Pak ditë para shpalljes së shportës së Vitit të Ri, një litër vaj ushqimor, pavarësisht nëse është vendor apo i importuar, filloi të shitet nëpër markete për gati 100 denarë për litër. Sipas të dhënave të ZSHS-së, një familje maqedonase vitin e kaluar ka blerë 37,6 litra vaj për gatim, pesë kilogramë margarinë, 1,1 kilogramë gjalpë dhe 300 gramë sallo. Qytetarët reagojnë se janë të befasuar nga rritjet e reja të çmimeve, pasi këto ditë hasin në rritje drastike të çmimeve të produkteve ushqimore bazë.

Goranço Lazov, drejtor i “Kristal 1923”, ka thënë për “Sloboden Pechat” se në verë ka parashikuar 100 denarë për litër naftë, por vetëm për mars të vitit të ardhshëm, dhe supozimet e tij janë realizuar disa muaj më parë. Sipas Lazovit, faktori kryesor është thatësira, e cila ka prekur jo vetëm Maqedoninë, por edhe gjithë rajonin.

- Ne jemi të varur nga importi nga vaji i parafinuar dhe luledielli, dhe oferta e reduktuar dhe rritja e kërkesës diktojnë çmimet. Ideja ime ishte që të kthehej luledielli në arat maqedonase dhe e filluam të vetëm atë proces, por padyshim që nuk mjafton, pa një mbështetje më serioze nga Qeveria, e cila presupozon një rishpërndarje të subvencioneve bujqësore. Kapaciteti i "Kristal 1923" (ish Maslodayna nga Velesi) është 40.000 tonë dhe ne mund të përpunojmë shumë më tepër se kaq. Në vitin 2018, me iniciativën time, së bashku me fermerët, agrobiznesmenët dhe Qeverinë, u organizua një fushatë më e madhe për prodhimin me kontratë të lulediellit dhe nga 2.000 tonë arritëm në 10.000 ton luledielli vendas. Për çfarë dimensionesh të thatësirës po flasim, tregojnë të dhënat se këtë vit kemi blerë vetëm 3.000 tonë luledielli - thotë Lazov.

Nga turneu që bëri Shtypi i Lirë, mund të thuhet se në raftet në tregjet vendore kryesisht ofrohen marka nga fabrikat vendore, ka edhe vaj ulliri serb, e shumë rrallë vaj hungarez, i cili ofrohet për 140 denarë për litër. Prodhuesit maqedonas vlerësojnë se tregu është i furnizuar mirë, nuk presin krizë, por nuk mund të garantojnë se si do të lëvizë çmimi i këtij produkti në të ardhmen. Organizata e OKB-së për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO) paralajmëroi në fillim të dhjetorit se indeksi i ushqimit në nëntor u rrit në nivelin më të lartë që nga prilli i vitit 2023 dhe si nxitës kryesor vunë në dukje rritjen e çmimit të vajrave bimore. Serbia zotëron 60 për qind të tregut rajonal të vajit ushqimor.

Një pjesë e importuesve vendas për Shtypi i Lirë konfirmojnë se përkundër faktit se nuk ka një vendim zyrtar të qeverisë serbe për ndalimin e eksportit të vajit ushqimor, në praktikë vetë kompanitë anulojnë kontratat ose ulin sasitë për vendin tonë. Ndryshe, sipas Programit intervenues për përkrahje në bujqësi për vitin 2024, përkrahja financiare për luledielli të dorëzuar në objektet e regjistruara për blerje direkt ose përmes një blerësi është 5 denarë për luledielli të dorëzuar blerësve të regjistruar.

Maqedonia importon vaj luledielli kryesisht nga Serbia. Vitin e kaluar, pjesëmarrja e fqinjit tonë verior në importin total të naftës ishte 51 për qind (21 milionë dollarë amerikanë), e ndjekur nga Bullgaria me pjesëmarrje 25 për qind, Ukraina me pjesëmarrje 22 për qind, Hungaria, Shqipëria, Greqia dhe Bosnja. dhe Hercegovina, sipas të dhënave të “Trend”. Ndërkohë, sipas mediave bullgare, për shkak të thatësirës së madhe, fermerët presin një rendiment të dobët të lulediellit dhe misrit pothuajse në të gjithë vendin.

Margarina jonë nuk shkon në Serbi, e tyre shkon tek ne, shkelet marrëveshja e CEFTA-s

Maqedonia hesht për konkurrencën e pandershme, dhe Serbia në vend të kufijve të lirë vendosi kuota për eksportin e produkteve ushqimore bujqësore që janë në fuqi prej më shumë se gjysmë viti, dhe qeveria e mëparshme, por edhe ajo aktuale, nuk reaguan. ndaj masave të tilla mbrojtëse të vendosura nga Serbia, me të cilat po shkelet marrëveshja për Ballkanin e Hapur.
Një nga shembujt është kufizimi i eksportit të margarinës me kuota dhe ndalimi i eksportit të naftës nga Maqedonia në Serbi, gjë që krijon konkurrencë të pandershme për të cilën autoritetet maqedonase heshtin.
Fabrika e Velesit ka arritur të eksportojë në Serbi rreth 360 tonë margarinë vitin e kaluar, por këtë vit këto shifra nuk janë as gjysma për shkak të kuotave të vendosura në Serbi.
Por Lazov pretendon se ndalimi i importit të margarinës në Serbi vazhdon edhe pse është barrierë jotarifore dhe nuk përputhet me marrëveshjen CEFTA.