Австрија веќе подолго време се соочува со сериозни дилеми околу насоката на климатската политика. Новиот нацрт на законот за заштита на животната средина што го претстави министерот за животна средина Норберт Тотшниг предизвика жестоки реакции во јавноста и меѓу експертите. Наместо да отвори пат кон амбициозна политика за намалување на емисиите, документот беше оценет како слаб, нејасен и без визија. Истражувачите предупредуваат дека токму јасната цел и прецизниот патоказ се клучни за да се обезбеди ефективен систем на намалување на емисиите до 2040 година, што е цел која повеќе закони во земјата веќе ја предвидуваат.

Недостаток на јасни цели

Една од главните критики кон нацрт-законот е што не содржи национална цел за климатска неутралност до 2040 година. Во документот се споменуваат само директивите што доаѓаат од Европската Унија, што според експертите остава празнина во домашната стратегија. Политикологот Сара Хајдер Наш потсетува дека сите успешни климатски закони во Европа се темелат врз три столба. Првиот е дефинирањето на јасна и амбициозна цел, вториот е воспоставувањето на план со кој таа цел може да се достигне, а третиот е транспарентно известување за напредокот. Недостатокот на јасна цел на национално ниво значи дека ќе недостига и насока, што пак ја прави целата политика нестабилна и подложна на политички пресврти.

Во анализата на претходното австриско законодавство од областа на климатската заштита, кое престана да важи во 2020 година, истражувачите забележале дека токму отсуството на јасно дефинирана долгорочна цел е главната причина за неговата неефикасност. Државите како Данска и Шкотска во изминатиот период покажале дека амбициозните цели не се само симболичен чин, туку вистински мотор кој ја поттикнува целокупната политика. Кога ќе се постави јасен хоризонт, сите институции и економски сектори мора да се усогласат со него, што создава предвидливост и доверба кај граѓаните.

Правна обврска и механизми за корекција

Правниците укажуваат дека новиот закон мора да содржи обврзувачки одредби, а не само препораки. Даниел Енокл од Универзитетот за природни ресурси и примена на науките потсетува на случајот во Швајцарија, каде група постари жени преку Европскиот суд за човекови права издејствуваа пресуда што ја обврза државата на конкретни мерки за заштита на климата. Според него, судот јасно нагласил дека секоја држава мора да воспостави национален пат за намалување на емисиите со јасни секторски цели. Токму затоа тој го оценува австрискиот нацрт-закон како чуден и недоследен, бидејќи предвидува само доброволни насоки без обврска за нивно спроведување.

Дополнителен проблем е што дури и постојните закони во земјата, како што е Законот за обновлива енергија, веќе упатуваат на 2040 година како година за климатска неутралност. Доколку сегашната влада би се откажала од тој хоризонт и би усвоила некоја друга цел, тоа би значело правна недоследност и би ја нарушило довербата во целиот правен систем. Затоа експертите предупредуваат дека секоја промена би била контрапродуктивна и политички ризична.

Една од препораките на тинк-тенк Контекст институтoт е во законот да се вгради механизам за итни мерки. Според нив, ако не се постигнат целите за намалување на емисиите во одредена година, тогаш следната мора веднаш да се активираат дополнителни чекори кои ќе го надоместат заостанувањето. Таквите мерки треба да се спроведат најдоцна шест месеци по оценката, за да бидат навремено ефективни. Со тоа би се спречило пролонгирање на проблемите и би се гарантирало дека државата нема да излезе од патот кон климатска неутралност.

Заклучокот од расправата околу новиот австриски закон е јасен. Без прецизно дефинирани цели, без обврзувачки механизми и без транспарентна проверка на напредокот, документот нема да може да понуди вистинско решение. Амбицијата за климатска неутралност до 2040 останува достижна, но само ако политичките партии покажат подготвеност за сериозен договор и ако во законот се вградат јасни гаранции за негова примена. Во спротивно, Австрија ризикува да остане во групата земји кои зборуваат за клима, но не преземаат доволно за да ја заштитат.