Во текот на 2019 година, глобалното производство на електричен и електронски отпад достигна импресивни 53,6 милиони тони (Mт), што е еквивалентно на просечна количина од 7,3 кг по глава на жител. Доколку се задржат сегашните модели на ракување со овој отпад, се предвидува глобалното производство да се зголеми на 74,7 Mт до 2030 година, достигнувајќи до 110 Mт до 2050 година. Отпадот создаден од електрични апарати е препознаен како еден од најдинамичните текови на отпад, со годишна стапка на раст од околу 5%. Оваа стапка е три пати поголема од стапката на раст на комуналниот отпад, пишува Kлима101.р.с. пренесува Еурактив.

На глобално ниво, само 17,4% од електричниот и електронскиот отпад собран и рециклиран преку формалниот сектор има документирана трага. Во Европската унија, според податоците од 2021 година, оваа стапка е значително повисока, поточно 46,2%. Ова се мери како тежина на собраниот отпад во однос на просечната тежина на електричната и електронската опрема пласирана на пазарот во претходните три години (во овој случај, 2018-2020 година). Во Србија, според официјалните извештаи на Агенцијата за заштита на животната средина (СЕПА) за 2022 година, се рециклирани околу 34,5 илјади тони електричен и електронски отпад. Тоа изнесува нешто повеќе од 5 килограми по жител годишно.

Иако Србија на тој начин ја постигна целта поставена од Европската унија (4 килограми по жител до крајот на 2019 година), сепак заостанува зад просекот во ЕУ, каде што е 11 килограми по жител.

Што може да се искористи од отпадот? Еден мобилен телефон може да рециклира бакар и калај, но и кобалт, индиум, антимон, злато и сребро. Одредени типови на електрични или електронски производи може да содржат повеќе од 100 различни супстанции, од кои некои спаѓаат во категоријата неопасни, а други во категоријата опасни и затоа, за нив важат различни правила за управување. Многу од овие компоненти се токсични и затоа се штетни за здравјето и животната средина доколку не се постапува соодветно. На пример, тоа се тешки метали: жива, кадмиум, хексавалентен хром, потоа фталат, ретарданти на пламен на база на бром и слично. Од друга страна, фрижидерите и клима уредите, особено постарите, содржат супстанции како што се хлорофлуоројаглеводороди и хлорофлуоројаглеводороди, кои ја оштетуваат озонската обвивка и имаат многу висок потенцијал за глобално затоплување. Сепак, не е само штетноста на електричниот и електронскиот отпад.

Овој вид отпад е исто така препознаен како важен секундарен извор на вредни материјали. Дури 69 елементи од периодниот систем може да се најдат во електричниот и електронскиот отпад – вклучувајќи благородни метали како злато, сребро, бакар, платина, паладиум, рутениум, родиум, иридиум и осмиум, како и признати критични суровини (кобалт , индиум, германиум, бизмут, антимон), но и некритични метали како алуминиум и железо. Добар пример се мобилните телефони, каде што металите сочинуваат во просек 23% од тежината на телефонот, главно бакар и калај, но и кобалт, индиум, антимон и благородни метали како злато и сребро. Остатокот е направен од пластични и керамички материјали. Размерот е повеќе од импресивен: врз основа на современите истражувања, денес има три пати повеќе злато во електричниот и електронскиот отпад отколку што има под земја, а еден тон отпад содржи околу 50 пати повеќе злато од еден тон руда. Исто така, ако извадиме 1 тон паладиум од руда, ќе произведеме над 7.000 тони ЦO2, а ако 1 тон паладиум се извади од рециклиран електронски отпад, ќе произведеме само 788 тони ЦO2, што е речиси десет пати помалку.