Zoti ambasador, para kësaj interviste keni pasur një takim me zëvendësministrin e Punëve të Jashtme dhe Tregtisë së Jashtme të Maqedonisë, Zoran Dimitrovski. Mund të ndani disa detaje nga ky takim? Dhe a është ende e fortë mbështetja lituaneze për procesin e anëtarësimit të Maqedonisë në BE pas gjithë këtyre viteve? Dhe a jeni optimist për zgjerimin e BE-së për të përfshirë vendet e Ballkanit Perëndimor?

Ne patëm një takim shumë të mirë dhe të hapur me zëvendësministrin e Jashtëm z. Zoran Dimitrovski. Dhe ishte një bisedë goxha e gjatë për të gjitha çështjet e botës së sotme, e cila po ndryshon shumë. Dhe patjetër, kemi diskutuar edhe për zgjerimin e BE-së dhe të gjitha çështjet që lidhen me të. Mund të them se kemi shkëmbyer hapur pikëpamjet tona, kemi prezantuar hapur pikëpamjen tonë, vizionin dhe në fakt se si duhet të shtyhet përpara ky proces për të arritur rezultate pozitive. Duke folur për procesin e zgjerimit si të tillë, jam vërtet optimist se ka një dritare reale mundësish për vendet e Ballkanit Perëndimor për t'iu bashkuar BE-së në të ardhmen shumë të afërt. Dhe në këtë situatë duhet të kemi parasysh se varet edhe nga vetë vendet, në fakt nga vullneti i tyre për të ecur përpara në rrugën e zgjerimit të BE-së për të bërë reformat e nevojshme, sepse qasja e bazuar në merita është jashtëzakonisht e rëndësishme për Lituaninë. E vendosëm si gur themeli për zgjerim. Në të njëjtën kohë, ne gjithashtu kuptojmë realitetin se zgjerimi në Ballkanin Perëndimor mund të sjellë prosperitet dhe siguri në rajon.

A folët për rrugën lituaneze drejt Bashkimit Evropian, për përvojën lituaneze? Ishte e vështirë? Dhe sa zgjati dhe sa zgjati procesi i pranimit në anëtarësimin e plotë në BE në vitin 2004? Dhe pyetja është, a kishte lëshime të rëndësishme që Lituania duhej të bënte në procesin e integrimit në BE? Në atë kohë, a kishte vendi juaj ndonjë çështje dypalëshe me vendet e tjera anëtare të BE-së që duhej të zgjidheshin përpara anëtarësimit?

Për sa i përket procesit të anëtarësimit, do të thoja se situata jonë ishte jashtëzakonisht e ndërlikuar, sepse ishte zgjerimi i parë në Evropën Lindore. Dhe nuk kishte bindje, për shembull, në të gjitha vendet e mëparshme të BE-së se ky zgjerim duhet të përfshijë të gjitha vendet e Evropës Lindore. Pra, ka pasur edhe mendime që disa vende të pranohen, disa vende të jenë në dhomën e pritjes, në fakt, si në rastin tuaj. Pra, u desh shumë përpjekje që ne të bindnim se qasja e duhur do të ishte e disponueshme për të gjitha vendet e Evropës Lindore në të njëjtën kohë, pa bërë dallime mes tyre dhe se do të ishte shumë pozitive për zhvillimin rajonal. Në fakt, na ndihmoi të shmangnim diskutimin e çështjeve dypalëshe gjatë procesit të anëtarësimit. Por nuk ishte një proces i lehtë. Sigurisht, për Lituaninë ishte ndoshta më e vështira nga të gjitha, ndoshta përveç Qipros, domethënë nga të gjitha vendet aspirante, sepse ne duhej të merrnim vendime strategjike në këtë drejtim. Dhe për ne, siç e përmenda, koncesionet. Lituania bëri lëshime të mëdha për të qenë në BE. Para së gjithash, ne duhej të pranonim mbylljen e termocentralit tonë bërthamor. Termocentrali bërthamor Ignalina prodhoi 82% të nevojave energjetike të Lituanisë. Dhe mund ta imagjinoni se mbyllja e këtij burimi pati një efekt të dëmshëm në ekonominë tonë. Pyetja tjetër ishte edhe për sovranitetin e shtetit. Sepse kishte negociata në tryezë për tranzit nga Rusia kontinentale në rajonin e Kaliningradit të Rusisë, që është midis Polonisë dhe Lituanisë. Pra, padyshim, ishte një qasje horizontale për të folur për këtë tranzit. Por në fakt bëhej fjalë për Lituaninë duke i dhënë akses jo vetëm për mallra, tregti e kështu me radhë, por edhe për tranzit ushtarak nga Rusia në Kaliningrad, edhe në Rusi. Pra, Lituania duhet të kishte dhënë disa garanci për këtë, pa sakrifikuar integritetin dhe sovranitetin tonë territorial. Pra, këto ishin negociata shumë të vështira, negociata shumë të gjata. Por në të njëjtën kohë, në Lituani ekzistonte një mendim i vazhdueshëm se ne duhet të jemi në BE. Kjo nuk është vetëm garancia jonë e prosperitetit. Është edhe garancia jonë e sigurisë, të jemi në bllokun perëndimor në fakt dhe të kemi këto garanci. Dhe kur filluam negociatat me BE-në, ne po shkonim njëkohësisht drejt NATO-s. Dhe kjo ishte vetëm një muaj diferencë, kur hymë në BE dhe NATO. Kështu, duke negociuar anëtarësimin në BE, ne në fakt garantuam sigurinë tonë duke u bërë anëtare e NATO-s.

Ambasador, çfarë mendoni për çështjen tonë dypalëshe me Republikën e Bullgarisë që bllokon integrimin e Maqedonisë në Bashkimin Evropian? A munden autoritetet maqedonase të kenë mbështetje për ndonjë garanci për qëndrimin e tyre ndaj ndryshimeve kushtetuese me efekt të vonuar? Kjo është ajo për të cilën pala maqedonase kërkon mbështetje në BE.

Kjo është një pyetje shumë e ndërlikuar, para së gjithash, sepse nuk mund të flas vërtet për Bullgarinë. Mund të flas për pikëpamjen e Lituanisë për çështjet me rëndësi dypalëshe ndërmjet vendeve. Për të qenë i sinqertë, Lituania është gjithashtu në një rajon ku kemi çështje dypalëshe. Fatmirësisht për ne, me siguri, që kemi hyrë në BE pa e pasur këtë në, si të thuash, oborrin tonë, duke shkuar drejt BE-së. Por në të njëjtën kohë, këto çështje dypalëshe nuk po largohen. Pra, kuptimi im është se, para së gjithash, vendosja e një qëllimi strategjik dhe të kuptuarit e asaj që dëshironi të arrini është çështja kryesore. Atëherë duhet të flisni për taktikat, si t'i arrini këto qëllime. Dhe uroj që këto taktika të mos mbizotërojnë mbi qëllimet strategjike. E tillë është përshtypja e çështjeve dypalëshe të ngritura mes dy vendeve të BE-së. Edhe vendet e tjera i kanë të gjitha këto çështje në rrugën e tyre drejt BE-së. Megjithatë, kuptimi ynë është se merita dhe gjeopolitika duhet të vendosin për zgjerimin e nevojshëm (në sytë tanë është i nevojshëm) i BE-së për të përfshirë vendet e Ballkanit Perëndimor.

Si mund të bashkëpunojnë Maqedonia dhe Lituania në të ardhmen dhe në çfarë mbështetje mund të llogarisim nga Lituania?

Lituania tashmë ka bërë një hap shumë të rëndësishëm përpara duke hapur një zyrë ambasade në Shkup, e cila është jashtëzakonisht e dobishme dhe mund të pranoj se puna kryesore për marrëdhëniet tona dypalëshe, organizimi i kontakteve tona dypalëshe, bëhet këtu në Shkup. Kjo ishte një arritje vërtet e madhe, e madhe dhe mendoj se kjo ndihmoi shumë për të kuptuar njëri-tjetrin, që njerëzit tuaj të shohin Lituaninë këtu, të kenë kontakte të drejtpërdrejta, të japin informacione të mundshme... Duke folur për atë që duhet bërë më pas, para së gjithash, Lituania është një mbështetëse shumë e sinqertë e anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në BE. Kjo është një detyrë parësore në marrëdhëniet tona dypalëshe, sepse siç thashë më herët, ne kemi përvojë. Ne kemi përvojë nga anëtarësimi. Ne kemi përvojë në negociata dhe me të vërtetë dëshirojmë të jemi një ndërmjetës i ndershëm në procesin që vendet e Ballkanit Perëndimor ta arrijnë këtë qëllim sa më shpejt të jetë e mundur. Gjithashtu, ajo që është e rëndësishme është forcimi i marrëdhënieve ekonomike ndërmjet kompanive tona. Pra, këtu do të shihja mundësinë për të ftuar sipërmarrës nga Maqedonia e Veriut për të vizituar Lituaninë. Biznesmenët e Lituanisë do të vizitojnë Maqedoninë, për të parë mundësitë dhe thjesht për të krijuar marrëdhënie të mira, për të gjetur perspektiva për bashkëpunim në të ardhmen dhe për t'i bërë kontaktet tona ekonomike shumë më intensive se sa janë tani. Pra, ky është qëllimi kryesor për ne. Ne e shohim Maqedoninë e Veriut si një partner në Ballkanin Perëndimor. Ne duam të shohim sa më shumë maqedonas të vijnë në Lituani, lituanez në Maqedoninë e Veriut dhe në këtë kuptim, mendoj se ky është qëllimi i diplomatëve për të lehtësuar procesin. Do të organizojmë sa më shumë vizita. Tashmë është rënë dakord që një grup miqësie i deputetëve të Vilniusit të vizitojë Shkupin. Pra, presim vizita të nivelit të lartë si në Lituani ashtu edhe në Maqedoninë e Veriut. Kështu që unë mendoj se do të jetë e dobishme. Do të jetë e dobishme të intensifikojmë marrëdhëniet tona.

Do të ketë humbës nga të dyja palët në luftën tregtare midis SHBA-së dhe Evropës

Ambasador, le të vazhdojmë me çështjet më të mëdha me të cilat përballet Bashkimi Evropian tani. Dhe është administrata e re e Trump në SHBA që po vendos tarifa shtesë doganore për mallrat e BE-së. Bashkimi Evropian po kërcënon gjithashtu me kundërmasa. A do të bëhet realitet kjo luftë tregtare mes SHBA-së dhe BE-së? Dhe si do të ndikojë kjo në Evropë?

Nëse kjo do të bëhet realitet do të varet patjetër nga argumentet dhe kundërargumentet në tryezë, nëse ia vlen të fillohet kjo luftë tregtare dhe çfarë pasojash do të ketë për të dyja palët. Jo në njërën anë, por në të dyja anët. Sepse në mënyrë të pashmangshme, nëse vendosni taksa, duhet të prisni që taksat të vendosen nga ana tjetër. Dhe kështu, atëherë është e nevojshme të llogaritni shumë, shumë, shumë saktë dhe shumë qartë, në fakt, çfarë saktësisht do të arrini duke vendosur taksa. Nëse një luftë tregtare bëhet realitet midis BE-së dhe Shteteve të Bashkuara, atëherë të dyja palët do të jenë patjetër humbëse. Lituania është një vend i orientuar drejt eksportit. Industria lituaneze është shumë e ndërlidhur me ekonomitë kryesore të Bashkimit Evropian, si Gjermania, për shembull. Ne prodhojmë pjesë këmbimi për industrinë e automobilave në Gjermani. Gjithashtu, në të njëjtën kohë, Lituania ka marrëdhënie shumë të mira tregtare me Shtetet e Bashkuara. Shtetet e Bashkuara janë shumë të larta në renditjen tonë të eksporteve. Pra, në fakt, ne prodhojmë shumë mallra për eksport në Shtetet e Bashkuara. Por në të njëjtën kohë, Lituania është një eksportues i shërbimeve. Dhe duke pasur parasysh këtë, çdo lloj vendosjeje taksash, masa sigurie, garantimi i izolimit të një tregu e kështu me radhë mund të ndikojë shumë fuqishëm në aftësinë tonë për të tregtuar me atë partner. Pra, patjetër, do të ketë efekte. Kjo do të ketë efekte për ata njerëz që punojnë në atë industri, në këtë sektor shërbimi etj. Pra, le të shpresojmë që kjo të mos ndodhë. Por ne gjithashtu duhet të jemi të gatshëm të përgatitemi për realitetin. Dhe tashmë është njoftuar nga presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen se Komisioni është duke llogaritur saktësisht se çfarë kundërmasash mund të ketë në rast se kjo fillon.

Evropa po hyn në vitin e tretë të pushtimit rus të Ukrainës. A jeni optimist se Trump dhe Putin, të cilët tashmë kanë pasur një bisedë telefonike, mund të arrijnë në një zgjidhje paqësore të luftës, por një zgjidhje që është e pranueshme për Evropën dhe Bashkimin Evropian?

Me të drejtë përmendët se kjo është tashmë lufta e tretë e agresionit rus kundër Ukrainës. Dhe ne pamë mizori që nuk i kemi parë në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore. A është e lehtë ta harrosh atë? Kjo është pyetja. Për politikanët, ndoshta, ndonjëherë ky synim mbizotëron mbi çështjet që mund të jenë disi të vështira për t'u kapërcyer. Por, në të njëjtën kohë, duhet të nxjerrim edhe mësime. Le të nxjerrim mësime nga e kaluara e afërt. Kemi pasur mësime nga periudha para Luftës së Dytë Botërore. Ju e dini, Mynih, çfarë ndodhi pas Marrëveshjes së Mynihut dhe se paqja nuk ishte e qëndrueshme. Pra, ne patjetër duhet të shmangim që të ndodhë. Në këtë situatë, në të njëjtën kohë, kjo duhet të vendoset nga Ukraina. Çfarë është në të vërtetë e mirë për Ukrainën? Çfarë është e pranueshme për Ukrainën? Dhe si do të duket Ukraina pas një marrëveshjeje të tillë? Pra, kjo është një pyetje për Ukrainën. Ata humbën shumë jetë. Qindra mijëra, dhe disa njerëz thonë se qindra mijëra njerëz u prekën nga lufta. Dhe në këtë situatë, unë mendoj se Ukraina ka një zë vendimtar nëse do të arrihet ndonjë marrëveshje paqeje apo armëpushimi. Por gjithashtu, në të njëjtën kohë, jemi të bindur se kjo nuk duhet të zgjidhet pa pjesëmarrjen aktive të Evropës. Sepse bëhet fjalë për sigurinë evropiane. Çdo marrëveshje paqeje për ose me Ukrainën do të ndikojë në sigurinë evropiane. Dhe çfarë shteti do të dalin vendet nga ky proces paqeje do të ndikojë në sigurinë evropiane për dekada. Ndoshta. Pra, evropianët duhet të jenë shumë aktivë. Dhe gjëja e parë është se evropianët duhet të jenë në tryezën e bisedimeve. Dhe në këtë situatë, aq më tepër që garancitë do të jepen nga evropianët. Në rast se ka marrëveshje për ndonjë armëpushim apo paqe e të ngjashme. Pra, kjo nuk mund të diskutohet pa pjesëmarrjen e evropianëve.

Ambasador, gjatë këtyre tre viteve të agresionit rus, a ishte Lituania dhe vendet e tjera baltike të prekura disi nga lufta në Ukrainë? A keni pasur ndonjë problem, si ndoshta shumë sulme kibernetike, dezinformata, lajme të rreme, disfatizëm, etj.? Dhe si e keni përballuar këtë si shtet dhe autoritet?

Gjatë kësaj lufte dhe para saj, me disa ndërprerje, ndoshta mund të thuhet se gjatë gjithë periudhës sonë të pavarësisë, ne, dua të them jo vetëm Lituaninë, por edhe vendet baltike, ishim objektivi kryesor i sulmeve dezinformuese ruse. Dhe siç themi, kohët e fundit, sidomos kur filloi kjo luftë në Ukrainë, kur Rusia pushtoi Ukrainën, ata padyshim i shtuan asetet e tyre propagandistike. Mjetet e propagandës së tyre. Dhe një nga objektivat kryesore ishin gjithashtu shtetet baltike dhe popullsia e shteteve baltike. Për t'i pasur ato nën një lloj mbulimi rus, mbulim informativ. Ajo që është e rëndësishme të kuptohet është se ndonjëherë është shumë e lehtë për Rusinë të ndikojë tek popullsia e moshuar në këto vende. Pra, është jashtëzakonisht e rëndësishme për ne që të krijojmë një mekanizëm të mirë zbulimi. Për të ndarë lajmet e rreme që vijnë nga Rusia. Pra, në këtë kuptim, në fakt, ishte një detyrë e veçantë dhe parësore për kundërmasat lituaneze. Në Lituani, për shembull, ishte një lëvizje, një lëvizje vullnetare, e quajtur "xhuxhët" sepse ata luftuan kundër "trollëve" rusë, domethënë propagandës ruse. Pra, ishte një lojë fjalësh. Por megjithatë, ata bënë një punë të jashtëzakonshme, të jashtëzakonshme për të kundërshtuar propagandën ruse. Në të njëjtën kohë, ne duhet të kuptojmë situatën gjeografike të Lituanisë, Letonisë dhe Estonisë. Dhe për shembull, në fakt, ne jemi nën sulme ose kërcënime të vazhdueshme që shtyjnë valët e migrimit kundër Lituanisë nga Bjellorusia. Një tjetër vend satelit rus, i cili po përdor të gjitha mjetet për të destabilizuar situatën në Lituani dhe në veçanti në Letoni. Pra, Polonia përballet me të njëjtin kërcënim. Ne kemi gjithmonë një prani të vazhdueshme të migrantëve të paligjshëm, të cilët hyjnë legalisht në Bjellorusi, por kontrabandohen ilegalisht ose shtyhen përpara për të hyrë në vendet baltike ose Poloni. Pra, është gjithashtu një çështje se si të përballemi me këto kërcënime. Kjo është një luftë hibride e përhershme në shtetet baltike dhe në rajon. Pra, tani po mësojmë të merremi me të gjitha këto çështje. Ne mësojmë të përballemi me këto probleme. Ne përpiqemi të bëjmë më të mirën. Për shembull, kur flasim për sigurinë kibernetike, në Lituani, ajo tani është zhvendosur nën Ministrinë e Mbrojtjes. Në fakt e kemi të centralizuar. Dhe të gjitha institucionet në Lituani mbështeten nga kjo qendër për qëndrueshmëri dhe siguri kibernetike.

Në Komisionin Evropian, Lituania përfaqësohet nga Komisioneri Evropian për Mbrojtjen dhe Hapësirën. Ky është zoti Andrius Kobilius. Ai është një ish-kryeministër i Lituanisë. Dhe ai përballet me një detyrë të vështirë në organizimin e industrisë së mbrojtjes dhe programeve hapësinore të BE-së. Dhe si do ta përballojë ky Komisioner Evropian këtë sfidë të re në këtë sektor të BE-së?

Me të drejtë përmendët se ky është një sektor jashtëzakonisht sfidues, pasi ky Komisioner i ri u emërua në kuadër të planifikimit të perspektivës financiare afatgjatë të BE-së. Pra, sigurisht që tashmë ka para të ndara, të shpërndara në sektorë të ndryshëm, dhe paratë që na ndahen për mbrojtjen tashmë po shpenzohen. Jo shumë para, por tashmë po shpenzohen. Pra, nëse flasim për para nga buxheti i BE-së, kjo është vërtet një sfidë për zotin Kobilius. Një gjë është e qartë për mua, se ai është personi i duhur në vendin e duhur dhe në kohën e duhur. Sepse si kryeministër i Lituanisë ai u përball me pasojat e krizës financiare. Dhe kjo ishte jashtëzakonisht mizore për Lituaninë, jashtëzakonisht mizore. Sepse realisht jemi në një situatë shumë të vështirë që të mos jemi në eurozonë, por në të njëjtën kohë të kemi monedhën tonë kombëtare të lidhur ngushtë me euron pa asnjë mekanizëm mbështetës për të shmangur çdo turbulencë në tregjet financiare. Kështu e ka trajtuar ai këtë situatë. Pra, ai e di se çfarë është kriza dhe si të përballet me një krizë, ndaj jam shumë i bindur se do të jetë një komisioner shumë i mirë. Nëse po flasim për gjërat që duhet të bëjë, ai nuk mund ta bëjë i vetëm. Patjetër që do të ketë nevojë për mbështetje nga shtetet anëtare, nga pjesa tjetër e komisionit dhe nga industria, patjetër. Sepse ne duhet të kuptojmë se jemi në luftë. Jemi në luftë, edhe pse lufta po bëhet në Ukrainë. Ushtarët po vdesin në Ukrainë. Por edhe ne jemi në luftë. Dhe ne duhet të kuptojmë se situata mund të ndryshojë në çdo moment. Në çdo moment mund të ketë ndërhyrje nga vende të tjera. Dhe ne duhet të jemi të përgatitur për këtë. Detyra e zotit Kubilius është të përgatisë mendërisht Evropën për të përballuar këtë mundësi, të jetë gati për agresion dhe të përgatitet në një nivel të tillë që agresioni të mos ndodhë. Kjo duhet të jetë një pengesë për çdo lloj vullnetarizmi rus, apo intervencionist, apo aspiratave imperialiste, e kështu me radhë. Kjo duhet të bëhet tani. Sepse nesër mund të jetë thjesht shumë vonë.