Во Кабинетот на претседателот на 21 септември беше отворена изложбата „Зад Македониумот“ со скици, цртежи, фотографии и со макети од личната колекција на Јордан и на Искра Грабулоски, автори на еден од нашите најпознати споменични обележја, „Македониумот“, во Крушево.

Изложбата „Зад Македониумот“ се организира по повод одбележувањето на 31 година независна македонска држава и преку неа се претставуваат значајните дела од богатата современа македонска културно-историска ризница.

Во своето обраќање пред присутните гости, претседателот Стево Пендаровски истакна дека благодарејќи им на семејството Грабулоски, на Лира Грабул и на Сатја Грабулoски, изложбата е можност да погледнеме во светот на интимните и детални творечки процеси, во повеќеслојните наративи, визии, дилеми и перспективи што се одвивале при уметничкото и архитектонско осмислување на „Македониумот“.

– Споменикот на Илинден во Крушево, познат како „Македониум“, е несомнено најкомплексното и би се осмелил да кажам – најрепрезентативното скулптурално-архитектонско дело, кое е возвишен израз на нашата современа уметност, култура и архитектура. „Македониумот“ е парадигма за тоа како големите историски наративи можат и треба да се толкуваат и да се препрочитуваат во контекстот на современоста и на актуелноста. Токму преку пристапот во конципирањето и  во реализацијата на „Македониумот“, и на целиот пејзаж околу него, гледаме дека историското наследство може да биде почетна позиција за еманципираната и универзална иднина, а не простор на застоеност и  на ретроградност – рече претседателот Пендаровски.

На свеченото отворање се обрати и Лира Грабул, ќерката на Јордан и на Искра Грабулоски, која со силни емоции зборуваше за своите родители, за нивната уметничка оставнина, како и за процесот на селектирање на материјалите што се изложени. Низ изложбата присутните гости беа водени од Владимир Јанчевски, куратор и теоретичар на уметноста.

– „Македониумот“ претставува еден од најамбициозните и најкомплексните уметнички, скулпторско-архитектонски проекти во втората половина на 20 век во Македонија. Покрај тоа, овој меморијален комплекс е и исклучително значаен симбол на државноста и како општествено-политички проект што имал   за цел утврдување на националниот идентитет, преку одбележување на Илинден и на АСНОМ како најзначајни историски настани – посочува Јанчевски.

Чествувањето на 31 година од Прогласувањето на независноста со изложба што е посветена токму на овој проект и на неговите автори е од огромно значење за зачувување на споменот за делото на овој исклучителен креативен пар.

– Јордан Грабул се смета за еден од најзначајните креативни творци на почвата на нашата земја и за еден од пионерите на модерната скулптура. Ова е и особено прилика за истакнување на значењето на Искра Грабул. Не е случајно тоа што се забележува дека најдобрите нивни дела се токму оние во кои директно соработувале или каде што влијаеле еден на друг – а „Македониумот“ е, секако, пикот на заедничкиот творечки живот на Јордан и на Искра Грабул. Оттаму, сѐ што има каква било врска со креативниот процес и со развојот на проектот, од почетните скици, авторското конкурсно образложение, па сѐ до финалната реализација е од огромно значење за разбирањето не само на творештвото на авторите, туку и за историскиот момент. Секако и за аспирациите на едно општество во подем, за визиите и за проекциите на иднината преку креативно трансформирање на материјата во уникатно обележје со јасна симболика како еден од најрепрезентативните примери на југословенскиот социјалистички модернизам и особено на уникатната монументална споменична уметност, која веќе се препознава како светско културно наследство – истакнува Владимир Јанчевски.

Изложбата ќе биде достапна за посета за широката јавност преку платформата Отворен Кабинет до 30 септември 2022 година.

(Текстот е објавен во „Културен печат“ број 147, во печатеното издание на весникот „Слободен печат“ на 24-25 септември 2022)