2023 yılında yaşları 307 ile 14 arasında değişen 18 çocuk cezaya çarptırıldı. 2022 yılıyla karşılaştırıldığında suç işleyen çocuk sayısında yüzde 8,5 azalma görülürken hükümlü çocuk sayısında yüzde 17,2 oranında artış olduğu verileri endişe verici. İstatistikler, Cezaevlerinde büyüyen çocukların büyük bir kısmının eğitim düzeyinin düşük olduğunu gösteriyor. Uzun yıllardır evde yaşayan aynı 21 yaşındaki çocuğa göre, henüz ikinci sınıfı bitirmişti. Ve bu çarpıcı örnek benzersiz değil.

Dr. Mimoza Saltirova, avukat ve lisanslı çocuk adaleti eğitmeni, çocuk adaleti avukatlarının eğitmeni Özgür basın devletin çocuk haklarına ilişkin Avrupa standartlarını ve direktiflerini uygulamaya daha ciddi şekilde odaklanması gerektiğini söylüyor.

- İlk aşamada özgürlükten yoksun bırakma, yasanın öngördüğü şekilde her kişi için aynıdır. Ancak bu kişiler polise götürüldükten sonra kimlikleri tespit ediliyor ve bu kişilerden birinin reşit olmadığı tespit edilirse reşit olmayanlara özel bir bölüme götürülüyor. Saltirova, burada küçüklerle çalışan uzman müfettişlerle buluştuklarını söylüyor.

Çocuklarla çalışma konusunda uzmanlaşmış avukat, hakim ve savcıların ek eğitim ve öğretimlerinde özgünlüğün gözlemlendiğini açıklıyor.

- Herkes çocuklarla çalışamaz ve mevzuatımız da bunu öngörmektedir. Çocuk avukatlarımız, çocuk hakimlerimiz, Çocuk Ceza Konseyimiz, Temyiz Mahkemesimiz ve Çocuk Konseyimiz var. Çocuğun korunmasının her zaman ön planda olduğu akılda tutulduğunda prosedür karmaşıktır. Çocuk adaleti konusunda kapsamlı bir eğitim aldım, burada sertifika aldım ve bu özel alan olan çocuk adaleti konusunda eyaletimizde avukat arkadaşlarıma eğitmen olma fırsatı verildi. Muhatabımız, sistemimizde çocuklarla çalışmak üzere eğitilmiş avukatların bulunmadığını söylüyor.

Bir çocuk için mahkeme işlemlerinin genel gidişatı, yetişkin bir sanığınkinden farklıdır. Saltirova, Makedonya'daki standartların iyileştirilmesi için pek çok çalışma yapılması gerektiğini belirtiyor.

- Ne yazık ki, çocuk suçlulara yönelik prosedürün nasıl olması gerektiğine ilişkin Avrupa direktifleri ve standartları ülkemizde gerektiği gibi uygulanmamaktadır. Yetkililere erişim, çocuğun mahkemeye çıkarılma şekli çok spesifiktir. Dediğimde sadece adliyeyi değil, koridorlardan geçerek çocuğun sorgulanacağı mahkeme salonunu kastediyorum. Fail olsun, mağdur olsun, bu bir çocuğa yönelik muameledir. Bunun yeterince gelişmiş bir farkındalığa sahip olmayan, yeterince gelişmiş savunma mekanizmalarına ve sosyal olayların imajına veya tam olarak ne olduğuna dair bir imaja sahip olmayan bir kişi olduğunu unutmamalıyız - dedi.

Saltırova'ya göre devletin bu direktifleri uygulamaya çalışması, çocukların refakat edeceği ayrı alanlar, ayrı girişler olması gerekiyor.

- Biz avukatlar olarak her gün özgürlüğünden yoksun bırakılmış veya cezasını çekmekte olan, minibüsle mahkemeye kelepçeli olarak getirilen kişilerle, İçişleri Bakanlığı temsilcileriyle silahlı, maskeli olarak buluşuyoruz. Bunun herkes için stresli bir görüntü olduğunu ve bunu bir çocuğun gözünde hayal ettiğini açıklıyor.

Saltirova, prosedüre dahil olan tüm aktörlerin çocuk suçluyla özel iletişim becerilerine sahip olması gerektiğini, daha rahat kıyafetler giymesi gerektiğini, hakimlerin toga giymesine izin verilmediğini ekliyor. Çocuğun kimin avukat, kimin hakim, kimin savcı olduğunu bilmemesi için bir ortam yaratılıyor kendisinin deyimiyle.

– Almanya’daki bir mahkeme sürecinden bir örneği paylaşmak istiyorum. Annenin mahkemesinden, çocuğuna en sevdiği çizgi film karakterinin kostümünü giydireceğini söyleyen bir telefon aldı. Çocuk cadı olmayı seçti. Çocuk adliye binasına girdiğinde nereye girdiğini bilmiyordu, süpürge onları etkinleştirdiği için tüm sensörler bip sesi çıkarmaya başladı ancak çalışanların hiçbiri buna resmi olarak tepki vermedi. Herkes bir kahramanın geleceğine dair bir söylenti yaydı. Saltirova, mahkeme salonunun bir oyun odasına dönüştürüldüğünü, kavgaya katılanların eğlenceli kostümler giydiğini, minderlerin üzerinde yerde oturduğunu söylüyor.