Privilegji është i madh kur kupton se po ndjek vazhdimisht rritjen dhe zhvillimin e një festivali teatror. Privilegji është edhe më i madh kur bëhet fjalë për festivalin e vetëm në vendin tonë kushtuar dramaturgut kryesor në botë – William Shakespeare.

Në Teatrin Kombëtar në Manastir kishin një ndjesi dhe instinkt të pabesueshëm se mungonte pikërisht një festival i tillë, jo vetëm në qytetin e Manastirit, por edhe në vend në përgjithësi. Edhe pse në fillim kishte dyshime nëse do të ishte e mundur të hartohej një program për realizimin e festivalit dhe nëse do të kishte mjaft shfaqje dhe teatro nga Maqedonia dhe bota që mund të performonin në festival, megjithatë, nga Nga viti 2013 e deri më sot gjërat kanë ndryshuar në mënyrë drastike.

Edicioni i tetë i festivalit tregoi se vit pas viti numri i aplikimeve për pjesëmarrje në festival rritet dhe e vetmja pengesë për rritje më të fortë janë burimet financiare. Në dy vitet e mëparshme, pandemia e Covid-it u shfaq si pengesë, por realizimi i suksesshëm i edicionit të tetë të Festivalit të Shekspirit në Manastir nga 25 deri më 30 qershor konfirmoi se organizatorët nga Teatri Kombëtar i Manastirit tashmë kanë fituar përvojën e ballafaqimi me një krizë të çdo lloji.

Ajo që na gëzon më së shumti është se publiku i Manastirit ka qenë i lidhur me festivalin që në fillimet e tij dhe i ndjek nga afër shfaqjet dhe i përgjigjet në mënyrë fantastike mbrëmjeve në bufenë e teatrit.

Edicioni i tetë i “Festivalit të Shekspirit në Manastir” u mbajt me moton “Mendimi është i lirë”, marrë si citim nga “Ftuhia” e Shekspirit. Në festival u luajtën shtatë pjesë në programin kryesor, tre jashtë programit, si dhe u promovua edicioni "Shekspiri për fëmijë" i botuar nga "Ars Lamina". Përveç mikpritësve nga Teatri Kombëtar i Manastirit, performuan edhe teatro nga Polonia, Mali i Zi, Shqipëria, Italia dhe Bullgaria, si dhe studentë nga FDU.

Drejtoresha artistike e Teatrit Kombëtar të Manastirit, Lina Chorevska, tregon se kanë pasur një numër jashtëzakonisht të madh të aplikimeve.

Me çfarë sfidash konkrete u përballët gjatë organizimit të Festivalit të 8-të të “Bitola Shakespeare Festival”?

- Sfida më e madhe ishte organizimi i festivalit pas një pauze dyvjeçare. Duam apo jo, periudha e kaluar ka ndikuar tek të gjithë ne dhe në kulturën në tërësi. Por këtu, kur ka dëshirë dhe “mendim të lirë”, asgjë nuk është e pamundur dhe arritëm të mobilizohemi me të gjitha forcat.

Si u bë përzgjedhja e shfaqjeve?

- Kemi pasur një numër jashtëzakonisht të madh të aplikimeve, në fund zgjodhëm shfaqjet dhe trupat teatrore të cilat përveç cilësisë mund t'i sjellim edhe në Manastir, duke pasur parasysh buxhetin e festivalit. Por sigurisht që nuk duhet lënë anash edhe cilësia artistike. Disa nga teatrot janë edhe miqtë tanë personalë, të cilët u zotuan në vendet e tyre të sigurojnë fonde për të qenë mysafirët tanë. Në fund, mendoj se kemi pasur një përzgjedhje të fortë, interesante dhe plot ngjyra. Për ne ishte gjithashtu e rëndësishme përfshirja e eventeve që do të përfshinin grupmosha të ndryshme dhe prej andej lindi ideja për të organizuar një punëtori për fëmijë dhe sigurisht për të sjellë shfaqje studentore.

Me çfarë përvojash u përballët këtë vit gjatë realizimit të festivalit, duke pasur parasysh se kishit të ftuar nga pesë vende?

- Çdo vit në “Festivalin e Shekspirit në Manastir” është ndryshe. Kështu ishte edhe ky, në fund do të harrohen të gjitha vështirësitë në organizim dhe do të mbeten vetëm momentet e bukura, për të cilat, më besoni, ia vlen të organizohet një festival. Tashmë mezi pres të radhës!

Nderin e hapjes së edicionit të tetë të "Festivalit të Shekspirit në Manastir" e kishin aktorët e Teatrit Dramatik "Aleksandar Wegierko" nga Bialystok, Poloni, të cilët më 25 qershor interpretuan shfaqjen "Makbeth" të Shekspirit me regji të Gregor Suski.

Shfaqja e shfaqjes bazohet në një tekst klasik, duke kërkuar mekanizma që përcaktojnë fuqinë, dijen dhe jetën e njeriut. Personazhet femra luajnë një rol të rëndësishëm në produksionin e “Makbeth”, dhe në shfaqjen e shfaqjes marrin pjesë 18 aktorë dhe aktore.

Mes tyre është edhe Monika Zaborska, e cila performon me personazhin e Seyton. Ajo na shpjegoi se qyteti i Bialystok ndodhet në pjesën perëndimore të Polonisë, dhe ajo që vuri re për herë të parë në Manastir ishte moti i bukur dhe me diell, sepse në qytetin e tyre shpesh ishte ftohtë dhe vranësira. Ai shpjegoi gjithashtu se "Aleksandar Vegierko" është teatri i qytetit në Bialystok, i themeluar në vitin 1945, pas Luftës së Dytë Botërore. Në repertorin e tyre kanë klasike botërore dhe vendase, ndërsa përveç “Makbeth” para disa vitesh kanë luajtur edhe “Romeo dhe Zhuljeta” të Shekspirit. Në mënyrë të pashmangshme ka qenë edhe pyetja për rolin e saj në “Macbeth”, ku ajo luan atentatorin Seyton.

– Nuk ishte e lehtë, sepse unë jam grua dhe në vend që të vishesha me fustane të bukura, më duhej të përgatitesha për karakterin e një vrasësi me pagesë. Megjithatë, ishte një përvojë e mahnitshme, sepse më duhej të hyja në shpirtin tim dhe të gjeja anën e tij të errët. Më duhej të gjeja atë segment të personalitetit tim që do të ishte në gjendje të vriste pa menduar, pa frikë dhe pa hezitim. Dhe arrita ta gjeja, gjë që nga ana tjetër më tregoi se kufiri i së mirës dhe së keqes tek një person është shumë i hollë. Gjithçka varet nga një situatë ose histori e caktuar e ngjarjeve kur mund të hapet edhe ana e errët dhe ajo e dritës e personit. Kështu që roli më lejoi të gjeja diçka në veten time që nuk më ngjan fare. Unë jam një person i hapur dhe komunikues dhe nuk dua t'u bëj keq njerëzve, por falë Sejtonit kuptova se njeriu mbart në vetvete edhe errësirën edhe dritën – shpjegoi Zaborska.

Teatri i saj luajti edhe jashtë programit me shfaqjen "Gratë e gëzuara të Windsor", e cila u shfaq në Shtëpinë e Oficerëve në Manastir më 27 qershor. Shfaqjet nga programi kryesor u luajtën në skenën e madhe të Teatrit Kombëtar të Manastirit. Në fushën e tyre, nikoqirët performuan "Historia e Madrfakers" me regji të András Urban.

Një mysafir tjetër mund të quhet mikpritës, sepse këtë pranverë ai vuri në skenën e Teatrit të Manastirit shfaqjen “Arturo Ui” të Bertolt Brehtit. Këtë herë në Manastir erdhi regjisori Kendrim Rijani me shfaqjen “Tregtari i Venedikut” të Shekspirit, interpretuar nga teatri “Andon Zako Chajupi” nga Korça, Shqipëri.

– “Tregtari i Venedikut” është teksti im i parë i Shekspirit që kam vënë në skenë. Më parë kam vënë në skenë në teatrin e Korçës shfaqjen “Shtëpia e Bernarda Albës” të Lorkës. Ajo shfaqje hapi dyert për bashkëpunim të mëtejshëm me teatrin. Ndërsa përsa i përket zgjedhjes së “Tregtarit të Venecias”, më ka marrë me vete kastingu dhe mundësia për të luajtur në shfaqje aktorin e njohur Sotirac Bratko, i cili luan rolin e Shylock. Kur e kisha tashmë personazhin kryesor, ishte shumë më e lehtë për mua të krijoja konceptin për shfaqjen, në të cilën futa përditësime të kohës sonë. Për t'i dhënë veprimit një dinamikë shtesë, gjysma e lojës luhet në një varkë. Përveç ansamblit të teatrit në Korçë, në shfaqje luajnë edhe Adem Karaga nga Teatri Shqiptar i Shkupit, si dhe disa aktorë nga Tirana - tha Rijani, i cili po ashtu tregoi se është i dashuruar me Teatrin Kombëtar të Manastirit. dhe se çdo mundësi tjetër do ta shfrytëzojë për të punuar sërish.në Manastir.

Pjesë e programit kryesor të "Shakespeare Fest" ishte shfaqja "Zbutja e tërbimit" në Teatrin e Qytetit nga Podgorica, Mali i Zi, me regji të Dejan Projkovski, ku fokusi ishte në krahasimin e dy parimeve - mashkullit dhe femrës. , ndërsa më 29 qershor u shfaqën dy produksione teatrore italiane. “Romeo dhe Zhuljeta, orët e fundit” ishte një performancë kërcimi me koreografi dhe regji nga Ina Broek dhe Walter Matteini dhe në mbrëmjen e dytë aktorja Caroline Pagani interpretoi me “Hamletelia”.

Caroline studioi artin dramatik në Milano dhe Venecia dhe jeton në Romë. Mbështetja e produksionit në shfaqjen e shfaqjes vjen nga “Kinema Teatri Baretti” nga Torino, ndonëse ajo interpreton vetë në skenë. Rruga e saj për në Manastir kaloi përmes festivalit "Shakespeare" në Gdansk, Poloni, ku u takua me drejtorin e Teatrit të Manastirit, Ivan Jercic, dhe ata ranë dakord të performojnë në Festivalin e Manastirit kushtuar veprave të Shekspirit. Drama e saj "Hamletelia" është praktikisht një ndërthurje e Hamletit dhe Ofelisë dhe rrëfimi fillon me vdekjen e Ofelisë.

- Sepse mendoj se Shekspiri i dha Ofelisë një rol shumë më të vogël në shfaqje se ai i Hamletit dhe tani, 400 vjet më vonë, përmes frymës së Ofelisë, paraqes argumente pse roli i saj duhet të jetë më i madh. Në shfaqje, fantazma e Ofelisë takohet me fantazma të tjera të personazheve femra nga dramat e Shekspirit, si Desdemona, Lady Makbeth, Kleopatra dhe Zhulieta. Dramaturgjia në vepër bazohet në komplotin në veprat e Shekspirit nga vijnë personazhet. Ka edhe momente kur Ophelia e krahason vdekjen e saj me vdekjen e personazheve të tjera femra të Shekspirit - shpjegoi Pagani.

Edicioni i tetë i "Festivalit të Shekspirit në Manastir" u mbyll më 30 qershor me shfaqjen e shfaqjes "Hamleti" me regji të Hovhannes Torosyan në Teatrin Dramatik "Ivan Radoev" nga Pleven, Bullgari. Përfitimi më domethënës i festivalit ishte kalimi i lehtë i pauzës dyvjeçare të bërë për shkak të masave për mbrojtjen nga koronavirusi.

Manastiri ka një traditë të madhe të artit teatror, ​​ndaj kthimi i publikut në teatër ishte shumë i lehtë dhe i natyrshëm. Ahengjet që u zhvilluan pas shfaqjeve u pritën në mënyrë fantastike, e bukuria e festivalit është se në shoqërim morën pjesë mysafirë nga teatrot e huaja dhe nikoqirë nga teatri i Manastirit dhe publiku në Manastir. Dhe e gjithë kjo u realizua nën vështrimin vigjilent të ekipit të qetë, modest dhe punëtor të Teatrit të Manastirit, të udhëhequr nga Lina Çorevska dhe Ivan Jerçiq. Me një ekip dhe entuziazëm të tillë, festivali mund të pushtojë vetëm hapësira të reja dhe vlera të larta.

I kënaqur me realizimin e festivalit shprehet edhe Ivan Jerçiq, drejtor i Teatrit Kombëtar të Manastirit.

Duke marrë parasysh edicionet e mëparshme të “Bitola Shakespeare Festival”, por edhe pauzën dyvjeçare për shkak të pandemisë Covid, cila ishte dëshira dhe motivimi që festivali të rikthehej në skenën teatrore?

– Dëshira ishte e madhe. Por edhe frikë dhe përgjegjësi. Pandemia ndikoi si në humbjen e audiencës ashtu edhe në krizën financiare që shkaktoi. Të dyja i kemi kaluar me sukses. Manastiri edhe një herë tregoi se është qendër teatrore përfaqësuese. Edhe pse mbështetja financiare për shkak të krizës ishte e kuptueshme më e vogël, falë lidhjeve që kemi bërë gjatë gjithë këtyre viteve, arritëm të krijonim një super program. Falenderoj të gjithë pjesëmarrësit që bënë një përpjekje të madhe për të ardhur dhe për të marrë pjesë në festival. Dhe nuk kam fjalë për publikun. Festivali i Teatrit.

Çfarë do të thotë mbajtja e festivalit për qytetin e Manastirit?

– Pra shumë. Është tashmë një festival përfaqësues, anëtar i Rrjetit Evropian të Festivaleve të Shakespeare (ESFN – European Shakespeare Festivals Network). Një nga të paktat në Evropë. Të ftuarit njihen me bukuritë e Manastirit. Të rinjtë e duan atë, vijnë në shfaqje dhe festa më pas. Prania e tyre çdo vit është një gëzim për ne si organizatorë. Të rinjtë janë të mrekullueshëm!

Sa e detyron dhe motivon organizimi i festivalit dhe pritja e publikut për të menduar për edicionet e radhës tani e tutje?

– Mund të tingëllojë si një frazë e konsumuar, por përgatitemi gjatë gjithë vitit, kryesisht me përzgjedhjen, sepse interesimi është i madh. Përzgjedhja, për fat të keq, varet kryesisht nga financat tona. Ministria e Kulturës dhe qyteti i Manastirit janë përkrahësit tanë më të mëdhenj dhe me pak më shumë mbështetje në të ardhmen mund të bëjmë edhe më shumë.

Por... dhe kjo nuk është pak. Për sa i përket pritjes dhe “feedback-ut” të audiencës, siç e kam thënë tashmë, kjo është ajo që na bën një “nervozizëm” pozitiv dhe një detyrim për të mos zhgënjyer pritshmëritë e tyre në të ardhmen. Jemi krenarë dhe të lumtur me një audiencë të tillë.

Fotot: Kathy Talevska-Bakrevska

(Raporti u botua në "Kulturen Pechat" numri 135, në botimin e shtypur të gazetës "Sloboden Pechat" më 2-3 korrik 2022)