Një bisedë me Anna Pejçinovën për recitimet poetike të Rumiut dhe Kiplingut: Çelësi është në të vërtetën dhe dryni është zemra

Anna Pejchinova me "Përzgjedhja e këngëve" nga Rudyard Kipling / Foto: Natasha Atanasova

Në fushën e përkthimit poetja Ana Pejcinova merret me vepra që i afrohen shpirtit dhe ndjeshmërisë së saj, prandaj edhe emrin e saj e gjejmë në poezitë e Rumit dhe Kipling të kënduara në gjuhën maqedonase.

Shoqata e Shkrimtarëve të Maqedonisë shënoi 817 vjet nga lindja e njeriut të madh të poezisë klasike persiane me një lexim poetik të titulluar “Mbrëmja me Rumin”. Rumiu është poet i misticizmit të dashurisë dhe sot është një nga poetët më të lexuar dhe më të cituar në botë. Pak veprën e tij në vendin tonë e kënduan në gjuhën maqedonase, ndër të paktët është edhe poetja Ana Pejçinova.

Në DPM është mbajtur një mbrëmje kushtuar Rumiut. Çfarë sfide apo kënaqësie ishte të mbuloje këngët e tij?

- Ditëlindjen e të madhit Rumi e festuam me një manifestim publik së bashku me kolegun Tihomir Jançovski, organizuar nga Lidhja e Shkrimtarëve të Maqedonisë (DPM). Salla ishte plot, dhe fytyrat ishin të buzëqeshura. Kur dikush flet me dashuri për çmendurinë e shenjtë të dashurisë, fluturimi, butësia, pasioni dhe e qeshura vërshojnë. Kishim një audiencë të shkëlqyer, veçanërisht në seksionin "mikrofon i hapur".

Unë kam filluar të këndoj Rumi rreth njëzet vjet më parë, kur kishte platforma live blogje në Maqedoni. Blogu im fillimisht iu kushtua Rumiut. Rikëndimi shkoi me një lehtësi të papritur: ka diçka në frymën e poezisë së tij, në metaforat gjuhësore dhe përfytyrimet e këngëve që më ishin afër mua personalisht dhe gjuhës maqedonase. Ishte magjepsëse të këndoje këtë poet të ngazëllimit të dashurisë.

Në vitin 2010 përfundova interpretimin e librit elektronik The Jewel in the Water, i cili përfshinte një studim të gjerë të Rumiut, me biografi, kontekst historik dhe kulturor, si dhe sufizëm, praktika shpirtërore, çështje të së shenjtës, seksualitetit, dehjes, etj. Një pjesë e kësaj poezie është përfshirë në "Poezia klasike persiane" (2015), në botimin "Yjet e letërsisë botërore", libër për të cilin kam shkruar edhe një pasthënie për Persinë.

"Mbrëmja me Rumin" në DPM - Zhivko Grozdanoski, Ana Pejchinova dhe Tihomir Jançovski / Fotografia: Andrej Mitevski

Poezia e Rumit shtrihet në shekuj. Cili është çelësi i mbijetesës dhe rileximit të saj deri më sot?

- Çelësi është në të vërtetën, dhe kyçi është zemra. Poezia e Rumit është kryesisht shpirtërore. Përqendrohet në të vërtetat imediate të zemrës dhe shpirtit që ky poet mistik i shpreh me kaq elokuencë dhe thjeshtësi. Nga ana tjetër, kyçi në të cilin hyn ky çelës janë temat e përgjithshme njerëzore – dhimbjet, frika, dëshirat, gëzimet dhe hidhërimet që na prekin sot ashtu siç prekën njerëzit shumë shekuj më parë dhe nën klimat e tjera.

Themeli i artit të vërtetë është të durosh në kohë. Çfarë shpirtërore njihni në kohën tonë?

- Spiritualiteti dhe arti nuk janë të njëjtat kategori. Ndonjëherë ato mbivendosen, si me Rumiun, por ka spiritualitet pa krijim artistik dhe art pa spiritualitet të ndërgjegjshëm. Të dyja, për të qëndruar si vlerë në kohë, duhet të burojnë dhe të adresojnë atë bërthamë uniteti të përjetshëm brenda nesh, në të cilën shpirti, ndjesia, mendimi, zemra, trupi dhe vepra janë të pandarë.

Spiritualiteti ekziston sot dhe këtu, por pyetja është se sa e njohim atë. Spiritualiteti i vërtetë nuk ka qenë asnjëherë i karakterit publik apo popullor, as nuk ka qenë me interes të madh për shumicën. Ashtu si arti, spiritualiteti kërkon sakrificë personale. Ndër ato sakrifica janë dëshirat për njohje, popullaritet, pushtet dhe siguri financiare.

Për të gjetur thelbin e spiritualitetit, duhet të kërkojmë me durim veprat e individëve shpesh të padukshëm, të cilët nuk dëshirojnë të gjenden. Kështu është edhe me artistët e mëdhenj: ne i njohim nga veprat e tyre, jo nga popullariteti i tyre. Ata i prezantojnë veprat e tyre një publiku imagjinar, të padukshëm, me besimin se dikush do t'i njohë veprat, ndërsa vetë shpesh qëndrojnë mënjanë nga zhurma e turmës, nga aktualiteti dhe dafinat.

Dhe sot, si në të kaluarën, ka pak spiritualistë dhe krijues të vërtetë, kërkues të së vërtetës dhe realitetit më të thellë. Në të dyja botët ka shumë “turistë” sipërfaqësorë, ka edhe shumë hipokrizi dhe oportunizëm. Megjithatë, shumica e njerëzve nuk janë të interesuar as për artin, as për spiritualitetin. Dhe kjo është në rregull - secili ka rrugën e vet, zgjedhjet dhe pasojat e veta. Mes nesh ka edhe mirësi dhe bukuri, që nuk i përket as artit dhe as shpirtërores.

Në fushën e veprimtarisë përkthimore, interpretimi juaj i poezive të Rudyard Kipling u shfaq së fundmi në botimin "Policia". Me çfarë motivi dhe kriteri keni zgjedhur këngët?

– Kënga dhe frymëzimi im i parë ishte kënga e famshme “If” e Kipling-ut dhe më vonë këngët dhe baladat e tij për Lindjen. Ai u mahnit nga fatet dhe historitë e jashtëzakonshme nga këto klima ekzotike, të cilat më prekën mua personalisht. Këto janë vende në të cilat unë kam jetuar dhe udhëtuar prej vitesh, dhe protagonistët e Kipling janë nga fise dhe popuj me të cilët jam takuar ndonjëherë. Duke lexuar baladat e këtij autori, ndjeja qartë aromat, shihja peizazhet, dëgjoja tingujt dhe muhabetin e thurur në poezi. Afërsia e eksperiencave e bëri punën e këngës më besnike dhe më të dashur për mua.

Rudyard Kipling është një (ri)zbulim i vërtetë sot: befasues vazhdimisht, si tematikisht ashtu edhe konceptualisht. Është mjeshtër i poezisë, me sens për një histori të mirë, personazhe të gjallë, humor të butë a brutal, vajtues e trim e i ndritur, plot zemër edhe në veprat më fisnike e më të errëta.

Kipling ka një punë të madhe. Kur zgjodha se çfarë të këndoja, vlerësova nëse kënga është ende aktuale sot nga ndonjë aspekt historik apo artistik. Ishte gjithashtu e rëndësishme se sa mirë "u shtri" refreni në maqedonisht. Nuk ishte një rep i lehtë, u deshën disa vite, sepse pothuajse të gjitha këngët janë në ritëm solid dhe në rimë. Por puna më pëlqeu shumë: ishte sipërmarrja ime, nga entuziazmi, pa presionin e afateve, ambicieve, botuesve apo pritshmërive të ndonjë shpërblimi. Më vjen mirë që libri i shtypur po shitet, dhe libri elektronik ka regjistruar tashmë 130 shkarkime në shtatë muajt e fundit, që do të thotë se poezia po lexohet.

"Mbrëmja me Rumin" në DPM - Tihomir Jançovski dhe Ana Pejçinova / Fotografia: Andrej Mitevski

Sa e rëndësishme është pjekuria shpirtërore e këngëtarit në transmetimin e poezisë së një autori të caktuar në gjuhën maqedonase?

– Prirja e këngëtarit drejt spiritualitetit duket e nevojshme për të ndërmarrë me sukses këndimin e poezisë shpirtërore. Nuk e di nëse jam “i pjekur shpirtërisht” sa të këndoj Rumi, por e kam kënduar nga dashuria, me pasion të sinqertë dhe më mjafton justifikimi!

Pjekuria shpirtërore nuk është as e lehtë për t'u përcaktuar dhe as për t'u përcaktuar. Nuk ka masë objektive të pjekurisë përveç integritetit personal: nëse ajo që bën një person (veprat, fjalët) është në përputhje me atë që ai ndjen dhe beson sinqerisht. Pjekuria është një udhërrëfyes, jo një destinacion. Në fund të fundit, askush nuk është plotësisht i pjekur shpirtërisht dhe ne të gjithë ecim atë rrugë, me dëshirë ose jo, me ose pa vetëdije se jemi në një rrugë shpirtërore. Njohuria e vërtetë e brendshme sjell një ndjenjë butësie, pakësi të përsosur-të papërsosur në mes të bukurisë së pafund. Isha i zhytur në këtë ndjenjë ekstaze teksa këndoja Rumi. Shpresoj që të ndihen kështu edhe lexuesit gjatë leximit të Rumiut në gjuhën maqedonase.

(Intervista është botuar në “Cultural Press” numër 250, në botimin e shtypur të gazetës “Sloboden Pechat” më 5-6.10.2024)

I dashur lexues,

Qasja jonë në përmbajtjen e internetit është falas, sepse ne besojmë në barazinë në informacion, pavarësisht nëse dikush mund të paguajë apo jo. Prandaj, për të vazhduar punën tonë, kërkojmë mbështetjen e komunitetit tonë të lexuesve duke e mbështetur financiarisht Shtypin e Lirë. Bëhuni anëtar i Sloboden Pechat për të ndihmuar objektet që do të na mundësojnë të ofrojmë informacion afatgjatë dhe cilësor dhe Së bashku të sigurojmë një zë të lirë dhe të pavarur që do të jetë GJITHMONË NË ANËN E POPULLIT.

MBËSHTETNI NJË SHTYP TË LIRË.
ME SHUME FILLESTARE 100 DENARË

Video e ditës