Askush nuk duhet të vendosë arbitrarisht se cilat kombe do të jenë në Kushtetutë

Rubin Zemon / Brifing në mëngjes

Duke futur në mënyrë selektive pjesë të kombeve në Preambulë, pa asnjë standard dhe kriter, ajo do të hyjë në një krizë tjetër dhe derisa më vonë të ndryshojë me dhimbje Preambulën, do të hyjë përsëri në zhgënjime dhe zemërime të reja kolektive.

Këto ditë jemi dëshmitarë të një periudhe tjetër historike për qytetarët e Maqedonisë. Populli maqedonas (maqedonasit etnik) nuk e di sa herë në histori janë sërish në mbrojtje të identitetit, janë sulmuar sërish në aspektin identitar (këtë herë nga fqinji lindor), madje kemi pasur edhe mundësi për të parë deputetët në parlamentin bullgar duke treguar pankarta - "Maqedonia ishte Bullgari"! Në cilin shekull jetojnë ata deputetë në Bullgari? Apo ndoshta jemi përpara kohës sonë, ose fantazmat e shekullit të 20-të po kthehen në Ballkan!

Maqedonia nuk mund të jetë Bullgari për një arsye shumë të thjeshtë. Ndryshe nga Bullgaria, ajo është një shoqëri multikulturore. Multikulturalizmi në vendin tonë është rrënjosur thellë prej disa shekujsh, ndryshe nga fqinjët tanë lindorë që ndërtojnë me shekuj imagjinatën e shtetit të tyre kombëtar! Një shoqëri multikulturore është një realitet ndryshe nga trillimet e një kombi! Kur ne dhe turqit ndërtonim një shoqëri të përbashkët, bullgarët ua ndërruan emrat personal dhe familjarët (i bullgarizuan), madje i dëbuan në Turqi. Ka pasur një emigrim masiv në Turqi në vitet 60 të shekullit të kaluar, por ai ka qenë më vullnetar, bazuar në një marrëveshje mes Jugosllavisë dhe Turqisë. Në atë kohë emigrimi në Turqi ishte i mundur vetëm nëse qytetarët e RSFJ-së kishin letërnjoftim nga Maqedonia, prandaj fillimisht u vendosën një numër i madh i boshnjakëve, malazezëve të sotëm (ata që janë myslimanë nga feja) dhe shqiptarëve nga republikat e tjera të RSFJ-së. në Maqedoni, në mënyrë që më pas të mund të shpërngulen në Turqi. Disa që u vendosën në Maqedoni, nuk arritën të shpërngulen në Turqi, qëndruan me ne. Sot boshnjakët janë në Preambulën e Kushtetutës, ku sipas meje duhet të jenë. Por çështja vendimtare është se kush do të vendosë se kush do të jetë në Preambulën e Kushtetutës?! A është ai vendim i bazuar në disa standarde dhe kritere apo është thjesht vullneti i lirë i individëve që janë aktualisht në pushtet?!

Pak histori për këtë çështje. Në Manifestin e Republikës së Krushevit, ndarja sipas sistemit të miletit ishte ende në mendjen e kryengritësve, vllehët dhe maqedonasit konsideroheshin një milet (ortodoksë) dhe thirrja për kryengritje kundër tiranëve është drejtuar myslimanëve, me theks të veçantë tek “turqit dhe arnautët”! Më pas në Manifestin e seancës së parë të ASNOM-it në vitin 1944 thuhet: “Vëllezër arnautë, turq, vllehë”, e më vonë në disa dokumente të KQ të PKM-së do të dalin edhe hebrenjtë. Kushtetutat e vitit 1947 dhe 1974, përveç popullit maqedonas, përmendin shqiptarët dhe turqit si kombësi, ndërsa të tjerat nuk përmenden dhe klasifikohen si "grupe etnike".

Në Republikën e pavarur të Maqedonisë, në Kushtetutë, përveç popullit maqedonas, është futur edhe termi endemik “kombësi” dhe si të tillë në preambulë përmenden “shqiptarët, turqit, vllehët, romët dhe të tjerët”.

Me amendamentin IV të Kushtetutës më 16 nëntor 2001, përveç popullit maqedonas, në parathënie në vend të nacionaliteteve është futur termi "pjesë të popullit" dhe në pjesën normative të "komuniteteve". Kushtetuta, e cila përdoret edhe në përdorim të përditshëm. Si "pjesë e popullit" në Preambulë janë "populli shqiptar, populli turk, populli vllah, populli serb, populli rom, populli boshnjak e të tjerë"!

Një nga keqkuptimet më të mëdha me këtë amendament të Kushtetutës është se disa besojnë se këto "pjesë të kombeve" janë bërë të ashtuquajturat. popuj konstituues në Republikën e Maqedonisë (tani Veriore)! Ish-kryeministri Zaev një herë e ka thënë këtë budallallëk gjatë një vizite në Beograd në vitin 2018 dhe pas reagimeve nuk e ka përsëritur më, dhe dëgjoj se po përhapet në Bullgari këto ditë, edhe nga presidenti Rumen Radev! Nëse nuk fshihet ndonjë qëllim tjetër, për sa i përket "elektoratit të bullgarëve maqedonas" në deklaratat e Radevit, është një injorim tjetër i turpshëm i problemit nga zyra e Presidentit të Bullgarisë. Përmendja në Preambulën e Kushtetutës nuk shkakton pasoja juridike, sepse Preambula nuk është normë. Është një deklaratë që shpjegon kontekstin e miratimit të Kushtetutës. Por praktika e deritanishme ka treguar se në vendin tonë Preambula gjeneron diskriminim ndaj atyre komuniteteve që nuk përmenden në të! Megjithatë, shohim se tani po thyhen shtizat kur bullgarët duhet të përfshihen në Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut, qoftë para apo pas fillimit të negociatave për anëtarësim në BE.

Por tani po ndodh një fenomen tjetër dhe, nëse nuk tregohet kujdes, do të ketë zhgënjime të mëdha! Përkatësisht, kryeministri përmend se në Kushtetutë përveç bullgarëve do të përfshihen edhe kroatët dhe malazezët! Është për t'u përshëndetur dhe duhet të jetë. Por pse vetëm ata dhe cilat janë kushtet dhe jo të tjerët - p.sh. egjiptianët, torbesët, sllovenët, ukrainasit, rusët, armenët, polakët, hungarezët, grekët...!

Sipas regjistrimit të fundit të popullsisë në vitin 2021, në Maqedoni ka 4.174 torbeshi, 3.504 bullgarë, 2.406 egjiptianë, 2.145 kroatë, 1.187 myslimanë dhe 1.023 malazezë. Të tjerët janë nën 1.000 qytetarë të deklaruar. Sipas numrit të popullsisë, nuk ka logjikë në atë që tha kryeministri Kovaçevski. Pra, duhen kërkuar standarde dhe kritere të reja!

Standarde dhe kritere të tilla janë dokumentet dhe instrumentet ndërkombëtare që Republika e Maqedonisë së Veriut i ka nënshkruar dhe ratifikuar dhe këtu, mbi të gjitha, më e rëndësishmja është Konventa Kornizë për mbrojtjen e pakicave kombëtare në Këshillin e Evropës. Raportet e Komitetit Këshillimor të kësaj konvente dhe rezolutat pasuese të Këshillit të Ministrave janë në tryezë kur hapet kapitulli 24 i negociatave me BE-në. Çdo 5 vjet, Komiteti Këshillimor kryen monitorim në vend dhe ndjek zbatimin e dispozitave të Konventës Kuadër. Çështja e Preambulës dhe përmendjes trajtohet sipas nenit 3 të Konventës Kuadër dhe deri më tani Komiteti Këshillëdhënës ka bërë vëzhgime ose ka përmendur në raporte komunitetet e mëposhtme që nuk janë në Preambulë: në 2004 për egjiptianët, në 2007 për egjiptianët, në 2011 për Egjiptianët dhe Kroatët, në 2016 për egjiptianët, kroatët dhe torbes. Raporti i fundit me rekomandimet e Komitetit Këshillimor të Konventës Kuadër për Pakicat Kombëtare në Këshillin e Evropës pritet të publikohet brenda ditëve në vijim.

Për të shmangur shqetësimin e kësaj çështjeje, Kroacia në vitin 2002 me një ligj kushtetues, të shpallur nga presidenti i atëhershëm Stipe Mesiq, duke iu referuar traditës së tolerancës dhe mirëkuptimit, ka bërë zgjidhjen më të mirë, duke përfshirë të gjitha pakicat që jetojnë në territor. të Kroacisë. Pra, në Preambulën e Kushtetutës kroate thuhet: “Republika e Kroacisë u themelua si shtet kombëtar i popullit kroat dhe shtet i pjesëtarëve të pakicave kombëtare: serbëve, çekëve, sllovakëve, italianëve, hungarezëve, hebrenjve, gjermanëve, austriakëve. , ukrainas, rusë, boshnjakë, sllovenë, malazezë, maqedonas, rusë, bullgarë, polakë, romë, rumunë, turq, vllehë, shqiptarë e të tjerë..." (Këta "të tjerë" në Kroaci janë disa dhjetëra persona secili). Me këtë, Kroacia evitoi të jetë një vend që diskriminon në çdo bazë, veçanërisht jo etnik. Në Europë quhet “diskriminim racor”, ku me racë nënkuptojmë jo vetëm ngjyrën e lëkurës, por edhe raca konsiderohet si dallim në çdo bazë. Gjithashtu, me një “zgjidhje solomonike” të tillë, Kroacia shmangi çështjet e nxehta për minoritetet serbe, italiane dhe hungareze dhe u bë e njohur si një vend me modelin më modern multikulturor, nëse marrim parasysh paketën e ligjeve të miratuara në vitin 2002.

Prandaj, nuk duhet nxituar dhe pa standarde dhe kritere për të vendosur arbitrarisht se cilat komunitete apo pjesë të kombeve do të jenë në Preambulën e Kushtetutës. Në veçanti, nuk duhet të lejojmë që disa “teknokratë” të Qeverisë dhe Ministrisë së Jashtme të manipulojnë këto çështje dhe aq më pak të marrin vendime autokratike nga njerëz që besojnë se janë etnocentristë dhe nacionalistë. Është e nevojshme të gjendet mënyra dhe metodologjia për të respektuar konventat ndërkombëtare që Maqedonia i ka nënshkruar dhe ratifikuar. Duke futur në mënyrë selektive pjesë të kombeve në Preambulë, pa asnjë standard dhe kriter, ajo do të hyjë në një krizë tjetër dhe derisa më vonë të ndryshojë me dhimbje Preambulën, do të hyjë përsëri në zhgënjime dhe zemërime të reja kolektive.

Ne jemi vendi i parë në Evropë që miraton një Strategji Kombëtare dhe Plan Veprimi për ndërkulturalizmin, i dyti në botë pas Kanadasë. Si vend, ne kemi hedhur themelet e mirëkuptimit ndërkulturor dhe po dëshmojmë se mund të jemi model për një shoqëri të suksesshme dhe funksionale të barabartë për të gjithë. Ne demonstruam gjithashtu në praktikë vullnetin tonë politik për të ruajtur dhe ushqyer diversitetin dhe për të jetuar së bashku, duke respektuar gjuhët, kulturat dhe fetë e ndryshme. Prandaj duhet të qëndrojmë vazhdimisht në atë kurs dhe të mos bëhemi vend që diskriminon në baza etnike!

 

(autori është profesor universiteti, antropolog dhe multikulturor)

I dashur lexues,

Qasja jonë në përmbajtjen e internetit është falas, sepse ne besojmë në barazinë në informacion, pavarësisht nëse dikush mund të paguajë apo jo. Prandaj, për të vazhduar punën tonë, kërkojmë mbështetjen e komunitetit tonë të lexuesve duke e mbështetur financiarisht Shtypin e Lirë. Bëhuni anëtar i Sloboden Pechat për të ndihmuar objektet që do të na mundësojnë të ofrojmë informacion afatgjatë dhe cilësor dhe Së bashku të sigurojmë një zë të lirë dhe të pavarur që do të jetë GJITHMONË NË ANËN E POPULLIT.

MBËSHTETNI NJË SHTYP TË LIRË.
ME SHUME FILLESTARE 60 DENARË

Video e ditës