Jens Stoltenberg po largohet. Dhe kush po vjen? Spekulimet për një Sekretar të Përgjithshëm të mundshëm të NATO-s po bëhen gjithnjë e më të forta. Do të ishte një premierë për aleancën ushtarake. Por si funksionon përzgjedhja e kandidatëve?

Në tetor do të lirohet posti më i lartë diplomatik në NATO. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, i cili ka qenë në detyrë që nga viti 2014, shpalli shkurtin e kaluar përmes zëdhënëses së tij se nuk ka ndërmend të rinovojë marrëveshjen me NATO-n.

Që nga njoftimi i Stoltenberg, në selinë e NATO-s në Bruksel filluan spekulimet: kush do të jetë Sekretari i Përgjithshëm i 14-të i Aleancës? Apo më mirë: Sekretar i Përgjithshëm? Sepse gruaja e parë në këtë pozicion do të ishte e mirëseardhur. Pothuajse gjysma e 30 ambasadorëve të NATO-s i kanë futur në mënyrë diskrete kandidatët e tyre në lojë. Por le të shkojmë me radhë.

Çfarë kërkohet nga sekretari i NATO-s?

Ai ose ajo duhet të mbajë së bashku shtetet anëtare, të balancojë interesat, të promovojë konsensusin midis 30 anëtarëve, pavarësisht nëse kërcënimet ndaj kohezionit politik vijnë nga Trump apo Putin. Kërkohen aftësi diplomatike dhe besnikëri ndaj aleancës.

Sekretari i Përgjithshëm nuk ka autoritet për të marrë vendime politike. Ai ose ajo kryeson vetëm zyrtarisht Këshillin e Atlantikut të Veriut, organin më të lartë vendimmarrës. Kjo vlen edhe për fuqitë ushtarake. Ai ose ajo gjithashtu përfaqëson NATO-n jashtë, para qeverive të tjera dhe shtypit.

Personi i ardhshëm në atë pozicion duhet të ketë pozicionin e kreut të shtetit ose qeverisë në biografinë e tij. Duhet të jetë i rrjedhshëm në anglisht, mundësisht frëngjisht.

Cilat kritere luajnë një rol?

Personi duhet të jetë në marrëdhënie të mira me Uashingtonin. Në fund, çelësi është SHBA, megjithëse Sekretari i Përgjithshëm është tradicionalisht evropian. SHBA siguron Komandantin Suprem të Forcave të NATO-s (SACEUR), postin më të rëndësishëm në aleancën ushtarake.

Të 30 qeveritë duhet të pranojnë një sekretar të ri të përgjithshëm me konsensus. Prandaj janë të rëndësishme interesat rajonale, origjina dhe sfondi politik, si dhe pesha ushtarake dhe rëndësia diplomatike e vendit të origjinës.

Për shembull, në këtë moment do të ishte e paimagjinueshme që dikush nga Turqia të vinte në atë pozicion për shkak të kundërshtimeve që presidenti Recep Tayyip Erdogan ka për të pranuar Suedinë. Anasjelltas, është e vështirë të imagjinohet që Turqia të mbështesë dikë nga Finlanda.

Por kur bëhet fjalë për 13 personat e mëparshëm, kishte të gjitha variacionet e mundshme. Jo të gjitha kriteret janë përmbushur gjithmonë. Sekretari i vetëm i Përgjithshëm i NATO-s i Gjermanisë, Manfred Werner (në detyrë nga 1988 deri në 1994), nuk ishte kurrë, për shembull, shef i qeverisë, vetëm ministër i mbrojtjes. Kjo vlen edhe për shumicën e mbajtësve të tjerë të zyrave. Sekretari i parë i Përgjithshëm i NATO-s, Lordi Hastings Ismay i Britanisë, ishte më parë vetëm Sekretar i Shtetit. Por prandaj ai kishte gradën gjeneral.

Si funksionon procesi i përzgjedhjes?

Asgjë nuk është përcaktuar zyrtarisht. Nuk ka asnjë komision zyrtar përzgjedhës. Diplomatët negociojnë në fshehtësi për qeveritë e tyre derisa të arrihet një konsensus. Nuk ka votim formal.

Dhe kur gjithçka ka përfunduar, krerët e shteteve apo qeverive nga vendet anëtare të Aleancës shpallin emrin e ri në samit. Samiti i ardhshëm ku mund të ndodhë kjo është në Vilnius, Lituani, më 11 korrik.

Kush është në lojë?

Për shkak të kërcënimit aktual nga Rusia, një diplomate e NATO-s, e cila nuk dëshiron të përmendet emri, po mbështet te një grua nga vendet baltike. Në shqyrtim janë kryeministrja aktuale e Estonisë, Kaja Kalas apo kryeministrja e Lituanisë, Ingrida Simonita.

Një grua nga një prej vendeve në krahun lindor sigurisht që do të merrte mbështetjen e Polonisë, rëndësia ushtarake e së cilës në NATO po rritet. Përmendet edhe Zuzana Čaputova, presidentja e Sllovakisë, një vend që ka një kufi të drejtpërdrejtë me Ukrainën e pushtuar. Emërimi i saj mund të interpretohet si një akt solidariteti.

Por krahu juglindor i NATO-s ka gjithashtu një kandidat: Klaus Iohannis, president i Rumanisë, një vend me rëndësi strategjike për NATO-n për shkak të pozicionit të tij në Detin e Zi.

Në jug, Italia thuhet se rekomandoi Mario Draghin, ish-kryeministrin – vetëm për të theksuar të drejtën e jugorëve për këtë post.

Britania thuhet gjithashtu se ka ambicie, pasi dëshiron të bëhet sërish më e dukshme ndërkombëtarisht pas Brexit. Kandidatja mund të jetë ish-kryeministrja Theresa May – gjë që është e vështirë të imagjinohet për shumë politikanë të BE-së që kanë luftuar me të për vite me radhë për marrëveshjen e Brexit.

Ministrja kanadeze e financave Chrystia Freeland gjithashtu ka disa shanse. Ajo është mbesa e emigrantëve ukrainas. Në Kanada, prejardhja e saj ka qenë subjekt i debatit të ashpër, pasi mediat propagandistike ruse theksuan lidhjet e supozuara të gjyshit të saj me nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore. Në fund, diplomatët rusë u dëbuan nga Kanadaja, sepse donin të dëmtonin reputacionin e Chrystia Freeland. Problemi i saj kryesor është se ajo nuk është evropiane. Është e diskutueshme nëse vendet evropiane të NATO-s do të hiqnin dorë nga funksioni që u takon tradicionalisht. Megjithatë, siç shkruan “Washington Post”, kanadezi dyshohet se ka mbështetjen e Shteteve të Bashkuara.

Stoltenberg edhe një vit?

Në korridoret e selisë së NATO-s në Bruksel dëgjohet edhe një thashetheme se Jens Stoltenberg mund të qëndrojë, sepse në situatën aktuale ushtarake atje nuk duan të merren me çështje të personelit.

Është e mundur që Stoltenberg ta zgjasë marrëveshjen deri në prill të vitit 2024. Më pas NATO do të mbushë 75 vjet, që do të festohet në samitin në Uashington. Kjo mbështetet nga fakti se pozicioni që Stoltenberg dëshironte fillimisht – të ishte kreu i bankës qendrore të Norvegjisë – aktualisht është gjithsesi i zënë.

Prandaj, kërkimi do të marrë pak kohë. Mediat gjermane theksojnë se emrat që në fillim përmenden shpesh në publik, përfundimisht dalin jashtë loje. Ky është një tjetër rregull i çuditshëm, i pashkruar kur zgjidhni poza. Prandaj, surprizat janë të mundshme.

Burimi: Deutsche Welle Bonn