Дваесет и четири години по терористичките напади на 11 септември 2001 година, кога светот во неверување гледаше како патнички авиони се уриваат во кулите близначки во Њујорк и врз Пентагон, прашањата и сомнежите за вистинската природа на трагедијата остануваат.

Речиси 3.000 загинати и траумата што засекогаш ја смени Америка и светската безбедносна архитектура, се претворија и во почеток на „војната против тероризмот“ – конфликт кој ги обликуваше политичките, воените и медиумските наративи на новиот век.

Но наместо времето да донесе повеќе јасност, нападите остануваат обвиени со контроверзии. Официјалните истраги тврдат дека Ал-Каеда е директно одговорна, но дел од јавноста – како во САД, така и на глобално ниво – продолжува да верува во алтернативни објаснувања. Од сомнежи дека владата криела клучни информации, до радикални теории дека нападите биле инсценирани од самата Америка за да започне војна на Блискиот Исток, заговорите остануваат дел од колективната меморија.

Особено болна точка се семејствата на жртвите, кои и денеска бараат одговори и докази што никогаш не беа целосно откриени. Истовремено, експертите предупредуваат дека ерата на дигитални медиуми и социјални мрежи дополнително го храни ширењето на дезинформации и митови.

Наместо да затвори едно историско поглавје, 11 септември останува да ја симболизира тензијата меѓу официјалната верзија и јавната недоверба – длабока рана што сè уште ја обликува американската политика и односите во меѓународната заедница.

Теории на заговор и медиумски митови

Иако бројни истраги утврдија дека кулите на Светскиот трговски центар се урнале поради пожарите предизвикани од авионите, заговорничките верзии не исчезнуваат. Некои тврдат дека експлозив бил поставен однапред во зградите, други дека владата свесно дозволила нападите, па дури и дека Израел имал улога во сценариото. Овие интерпретации често наоѓаат плодно тло во јавноста, особено поради недостигот од транспарентни информации и делумно редактираните официјални извештаи.

Медиумите и документарните продукции со години обработуваат вакви теории, што само дополнително ја замаглува линијата меѓу факт и фикција. Роднините на жртвите предупредуваат дека токму оваа магла од дезинформации ја одржува болката жива и создава чувство дека вистината никогаш нема да биде целосно откриена.

Војната против тероризмот – од Авганистан до Ирак

Нападите од 9/11 ја отворија вратата за глобална воена интервенција. САД и нивните сојузници го соборија талибанскиот режим во Авганистан, но две децении подоцна талибанците повторно се вратија на власт, оставајќи го прашањето за долгорочниот ефект на американската стратегија.

Во 2003 година, Вашингтон ја прошири офанзивата со инвазија на Ирак, симнувајќи го Садам Хусеин. Иако тоа ја смени политичката карта на земјата, безбедноста и стабилноста и натаму остануваат кревки, а војната дополнително го влоши имиџот на Америка на глобалната сцена. Многу аналитичари оценуваат дека токму Ирак ја уништи „добрата волја“ што светот ѝ ја укажа на Америка веднаш по нападите.

Недоверба и глобални перцепции

Истражувањата покажуваат дека значителен дел од луѓето ширум светот не веруваат дека Ал-Каеда е единствениот организатор на нападите. Дури и меѓу сојузниците на НАТО, нема единствено мислење – во некои земји мнозинството смета дека одговорноста лежи на други актери.

Оваа недоверба е дополнително поттикната од фактот дека американската влада со години задржуваше делови од извештаите во тајност. Така, и денес, во делови од светот преовладува перцепцијата дека вистината е намерно прикриена.

Експертите предупредуваат дека без транспарентност и градење доверба, таквите сомнежи ќе продолжат да ја подгреваат конфузијата, оставајќи го 11 септември како симбол не само на терор, туку и на глобална недоверба.