Το παλιό τμήμα της Αχρίδας ή αρχαία Λίνχιδος ήταν νησί της περιόδου από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού μέχρι την άφιξη των Ρωμαίων. Αυτό δείχνει η γεωλογική και αρχαιολογική έρευνα που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του πενταετούς προγράμματος «Μελέτες συνόρων, έρευνα για ταυτότητες και πολιτιστικές επαφές στην παραμεθόρια περιοχή της Αρχαίας Μακεδονίας».

Το έργο υλοποιήθηκε από το Αρχαιολογικό Μουσείο Μακεδονίας και το Ινστιτούτο Κλασικών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα, σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο, το Γεωλογικό Ινστιτούτο της Πράγας και το Πανεπιστήμιο της Νότιας Βοημίας από την Τσεχία, καθώς και Ινστιτούτο Προστασίας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Μουσείο από την Οχρίδα.

Ο επικεφαλής του έργου, Pero Ardzhanliev από το Αρχαιολογικό Μουσείο Μακεδονίας, εξηγεί σε συνομιλία για το MIA ότι με τις γεωλογικές έρευνες στην πεδιάδα, δηλαδή στο τμήμα όπου βρίσκεται η σημερινή Οχρίδα, ανακάλυψαν ιζήματα λιμνών, που απέδειξαν ότι αυτό το τμήμα πλημμύρισε.

– Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Όταν αργότερα σκεφτήκαμε πού συγκεντρώθηκαν τα περισσότερα αρχαιολογικά κατάλοιπα από την ύστερη εποχή του Χαλκού έως την άφιξη των Ρωμαίων, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ήταν στην περιοχή του παλιού τμήματος της Οχρίδας. Οι οικισμοί και οι νεκροπόλεις της αρχαίας εποχής βρίσκονται ακριβώς σε εκείνη την περιοχή, γιατί η πεδιάδα ήταν πλημμυρισμένη, δηλαδή ήταν μέρος της λίμνης. Σύμφωνα με αυτό, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να αναζητήσουμε τους οικισμούς στην πρώτη σειρά λόφων στο βάθος της πεδιάδας όπου πραγματοποιήσαμε και τις ανασκαφές των τοποθεσιών, επεσήμανε ο Arjanliev.

Η περιοχή Οχρίδας-Στρούσα είχε ένα θυελλώδες κλιματικό παρελθόν

Στο πλαίσιο της αρχαιολογικής έρευνας, προσθέτει ο Ardzhanliev, φέτος δόθηκε έμφαση σε τρεις τοποθεσίες στην περιοχή της Οχρίδας: «Petkina Niva» και «Gorica» κοντά στο χωριό Leskoec και «Gradiste» κοντά στο Dolno Lakocherej. Στην τοποθεσία «Petkina Niva» ανακαλύφθηκε ρωμαϊκή αγροτική έπαυλη, στο «Gradiste» οικισμός με χρονολογία από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού έως την Ελληνιστική περίοδο και στη «Gorica» υπάρχει χρονολογία από τη Νεολιθική έως την Εποχή του σιδήρου.

Τα περισσότερα από τα τεχνουργήματα σε όλες τις τοποθεσίες είναι κεραμικά ευρήματα, τα οποία, σύμφωνα με τον ειδικό, είναι καλά για χρονολόγηση.

- Το έργο είναι πολυεπιστημονικό, είχαμε μια ομάδα αρχαιοβοτανολόγων, που με ειδικό εξοπλισμό πλένουν τη γη και συλλέγουν όλα τα αρχαιοβοτανικά υπολείμματα της γης, σπόρους και διάφορα άλλα υπολείμματα με τη βοήθεια των οποίων γίνεται η ανακατασκευή του τοπίου, τι άνθρωποι έφαγαν, τι μεγάλωσαν, κ.λπ. Με τη βοήθεια ανθρακούχων οργανικών υπολειμμάτων, εκτελούμε αναλύσεις ραδιοανθράκων σε εργαστήρια αναφοράς όπου λαμβάνουμε ακριβείς ημερομηνίες για κάθε ένα από τα στρώματα όπου ανακαλύπτουμε και αρχαιολογικά αντικείμενα. Έτσι, αντί για σχετική, παίρνουμε μια απόλυτη χρονολογία, όπου τα αρχαιολογικά αντικείμενα βρίσκονται σε απόλυτες ημερομηνίες, εξήγησε ο Arjanliev.

Στόχος, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η ανασυγκρότηση της οργάνωσης των οικισμών στο παρελθόν.

- Στο πλαίσιο του έργου, πραγματοποιούμε διεπιστημονικές και γεωλογικές έρευνες, με τη βοήθεια των οποίων συνειδητοποιήσαμε ότι αυτή η άκρη της περιοχής της λίμνης είχε ένα θυελλώδες, δυναμικό κλιματικό παρελθόν. Ανοικοδομώντας αυτό το θυελλώδες παρελθόν, μπορούμε επίσης να ανακατασκευάσουμε την οργάνωση των οικισμών και το πώς οι άνθρωποι οργανώθηκαν στο παρελθόν για να ζήσουν γύρω από τη λίμνη και στην περιοχή, επισημαίνει ο συνομιλητής.

Οι απαρχές της μεταλλουργίας επόμενη πρόκληση

Οι βασικοί πόροι για τα τρόφιμα παράγονταν μόνοι τους, δηλαδή οι άνθρωποι εκείνη την περίοδο ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, αλλά η μελλοντική πρόκληση των αρχαιολόγων είναι να διερευνήσουν πότε ξεκίνησε η μεταλλουργία.

- Στο μέλλον, σχεδιάζουμε να δώσουμε έμφαση στην έρευνα όταν ξεκίνησε η μεταλλουργία. Σκοπεύουμε να το κάνουμε διεπιστημονικά, με τη βοήθεια προηγμένης έρευνας. Με τη βοήθεια της ανάλυσης γύρης, θα μάθουμε πότε άρχισε να εμφανίζεται η ρύπανση στο παρελθόν και με βάση αυτή τη ρύπανση, τότε οι ειδικοί καθορίζουν ότι εκείνη την περίοδο ξεκίνησε η μεταλλουργία, η τήξη μεταλλευμάτων κ.λπ., ενημερώνει ο Arjanliev.

Με αυτό, τονίζει, θέλουμε να δώσουμε μια απάντηση για την εμφάνιση της ελίτ στην περιοχή της Οχρίδας, όπως φαίνεται από τα ευρήματα από την Αρχαϊκή περίοδο (6ος αι. π.Χ.) στους τάφους στο Trebenishta και Gorna porta.

- Για να έχουμε μια ελίτ και τέτοιο πλούτο, πρέπει να υπάρχουν περισσότεροι πόροι, ανέφερα τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη μεταλλουργία, αλλά εκτός από αυτούς τους πόρους, αυτοί οι άνθρωποι έλεγχαν και τους κύριους δρόμους επικοινωνίας και εμπορίου. Και η περιοχή εκείνη την περίοδο αντιπροσωπεύει ένα είδος σταυροδρόμι σε αυτό το τμήμα της Βαλκανικής Χερσονήσου, κάτι που μπορεί να παρατηρηθεί από τον μεγάλο αριθμό νεκροπόλεων της αρχαϊκής περιόδου, που ανακαλύφθηκαν στην πεδιάδα βόρεια της λίμνης Οχρίδας, στην οποία αρκετά πλούσια και ανακαλύφθηκαν σημαντικά ευρήματα. Σήμερα, είναι η περιοχή Οχρίδας-Στρούσα, η ακτή της τότε μεγαλύτερης λίμνης, η οποία γεωλογικά επιβεβαιώσαμε ότι υπήρχε, είπε ο Αρτζανλίεφ.

Ένα καταιγιστικό γεγονός προκάλεσε την υποχώρηση της λίμνης

Με μια γεωλογική έρευνα κοντά στον ποταμό Grašnica, πρόσθεσε, ανακάλυψαν μια νέα κατοικία σε ξυλοπόδαρο, η οποία επιβεβαίωσε ότι υπήρξε ένα κατακλυσμικό γεγονός, όπως ένας σεισμός, που συνέβαλε στη διακοπή της ύπαρξης αυτού του οικισμού γύρω στον 12ο αιώνα π.Χ. την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.χρόνος.

- Πιθανότατα, με εκείνο το κατακλυσμικό γεγονός, έγινε κατέβασμα του εδάφους στο βόρειο τμήμα της πεδιάδας της Οχρίδας και στη συνέχεια πλημμύρισε η λίμνη, η οποία άλλαξε σχήμα. Είναι αρχικά αποτελέσματα, τα οποία θα αναβαθμίσουμε περαιτέρω και θα δημοσιεύσουμε, ενημερώνει ο επικεφαλής του έργου.

Αρχές του έργου

Το έργο «Μελέτες συνόρων. Έρευνες ταυτοτήτων και πολιτιστικών επαφών στην παραμεθόρια περιοχή της Αρχαίας Μακεδονίας», σύμφωνα με τον ίδιο, ξεκίνησε από το μηδέν. Τα δύο πρώτα χρόνια έκαναν επισκέψεις σε γνωστές τοποθεσίες, υποδεικνυόμενες σε αρχαιολογικό χάρτη και σε συνομιλία με τους ντόπιους ανακάλυψαν και νέες. Όλες αυτές οι τοποθεσίες έχουν γίνει γεωαναφορά στο διάστημα, με τις οποίες μπορούν πλέον να γίνουν ποικίλες αναλύσεις για την αναλογία μεταξύ των περισσότερων τοποθεσιών στην περιοχή.

– Είναι πολύ πιο εύκολο να δούμε από ένα χρονολογικό πλαίσιο πώς τοποθετούνται οι τοποθεσίες στο τοπίο. Αρχίσαμε να έχουμε μια εικόνα για το πώς πρέπει να συνεχίσουμε το έργο και συνειδητοποιήσαμε ότι η πεδιάδα της Οχρίδας εξαρτάται από τη δυναμική της λίμνης και των ποταμών που εκβάλλουν σε αυτήν. Συνειδητοποιήσαμε ότι είναι πολύ δύσκολο να ανακαλύψουμε τις τοποθεσίες στα πεδινά γιατί υπάρχουν μεγάλες παρελάσεις ποταμών ύψους τριών μέτρων και επίσης η διάβρωση από τους γύρω λόφους είναι πολύ έντονη, λέει ο συνομιλητής μας, επικεφαλής του έργου.

Στη συνέχεια, σε συνεργασία με το Γεωλογικό Ινστιτούτο της Πράγας, έκαναν μια σειρά από γεωλογικές έρευνες, γεωλογικούς ανιχνευτές, προφίλ, εξέτασαν τα εξαγόμενα ιζήματα και στη συνέχεια πήραν την εικόνα ότι η Λυχνίδα ήταν νησί και ότι οι υπόλοιποι οικισμοί οργανώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε η πρώτη σειρά λόφων στο βάθος της πλημμυρισμένης πεδιάδας.

Η τελευταία φάση, που διεξήχθη πέρυσι και φέτος, συνίστατο σε αρχαιολογικές έρευνες σε συγκεκριμένες τοποθεσίες όπου υπέθεσαν ότι θα έδιναν τα καλύτερα αρχαιολογικά αποτελέσματα. Σε αυτές τις τοποθεσίες πραγματοποιήθηκαν διερευνητικές αρχαιολογικές ανασκαφές και τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν τις προσδοκίες.

- Αρχαιοβοτανολόγοι από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Βοημίας από την Τσεχία συμμετείχαν επίσης σε όλη την έρευνά μας και όλα τα υλικά όπως σπόροι, γύρη και άλλα υπολείμματα θα αναλυθούν στο εργαστήριό τους, όπου αναμένουμε αποτελέσματα που θα στηρίξουν την έρευνά μας. Τα ευρήματα θα εναποτεθούν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μακεδονίας, όπου θα συνεχιστούν οι αναλύσεις, η συντήρηση, η συστηματοποίησή τους και εάν κάποιο αντικείμενο είναι χρήσιμο, θα τοποθετηθεί στις προθήκες του Μουσείου, πρόσθεσε ο Ardzhanliev.

Μελλοντικά σχέδια είναι η συνέχιση της έρευνας στην περιοχή των Πρεσπών

Νέα ερωτήματα προέκυψαν από το έργο που πρέπει να απαντήσουν οι αρχαιολόγοι. Η ιδέα είναι να συνεχιστεί η έρευνα στην περιοχή των Πρεσπών, καθώς είναι η λιγότερο εξερευνημένη.

- Ερευνώ μια νεκρόπολη στην Πρέσπα της ελληνιστικής περιόδου, τοποθεσία "Gibavica" κοντά στο χωριό Izbishta. Και έχουμε κάποιες αρχικές γνώσεις για την ελληνιστική περίοδο. Αλλά όσον αφορά την περιοχή της Οχρίδας που είπα ότι σχετίζεται στενά με τη στάθμη του νερού της λίμνης, πιστεύουμε ότι πρέπει να περιμένουμε το ίδιο και στην Πρέσπα, γιατί οι δύο λίμνες είναι σαν συνδεδεμένα σκάφη και βλέπουμε ότι συσχετίζονται. Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε με τη γεωλογική έρευνα και να προσπαθήσουμε να πραγματοποιήσουμε ηχητική έρευνα σε ορισμένες τοποθεσίες, ώστε να έχουμε δύο εικόνες αναφοράς των δύο λεκανών για να δούμε αν όντως συσχετίζονται και αν υπήρχε σύνδεση στο παρελθόν, προσθέτει ο Arjanliev.

Το έργο, τόνισε, χρησιμοποιεί προηγμένη τεχνολογία που έχει στη διάθεσή της η αρχαιολογική επιστήμη, η οποία δυστυχώς ασχολείται ελάχιστα στη χώρα.

Sladjana Stojkova Kostoski/ΜΙΑ