Psikologët thonë se në këto ditë të para të tronditjes, trishtimit, dhimbjes dhe zemërimit, është shumë e rëndësishme të kemi kujdes që të mos harrojmë nevojat fiziologjike, ushqimin, ujin, gjumin dhe terapinë e të sëmurëve kronikë. Prania e shoqërisë në mesin e të vdekurve është po aq e rëndësishme.

Mënyra se si rriten fëmijët, sistemi arsimor dhe kultura e jetës në një shoqëri dalin në sipërfaqe gjatë një tragjedie. Ida Protugjer, psikologe dhe trajnere e zhvillimit personal dhe organizativ, ka kryer trajnime për menaxhimin e krizave në Vjenë dhe prej andej ndan përvojën e saj me ne.

– Në Austri nuk është e pazakontë të dëgjosh sirena, si përgatitje. Domethënë, kam shumë vite që nuk kam dëgjuar për të në Shkup, dhe këtu rregullisht bëhen teste të atij lloji në popullatë. Në shkolla, fëmijët kanë përgatitje speciale për evakuimin nga zjarri, simulohet një alarm dhe fëmijët duhet të kalojnë të gjitha hapat që ai evakuim të kryhet në mënyrë të sigurt. Para disa muajsh ka pasur një kërcënim me bombë në shkollën e djalit tim dhe më ka pëlqyer shumë fakti që ne prindërit jemi informuar për të gjitha aktivitetet, sepse në një ndërhyrje krize është shumë e rëndësishme që njerëzit nga institucionet të ndajnë të gjithë informacionin me popullatën në kohë dhe transparente. Kjo është shumë e rëndësishme, për të qetësuar popullatën, për të rivendosur besimin se asgjë nuk mund të dalë jashtë kontrollit, se sistemi është këtu dhe do të ndërmarrë të gjitha hapat e mundshëm”, thotë Protugjer. Shtypi i Lirë.

Ajo shton se dy vite më parë kanë marrë një letër nga shteti se çfarë duhet të bënin nëse në qytet ndodhte një “errësirë” (ndërprerje e plotë e energjisë elektrike, transporti).

– Në letër thuhet, nëse në Vjenë ndodh një kolaps total, cilat do të ishin procedurat, nëse fëmija duhet të qëndrojë në shkollë apo dikush ta marrë, nëse mund të kthehet i sigurt në shtëpi, nëse mund të kthehet në shtëpi në këmbë, sa larg është shtëpia nga shkolla. Gjithashtu, në çdo regjistrim në shkollë, çdo vit, ka një pyetësor kontakti, cili prind kontaktohet i pari, cili person kontaktohet i dyti, cili person kontaktohet i treti dhe cili person kontaktohet i katërti! Në Maqedoni duhet të shohim se cilat janë vrimat në sistem që të plotësohen me standarde ose aty ku tashmë ka procedura të parashkruara të rishikohen, sepse procedurat në Maqedoni modifikohen ose nuk ndiqen shumë lehtë për shkak të atij rrjeti korruptiv, që është shkaku i kësaj tragjedie në Koçan - tha Protugjer.

Po sikur të më ndodhte kjo?

Bashkëmoshatarët identifikohen me tragjedinë, duke e vënë veten në rolin e viktimave, të dëshmitarëve okularë. Sipas Protugjerit, rrënja e problemit vjen nga kultura shumë dekada e edukimit dhe komunikimit në shtëpi.

– Ne kemi një kulturë në Maqedoni, fëmijët nuk i pyesim “si ndihen” por “si kanë shkuar në shkollë?”. Ne flasim më shumë për sjelljen e fëmijëve, për mënyrën se si reagojmë ndaj asaj që ndodhi dhe jemi më pak të fokusuar në atë se si ndihemi, si ndihen fëmijët. Dhe kjo është arsyeja pse është kaq e rëndësishme që të vërtetohen emocionet”, thotë ajo.

Siguri, qetësi, lidhje, stabilizim dhe pak shpresë. Këto janë pesë parimet që duhen ndjekur.

– Prindi duhet së pari të vërtetojë emocionin e tij, mënyrën se si ndihet dhe më pas është e dobishme të ndajë me fëmijën se edhe ai është i trishtuar. Nëse një prind vëren se fëmija i tyre është i trishtuar, por fëmija është i tërhequr, atëherë nëna ose babai në emër të tyre mund të thonë "E shoh që je i trishtuar", por "do të kalojë" ose ngushëllimi nuk funksionon sepse mohon emocionin. Do të dëgjoj shpesh kur shpreh simpati, "Ji i fortë". "Një person i pikëlluar nuk duhet t'i thuhet "të jetë i fortë", kjo nuk ndihmon," thotë ajo.

Në këtë traumë kolektive, siç thotë Protugjer, duhet të themi me zë të lartë se jemi të trishtuar, të qëndrojmë të vetëdijshëm për atë emocion dhe ta ndajmë atë.

– Mendoj se është mirë që njerëzit u mblodhën në sheshin e Shkupit para disa ditësh, sepse jemi bashkë në pikëllim, është një bashkim në nivel emocional. Dhe fëmijët, nëse janë fëmijë, duan të shprehin edhe ngushëllimet e tyre, dhe meqë Koçani është larg, mund të bëhen disa mure ku mund të lënë një vizatim, një mesazh, thjesht për të pasur një hapësirë ​​ku të shfaqin emocionet e tyre në këtë zi kolektive - thotë Protugjer.

Krahas nevojës për ngritjen e shtabit të krizave në shkolla, edukatoret duhet të kenë shumë mirëkuptim për fëmijët në ditët e sotme dhe, siç thotë ajo, duhet të ofrojnë mbështetje të madhe për nxënësit.

– Kam lexuar se në shkollat ​​fillore mësuesit i kanë ndaluar fëmijët që të largohen nga klasa për një tubim kushtuar viktimave, kjo është e gabuar – tha bashkëbiseduesi ynë.

Humbja e një personi të famshëm

Muzika e grupit DNA është e preferuar nga audienca e re. Vdekja e anëtarëve të grupit ka goditur rëndë fansat.

– Bëhet fjalë për një lidhje të përditshme me ato këngë, një identitet të përditshëm. Ne rritemi dhe të gjitha ato përvoja, këngë që na ndodhin me shokët e klasës, ngjarje, të gjitha janë pjesë e përvojave tona që ndërtojnë identitetin tonë. Dhe kjo tani është e pikëlluar. Kur kujtojmë grupin tonë të preferuar, shokun tonë, shokun tonë, partnerin tonë... Përvoja emocionale e dëgjimit të atyre këngëve, e lidhjes me një grup, është ajo që na shkakton një trishtim kaq të fortë, sepse ishim të lidhur emocionalisht. "Kjo gjithashtu duhet të adresohet," thotë ajo.

Krahas familjeve dhe të dashurve të të lënduarve nga zjarri në diskotekën “Pulse” në Koçan, tragjedia ka përfshirë gjithë Maqedoninë, rajonin... çdo njeri e ndjen dhimbjen. Por si reflekton ky trishtim tek kategoria e pambrojtur e qytetarëve që nuk preken drejtpërdrejt nga aksidenti, por e ndjejnë si reflektim, si prindërit që kanë humbur ndonjëherë një fëmijë në zjarr apo ndonjë aksident, gratë shtatzëna, nënat në pritje, bashkëmoshatarët e viktimave, foshnjat...

Në vazhdim të intervistës me psikologun Protugjer trajtojmë tema që lidhen me kategoritë e cenueshme të qytetarëve në këtë pikëllim kolektiv.