипар.

– Одредени одлуки кои се во ексклузивна јурисдикција на судот, како што се определување притвор или на пример одлуки за одредени посебни доказни дејствија и посебни истражни методи, носат надлежните судови на одредени земји членки на ЕУ. Затоа, и сега не постои заеднички или наднационален кривичен суд на ниво на Европската Унија, но кривичните судови во ЕУ сè уште имаат исклучиво национална природа. Затоа, дури и кога конкретната истрага ја водеше Европското јавно обвинителство, доколку смета дека се исполнети условите за покренување обвинение, може да го поднесе обвинителниот акт исклучиво до надлежниот кривичен суд на одредена земја членка на ЕУ, а потоа да го застапува обвинението пред тој национален суд – објаснува д-р Шкулиќ.

Според логиката на нештата, вели професорот, еден од важните „доверливи и привилегирани партнери“ на европското јавно обвинителство е ОЛАФ – Европската канцеларија за сузбивање на измамите, која има задача да ги сузбие измамите, корупцијата и другите незаконски дејствија кои предизвикуваат голема финансиска штета на ЕУ.

ОЛАФ не се занимава со помали случаи на измами и корупција, туку е фокусиран на „најголемите“ злосторства од тој вид и само доколку тие се насочени против финансиските интереси на ЕУ, особено во врска со користењето на претпристапните фондови и различните придобивки. На економски план, Европската Унија им овозможува на своите помалку развиени членки и земји кандидати да се приклучат на ЕУ. На пример, ОЛАФ беше клучен фактор во разоткривањето на големата европска „шеќерна афера“, кога голем број деловни субјекти од земјите од нашиот регион постапуваа со измама и на тој начин нанесоа штета на финансиските интереси на ЕУ, но долгорочно и на сопствените земји, што по откривањето на аферата изгубија одредени повластени статуси, а во голема мера настрада и нивниот углед во однос на правниот поредок – потсетува професорот Шкулиќ.