Yedi yıl önce Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, müttefiki o zamanki Suriye lideri Beşar Esad ile Rusya'nın Lazkiye'deki Kmeimim hava üssünde görüşmek üzere Suriye'ye gitti.

Putin zafer konuşmasında Beşar Esad'ın düşmanlarına karşı kesin zafer ilan etti.

Putin, Suriye muhalefeti ve İslam Devleti terör örgütüne atıfta bulunarak, "Teröristler yeniden baş kaldırırsa istisnasız saldırılar gerçekleştireceğiz" dedi.

Moskova Times'ın haberine göre, 2024 yılında Ukrayna'ya karşı bir savaşa kilitlenmiş olan Rusya, isyancıların iki haftalık yıldırım saldırısı öncesinde Suriye rejiminin çöküşünü izledi. Suriye belirsiz bir geleceğe doğru ilerlerken, Esad'ın devrilmesi, Suriye'yi Ortadoğu'daki nüfuzu için uzun süredir üs olarak kullanan Rusya için önemli siyasi, askeri ve ekonomik maliyetler taşıyor.

Esad'ın devrilmesinden sonra Rusya'nın siyasi kayıpları

Rusya, 2015 yılında Suriye iç savaşına müdahale etmesinden bu yana kendisini Orta Doğu'da kilit bir güç komisyoncusu olarak konumlandırdı.

Moskova, 2011'deki kitlesel protestoların iç savaşa dönüşmesi ve yönetimini tehdit etmesi sonrasında Esad'ın yanında yer aldı. Yıllar geçtikçe Rusya'nın desteği, Esad'ın muhalif güçlere ve İslam Devleti'ne kaptırdığı toprakların çoğunu geri kazanmasına yardımcı oldu ve Moskova'nın bölgedeki baskın oyuncu rolünü güçlendirdi.

2024'te Esad rejiminin hızla çökmesi bu hikayeyi tersine çevirdi.

Putin, Esad'ın devrilmesiyle ilgili henüz bir yorumda bulunmasa da, sözcüsü Dmitry Peskov Pazartesi günü Moskova'nın da şaşırdığını itiraf etti.

Peskov, "Olanlar tüm dünyayı şaşırttı ve bu durumda biz de bir istisna değiliz" dedi.

"Rusya'nın Suriye genelinde hızlı bir isyancı saldırısı sırasında Esad rejimini destekleyememesi veya desteklememe kararı, aynı zamanda Rusya'nın dünya çapında güvenilir ve etkili bir güvenlik ortağı olarak itibarına da zarar verecek ve bu da Putin'in arzu edilen çok kutuplu dünyada destek kazanma yeteneğini olumsuz etkileyecektir." "Savaş Araştırmaları Enstitüsü (ISW) analizinde şunları söyledi.

Esad şimdi Moskova'ya sığınırken Kremlin, İslamcı ittifak Hayat Tahrir el Şam (HTS) ve Suriye Ulusal Ordusu'nun şemsiye grubu liderliğindeki Suriye'de iktidarda olan güçlerle ilgili olarak henüz tam olarak ne yapacağına karar vermedi. Türkiye tarafından destekleniyor. Yıllarca Rusya karşı tarafta yer aldı ve HTŞ'yi terör örgütü ilan etti.

Ancak Kremlin, Suriye'deki askeri varlığını sürdürmek için HTŞ ile "normalleşmeyi" sürdürmeye istekli görünüyor

"Rus devlet medyasının söylemi şimdiden değişmeye başladı. İsyancılara artık terörist değil, Suriye'de iktidarı ele geçiren silahlı muhalefet deniyor" diyen dünya analistleri, Moskova'daki Suriye büyükelçiliğinin de muhalefet bayrağını kaldırdığını ekliyor.

"Son dokuz yıldır Rusya bu grupları bombalıyor. Analistler, "Asıl soru, Rusya ile uzun vadede işbirliği yapmaya hazır olup olmadıklarıdır" diyor.

Rusya'nın Suriye'deki askeri kayıpları

Suriye aynı zamanda Rusya'nın Orta Doğu'daki askeri stratejisinin de merkezinde yer alıyor ve Suriye'nin Akdeniz kıyısında stratejik açıdan önemli iki bölgeye ev sahipliği yapıyor: Hmeymim Hava Üssü ve Tartus Deniz Üssü, bölgedeki Rus deniz operasyonlarının desteklenmesinde kilit rol oynuyor.

ISW'nin haberine göre, Esad'ın devrilmesinin ardından Rusya, askeri varlıklarını Suriye'den çekmeye hazırlanıyor gibi görünüyor. CNN Türk'ün Pazar günkü haberine göre, Rus askerlerinin Suriye'den güvenli bir şekilde çıkışları için Ankara'dan da destek istedikleri bildirildi.

Peskov Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Rusya'nın Suriye'deki askeri varlığının geleceğini tartışmak için henüz çok erken olduğunu ancak Rus personelinin ve varlıklarının güvenliğini sağlamak için Şam'daki yeni yetkililerle görüşmelerin sürdüğünü söyledi.

Uzmanlar, Suriye'deki üs kaybının Rusya'nın Orta Doğu'daki nüfuzunu önemli ölçüde azaltacağını ve Afrika'daki askeri lojistiğini aksatacağını öne sürüyor. Suriye'de savaşmış eski bir Wagner paralı askeri olan Marat Gabidulin, Moskova Times'a, Suriye'nin Rus savaşçıların Afrika'ya taşınmasında önemli bir merkez görevi gördüğünü söyledi.

"Üsleri kaybetmek bu anlamda Kremlin için kesinlikle arzu edilmeyen bir durum olacaktır. Bir de Rusya'nın sıklıkla vurguladığı prestij meselesi var. Rusya'nın Suriye'ye müdahalesi, büyük bir güç olarak statüsünü yeniden tesis etmeyi amaçlasa da, orada askeri varlığını sürdürmek hem stratejik nedenlerden hem de prestij ve otoriteyi korumak açısından önemlidir" diyor.

Ekonomik kayıp – 27,5 yılda 9 milyar dolar

Rusya'nın ekonomik kayıpları nispeten mütevazıydı ve üç geniş kategoriye ayrıldı.

Birincisi, Rus müdahalesinin başlangıcından bu yana Esad rejimine verilen askeri desteğin doğrudan maliyetiyle ilgili.

2008'de Suriye çatışması doruğa çıktığında, analistler Rusya'nın harekâtının maliyetinin yılda yaklaşık 1,5 milyar ila 3 milyar dolar arasında olacağını tahmin ediyordu. İngiltere merkezli düşünce kuruluşu IHS Jane's'in 2015 yılında Moskova Times tarafından görevlendirilen bir analizine göre, Rusya'nın Suriye'deki askeri varlığını sürdürmenin maliyeti günlük 2,4 milyon ila 4 milyon dolar arasında veya günlük 880 ila 1,46 milyar dolar arasında değişebilir. Bu maliyetlere askeri uçakların, helikopterlerin ve askeri personelin operasyonları da dahildir.

Bloomberg, kaynaklara dayanarak Moskova'nın 1,2 yılının tamamı için Suriye operasyonunun maliyetine 2016 milyar dolar ayırdığını iddia ediyor. Gazete ayrıca, Kraliyet Birleşik Güvenlik Enstitüsü düşünce kuruluşunun, Moskova'nın ülkeye daha fazla asker göndermeye karar vermesi nedeniyle Rusya'nın Suriye harekâtının fiili maliyetinin yılda 3 milyar dolara yakın olduğu tahminine de yer verdi.

Rusya'nın Suriye'ye yaptığı harcamaların bir diğer kategorisi ise Moskova'nın Esad rejimine sağlamış olabileceği mali desteğin miktarıdır.

Rusya, borçluları ve borçları hakkında veri yayınlamıyor ancak alternatif kaynaklardan bazı tahminler yapılabiliyor. Dünya Bankası tahminlerine göre Suriye'nin Rusya'ya 525 yılı itibarıyla 2022 milyon dolar borcu var.

Son olarak Rusya'nın kayıpları arasında Esad'ın devrilmesinden sonra Rus devleti ve şirketlerinin vazgeçebileceği iş yatırımları da yer alıyor.

Bazı komşularının aksine, Suriye fosil yakıtlar açısından pek zengin değil; bunlar Orta Doğu'nun kanıtlanmış petrol rezervlerinin (0,3 milyar varil) yalnızca %2,5'ünü ve kanıtlanmış doğalgaz rezervlerinin (0,4 trilyon metreküp) %0,3'ünü oluşturuyor. analist Kiril Rodionov diyor.

Bunun yerine Moskova, Suriye'nin iç savaştan önce gelişen maden endüstrisine ve altyapısına yatırım yapmak için harekete geçti.

Bunlardan en önemlisi Rusya'nın 2019'da deniz üssü kurduğu Suriye'nin Tartus limanına 500 milyon dolar yatırım yapacağını duyurmasıydı. Esad rejiminin düşmesinden önce Moskova'nın gerçekte bu meblağın ne kadarını harcadığı belli değil.

Ayrıca, Kremlin bağlantılı iş adamı Gennady Timchenko ile bağlantılı kuruluşlara, Palmyra kenti yakınlarındaki Suriye'deki bir fosfat madenine erişim izni verildiği bildirildi. Suriye'nin başta gübre olmak üzere çeşitli malların üretiminde kullanılan önemli miktarda fosfat rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor.

Ancak Financial Times'ın 2019 tarihli raporuna göre Suriye rejimi ve Rusya, küresel pazarda mevcut stoklardan fosfat satıyor ve kendi kaynaklarını yeni madenlere yatırmadı.

Gerçekten de, büyük projelerin yüksek profilli duyurularına rağmen Rusya, Suriye'de halihazırda yapılmış herhangi bir önemli yatırımı kamuya açık bir şekilde doğrulamadı.

Toplamda, en cömert tahminlere göre, Rusya'nın Esad'a verdiği başarısızlıkla sonuçlanan destek, dokuz yılda kendisine yaklaşık 27,5 milyar dolara mal olmuş olabilir.